Меншік туралы салық

6.      су қорының жерлері;

7.      запастағы жерлер.

    Жердің белгілі бір немесе өзге санатқа жататындығы Қазақстан Республикасының жер туралы заң актілерімен белгіленеді. Елді мекендер жерлері салық салу мақсаты үшін мынандай екі топқа бөлінеді:

1)      тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлерді қоспағанда елді мекендер жерлері,

2)      тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.

Жерлердің мынандай санаттарына салық салынбайды:

1)     ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;

2)     су қорының жерлері;

3)     орман қорының жерлері;

4)     запастағы жерлер.

Жер салығы бойынша жеңілдіктер:

Жер салығы бойынша бірнеше салық жеңілдіктері берілген.

Атап айтқанда:

1)     1995 жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да

міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес;

2)     елді мекендердің жалпы пайдаланудағы жер учаскелеріне салық

салынбайды;

3)     жер салығын төлеуден босатылады:

      балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық дендрологиялық

және зоологиялық парктер, ботаника бақтары, зираттар;

      мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік

табиғат және тарих пен мәдениет ескерткіштерін қорғау органдары;

      Қазақстан Республикасы мүгедектерінің ерікті қоғамы Қазақ зағиптар

қоғамы, Қазақ саңыраулар қоғамы, Ақыл-есі мен дене бітімінің кемістігі бар балалар мен жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдеу мен олардың еңбек ету қабілетін қалпына келтіру орталығы;

      Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен оның бөлімшелері;

      Ауыл шаруашылық мақсаттар үшін иеленуге немесе пайдалануға

бүлінген немесе өнімділігі аз жерлерді алған Қазақстан Республикасының заңды және жеке тұлғалары, пайдаланудың алғашқы он жылында;

      Ұлы отан соғысына қатысушылар және сапарға теңестірілген тұлғалар,

I және II топ мүгедектері;

      Құрылғылар алып жатқан 0

      0,25 гектар шегіндегі жерлерді қоса алғанда, өзіндік қосалқы

шаруашылық, саяжай салу, бау-бақша үшін алған жеке тұлғалар

Бүгінгі таңда жер салығын төлеуден босатылады.

1)     бірыңғай жер салығын төлеушілер, шаруа қожалықтарына арналған

арнайы салық режимі қолданылатын қызметті пайдаланылатын жер учаскелері бойынша;

2)     мемлекеттік мекемелер;

3)     салық режимінің екінші үлгісі бойынша салық салу жүзеге асыратын

жер қойнауын пайдаланушылар;

4)     уәкілетті органдардың қылмыстық жазаларды атқару саласындағы

түзеу мекемелердің мемлекеттік кәсіпорындары;

5)     Ұлы отан соғысына қатысқандар және солардың теңестірілген адамдар

мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектердің ата-аналарының біреуі;

      тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскілері бойынша;

      үй маңындағы жер учаскелері бойынша;

      жеке үй (қосалқы) шаруаларын жүргізу, бау-бақша шаруашылығы үшін берілген және құрылыс алып жатқан жерлерді қоса алғанда, саяжай құрылысына арналған жер учаскелері бойынша;

      гаражға арналған жер учаскелері және үй маңындағы жер учаскелер бойынша;

      «Ардақты ана» атағына ие болған аналар;

      «Алтын алқа» алқасымен наградталған көп балалы аналар;

      Діни бірлестіктер.

2.2 Салықты есептеу тәртібі және төлеу мерзімдері

        Заңды тұлғалардың салықты есептеу тәртібі мен төлеу мерзімі. Заңды тұлғалар жер салығы салаларын салық базасына тиісті салық ставкасын қолдану арқылы дербес есептейді.

Жер салығының базалық салық ставкалары.

         Заңды тұлғалар салық кезеңі ішінде жер салығы бойынша ағымдағы төлемдерді есептеуге және төлеуге міндетті. Ағымдағы төлемдердің сомалары ағымдағы жылдың мына мерзімдерінен кешіктірмей тең үлестермен төлеуге тиіс:

      20 ақпанда;

      20 мамырда;

      20 тамызда;

      20 қарашада.

Жаңа құрылған салық төлеуші құрылған күннен кейінгі кезекті мерзім

ағымдардағы төлемдерді төлеушілердің бірінші мерзімі болып саналады.

Уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу

мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары және діни бірлестіктерге пайдалануға немесе жалға берілген салық салу объектілері бойынша ағымдағы төлемдерді төлеудің соңғы мерзімінен кейінгі түпкілікті есеп айырысу және салық сомасын төлеу декларация табыс ету мерзімі басталғаннан кейін он жұмыс күні мерзімнен кешіктірмей төлейді.

      Салық кезеңі ішінде жер салығы бойынша міндеттемелер өзгерген жағдайда, ағымдағы төлемдер салық міндеттемелер өзгерген жағдайда, ағымдағы төлемдер салық міндеттемелерінің өзгерту сомасына жер салығын төлеудің алдағы мерзімдері бойынша тең үлестермен түзетіледі.

     Салық салу объектілеріне құқықтар салық кезеңінің ішінде берілген жағдайда салық сомасы жер учаскесіне құқықты іске асырудың нақты кезеңі үшін есептеледі.

     Осы құқықтарды беретін тұлғаның жер учаскесіне іс жүзінде иелік еткен кезеңі үшін төлеуге жататын салық сомасы құқықтарды мемлекеттік тіркеуге дейін немесе тіркеген кезде бюджетке енгізілуі тиіс.

     Бұл ретте бастапқы төлеушіге ағымдағы жылдың 1 қаңтарынан бастап ол жер учаскесін берген айдың басына дейін есептелген салық сомасы көрсетіледі. Одан кейінгі төлеушіге салық органдары жіберетін жер салығының есептелген сомасы туралы хабарламада оның жер учаскесіне құқығы пайда болған кезеңдегі ай басынан есептелген салық сомасы көрсетіледі.

     Жер учаскесіне құқықтарды мемлекеттік тіркеу кезде салықтың жылдық сомасын бюджетке тараптардың (келісім бойынша) бірі енгізуі мүмкін. Жер учаскесіне құқықтарды мемлекеттік тіркеу кезінде төленген салық сомасы кейіннен қайта төленбейді.

     Салық төлеуші салық кезеңінде декларация табыс ету мерзімі басталғаннан кейін он жұмыс күні мерзімнен кешіктірмей біржолата есеп айырысуды жүргізіп, жер  салығын төлейді.

     Осы ережелер бюджеттен есеп айырысуды ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілерге арналған арнайы салық режимінде жүзеге асыратын заңды тұлғаларға, аталған арнайы салық режимі қолданылатын қызметке пайдаланылатын жер учаскелері бойынша қолданылмайды.

      Жекелеген жағдайларда салық есептеудің ерекшеліктері

      Бірнеше салық төлеушілердің пайдалануындағы үйлер, құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жер учаскелеріне жер салығы олардың бөлек пайдалануындағы үйлер мен құрылыстардың алаңына барабар әр салық төлеуші бойынша жеке есептеледі.

      Уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары және діни бірлестіктер үйдің, құрылыстың және ғимараттың бір бөлігін жалға берген кезде жер салығы осы жер учаскесінде орналасқан барлық үйлердің, құрылыстар мен ғимараттардың жалпы алаңындағы жалға берілген үй-жай алаңының үлес салмағына қарай есептелуге тиіс.

       Тұрғын үй қорының құрамындағы жылжымайтын мүлікті заңды тұлға сатып алған жағдайда, жер салығы тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерді қоспағанда, елді мекендердің жерлеріне салынатын салықтың 9.3-кестеде белгіленген базалық ставкалары бойынша есептелуге тиіс.

       Жеке тұлғалардың салықты есептеу тәртібі және төлеу мерзімдері.

       Жеке тұлғалар (өз қызметінде пайдаланатын жер учаскелері бойынша жекелеген кәсіпкерлерді, жеке нотариустар мен адвокаттарды қоспағанда) төлеуге жататын жер салығын есептеуді салық органдары тиісті салық ставкалары мен салық базасын негізге ала отырып, 1 тамыздан кешіктірілмейтін мерзімде жүргізеді.

      Салық кезеңі ішінде салық салу объектілеріне құқықты берген жағдайда салық  сомасы жоғарыда келтірілген ережелер ескеріле отырып есептеледі.

      Жеке тұлғалар (өз қызметінде пайдаланатын жер учаскелері бойынша жеке кәсіпкерлерді, жеке нотариустар мен адвокаттарды қоспағанда) бюджетке жер салығын ағымдағы жылдың 1 қазанынан кешіктірмей төлейді.

      Жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар өз қызметінде пайдаланатын жер учаскелері бойынша жер салығын заңды тұлғалардың жерлеріне белгіленген тәртіппен есептеледі және төленеді.

2.3 Қосылған құн салығын төлеушілер және салық салу объектілері

         Бұл бөлімде біз тұтынуға салынатын салықтарға жататын қосылағн құн салығы және акциз салықтары жөнінде баяндаймын. Қазіргі кезде халықаралық стандартқа сәйкес және экономикалық термин ретінде тұтыну салығы деп аталып жүр. Кейбір дамыған мемлекеттерде «тұтыну салығы» десе, ал бірқатар елдерде «жанама салықтар» ретінде аталуда, қалай атасақта бұл салықтардың мағынасы мен мазмұны өзгермейді. Сондықтан кейде қатар аталып күнделікті тұрмыста қолданылуда.

         Қосылған құнға салынатын салықты 1954 жылы М. Лоре (Франция) енгізіп, айналымға салынатын салықты алмастыруға қабілетті салық ретінде бейнеледі. Бұл салық Франция жерінде 1968 жылы толығымен енгізіліп болды. Кейін келе Еуропалық Одаққа мүше болғысы келетін мемлекетке қойылатын алғы шарттардың бірі болып саналды.

         Қосылған құнға салынатын салықты есептеу барысында негізінен 4 әдіс қолданылады:

      тікелей аддивті немесе бухгалтерлік;

      жанама аддивті;

      тікелей шегерім жасау әдісі;

      жанама шегерім жасау әдісі немесе шоттар бойынша есепке жатқызу.

Аддитивті қосу жолымен алынатын шама.

Бірінші және екінші әдістер балансқа негізделген, анығын айтқанда ол

пайдалы анықтау негізінде есептеледі. Бірақ компанияның балансында жасалған мәмілелер жолпылама түрле көрсетіліп, тауарлар түрлері бойынша жіктелмейді.

    Үшінші әдіс өндірілген өнім құнынан жұмсалған шығындарды шегеріп тастағаннан кейін кейін ғана салық сомасы есептеледі. Бұл үшін әдісті біртұтас салық ставкасын қолданған жағдайда ғана пайдаланады.

    Ал тәжірибеде, негізінен төртінші әдіс кеңінен тараған. Бұл әдіс арқылы дифференцияланған салық ставкасы мәміле жасалған сәтте бірден қолданылады, сондай-ақ щот-фактураны толтыру арқылы жасалған мәміле туралы, компанияның салық міндеттемелерді туралы ақпар алып отыруға мүмкіндік туады.

   Қосылған құн салығы дегеніміз – тауарларды (жумыстарды қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін ьюджетке аудару, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударым.

    Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы бойынша есепке тұрған мынандай тұлғалар қосылған құн салығын төлеушілер болып табылады.

1.      Жеке кәсіпкерлер.

2.      Заңды тұлғалар (мемлекеттік мекемелерді қоспағанда).

3.      Қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер.

4.      Заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері.

5.      Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес тауарларды Қазақстан Республикасының аумағында импорттайтын тұлғалар.

Қосылған құн салығының негізгі салық салу объектілері:

1)     салық салынатын айналым;

2)     салық салынатын импорт.

Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт: