Жеңіл атлетика

Таяқпен секiру

Таяқпен секiру - жеңіл атлетикалық бағдарламаның техникалық түрлерiнiң вертикальды секiру санатына жататын түрі. Спортшылардан секiргiштiктi , спринтер сапаларын, қимыл-қозғалыс үйлесiмдiлiкті талап етедi. Ерлер арасында таяқпен секiру 1896 жылдың Бiрiншi жазғы олимпиядасында, әйелдер арасында - 2000 жылдың Сидней Олимпия ойындарынан бастап олимпиядалық спорттың түрi болып табылады. Жеңіл атлетикалық көпсайыстар қатарын жатады.

Ережелері

Жарыстар Биiктiкке секiруге арналған жерге тақтайша ұстаушылары  және қонатын орнымен жабдықталған секiру секторларында болады. Алдын  ала кезең және финалда спортшыға  әрбiр биiктiкті бағындыруға үш талпыныстан берiледi. Биiктiктердiң  өсуi төрешілермен жарыстар барысында  анықталады, бірақ ол 5см-ден кем  бола алмайды. Әдетте аз биіктіктерде 10—15 см-лер болып және содан соң  адым адыммен 5-ке ғана өсе бастайды. Жерге қону орнының өлшемдерi 5х5 м, ал жұқа тақтайшаны ұстаушылар арасындағы қашықтық 4 м.

Екпiндеп жүгіру үшiн жол  ұзындығы - кемiнде 40 м, ені - 1, 22 м. Спортшы  төрешілерден бағандардың орнын  өзіне лайықты етіп таяқтың тiреуiш  жәшiгінiң артқы бетiнен 40 см-ден  жүгіру бағыты бойынша 80 см-ге реттеуге сұрауына құқығы бар. 
Талпыныс сәтсiз болып есептеледi егер:

• жұқа тақтайша секiрудiң нәтижесiнде орнынан сырғып түссе;
• спортшы тiреуiш жәшігінің арғы шеті арқылы өтетін вертикаль жазықтықтың арғы жағында орналасқан сектор бетін, қонатын жерді қосқанда, денесінің кез келген бөлігімен немесе таяқпен тиiп кетсе;
• спортшы ұшу кезінде жұқа тақтайшаны құлаудан қолмен ұстап қалуға талаптанса.

Төреші сәттi талпынысты ақ байрақтың көтеруiмен белгiлейдi. Егер жұқа тақтайша бағандардан ақ байрақтың көтеруiнен кейiн құлап  кетсе - талпыныс есептеле береді. Егер таяқ талпынысты орындау барысында  сынып кетсе спортшы талпынысты қайтадан орындауға құқығы бар.

                           Диск лақтыру

Диск лақтыру — жеңіл атлетиканың түрі, белгіленген шеңбердің ішінен лақтырғаннан кейін арнайы шектелген аумақтың ішіне түседі. Спортшылардан жігер мен қозғалыс координациясын талап етеді. Жеңіл атлека тәртібі бойынша олимпиада ойындарына ерлер арасында 1896 жылдан, ал әйелдер арасында 1928 жылдан бері кіреді. Жеңіл атлетика көпсайысына жатады.

                                     Жарыс пен ережелері

Жарысқа қатысушылар диаметрі 2.5 метр дөңгелек ішінен диск лақырады. лақтыру қашықтығы деп дөңгелектің сыртқы радиусынан диск түскен жерге дейінгі қашықты айтады. Ерлер пайдаланатын диск салмағы — 2 кг, ал әйелдердік — 1 кг (Жастар үшін -1.5 кг, Жасөспірімдер -1.75 кг).

IAAF ресми жарыстарында  спортшылар алты талпыныс жасайды.  Егер қатысушылар саны сегізден  көп болса, алғашқы 3 талпыныс  бойынша сегіз мықыт іріктеліп  өзара мықтыны алты талпыныс  жасап анықтайды.

Дискіні лақтыру қоршалған  рұқсат етілген горизонттық бұрышы 35⁰ болатын торлы сектордан жүргізіледі. Спортшыға диск жерге түскенше сектор сыртына шығуға рұқсат етілмейді. лақтыру кезінде диск сектор қоршауна тиуі мүмкін, егер басқа ереже бұзу байқалмаса.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Жолымбетов Ө.Ш., Құлназаров А.К., Спорт терминдерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы,
2. Қазақша-орысша, Қазақ энциклопедиясы,3 том
3. Қазақ энциклопедиясы
4. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990
5. Қазақ Энциклопедиясы, 8 том
6. "Қазақ энциклопедиясы", VI-том