Отбасы педагогикасы және отбасындағы адамгершілік тәрбиесінің ерекшеліктері

Отбасы педагогикасы және отбасындағы  адамгершілік  тәрбиесінің  ерекшеліктері

Отбасы - тұрақты  жүйе,  олардың тұрақтылығы  мен заман  ырқына  орай өзгеріп  отырады.  Отбасының  адамгершілік тәрбиесінің бірінші  ерекшелігі  неке – материалдық  тәуелділіктен тыс  қалыптасуы қажет.  Отбасының  қоғамдық  қасиетті мен  құны  дәулет  пен  меншікке,  мұрагерлікке байланысты  емес,  жеке  адамдардың  жүрек  қалауына,  ырқына  байланысты  болуы өте қажет.  Екінші  ерекшелігі -  отбасының  мәні  мен құндылығы оның  атқаратын  қызметі  арқылы  анықталады. Әрбір  халықтың  ең  бір  қасиетті  дәулеті  мен қазынасы  сананың  көптілігінде.  Қазіргі  кезеңде  аз балалы  отбасылар  көбеюде.  Үшінші ерекшелігі -  отбасының  нығаюы  ерлі-зайыптылардың ауқыттылығына   берекелі  тіршілік  ете  білуіне тікелей  байланысты.  Мұндай  ықтияттылық  пен үнемділік жас  отбасыларна  өте қажет.

  Отбасылық  меншікті қорландыру  әр  отбасы  мүшелерінің  ортақ  игілігі  болмақ.  Әрбір  халықтың  тым  ертеден  келе  жатқан көптеген  әдет- ғұрыптары  бар. Бұл әдет- ғұрыптар  жазылмай қалыптасқан  заң  сияқты тым  тамырлы.  Ал  қазақ  халқының  меймандостық, той-томалақ  түрлеренің  көптілігі отбасы  іргесі  нығайта түседі  және  жауапкершілігін  арттырады. Француз  жасушысы  Антуан  де  Сент-  Экуюпери : «Адамгершілік қарым- қатынас  басты  байлық»  дегендей, отбасы мен  туған-туыстар арасындағы  жазылмайтын байланыстың молдығы  қазақ  халқының  салт – дәстүрлік  қорын байыта  түседі. Ең  басты  адамгершілік отбасының  маңызды  қызметінің  бірі  тәрбие.  Баланы  дүниеге  әкелу,  мәселе  оны  тәрбиелей  білу. Қорқыт  бабамыздың  бұл  ретте  айтқан  «қызы анадан үйренбей  өнеге алмас, ұлы  атадан  үйренбей  сапар шекпес»  сөзі  өзіндік  құндылығын осы уақытта  дейін  жойған  жоқ.

       Қазіргі  кездегі  қоғамдағы   қарама – қайшылықтар  оның  мәселелері  және  күрделілігі   жанұяға  оның  өмір  сүру  жағдайына   әсерін  тигізеді.  Сондай – ақ  қоғамдық  дағдарыстан  шығудың  кепілі  боларлық  аяғы шарттардың  дені , қоғамдағы  ас  маңызды ұя  болып  табылатынн  осы  жанұяда  жасалады.

   ХХ  ғасырдың   кім  жәге  қалай  өмір  сүргені,  бүгінгі  таңда  жанұяның  әлеуметтік  жағдайына оның  өмірге  қандай  ұрпақ  әкелетініне оны  рухани және  дені   таза  қылып  өсіруіне  байланыстак болуы.  Олай  болса жанұя  әлеуметтік  қызметкердің  ерекше назарында  болып, жанұя мәселесі  оның  әркімнің  ең  маңызды  саласын  құрайды.

    Жанұя  қоғамның  әрбір  нақтылы  тарихи  типіндегі  өзіндік  ерекшелігі  әрбір  ұлт  мәдениетінде  өз  дәстүрлері  болатын  әлеуметтік құрылым. Тарих  көрсетіп  отырған  не  қазір    ерекшеліктеріне  қарамастан  барлық  жанұяларды  біріктіретін  ортақ қасиеттер  бар , ал  адам  баласы  өзінің  ең  жақты  әлеуметттік биологиялық  табиғатын  таныта  алатын  бірден – бір  күн  көру  мүмкіндігі  өмір  сүрудің  жанұялық  түрі  екендігі   түсіндіріледі.

   Қазіргі  жанұя  функцияларының  әр  қайсысын  одан тыста асырылмаған.  Жанұяның  негізгі  функциялары:  Генеративтік функциясы -  адам  баласы  ұрпағын  жалғастыру қажеттіліктерімен  байланысты  тек биологиялық  қажеттілік  емес,  зор  экономикалық  маңызы бар. Ертеңгі   күннің  еңбек  потенциалы  бүгінгі  сәбилер, балалармен  жасөспірімділер . Қоғам  әрбір  келесі  ұрпақтың  алдыңғыға  қарағанда сан  жағынан  аз  болмағанына  мүдделі, бірақ бүгінгі  күнде  қартайған  кезде  сүйеу  барлықтай  экономикалық  жақтан  емес  адамгершілік -  эмоциялық  қажеттіліктерден  туындайтын    мүдделік  басым  болып  отыр .  Баласыз  жанұя  рухани  толыққанды  бола алмайды.  Бұл күнде   жанұяның баласыздығы  кең  етек   алып  отыр. Әсіресе  бала  туа  алатын жанұялардың  өзінде  баланың  болмауы,  материалдық, экономикалық  қиындылықтардың  өсіп  отыруы  мен  байланысты,  балның  әлеуметтік  байлықтың  белгісіне  айналуы  болса,  екінші  жағынан  қоғамда  жайлап  алған   рухании адамгершілік дағдарыс  салдарынан  қоғамдағы  құндылықтар  жүйесін  қымбат  заттар:  машина,  тұқымы  жақсы  аттар   енеді.  Тек  балаға  онда  орынның   жоқ  болуы  үлкен  қиындық  болып  отыр.

Социология ғылымы отбасын тұтас қоғамдық организмнің бөлігі, әлеуметтік тәрбие беретін ұжым ретінде қарастырады. Қоғамның әлеуметтік – экономикалық салада орын алған өзгерістерді міндетті түрде отбасының өмірінен көрініс табады. Бірақ, өндірістік кәсіптік, саяси ұжымдарға қарағанда отбасына қайта құру тікелей әсер ете бермейді. Отбасының моральдық, психологиялық жаңаруы барынша созылмалы, оның үстіне қарама-қайшылықты, күрделі болып келеді. Сондықтан да отбасында жаңа қатынастар, жаңа моральдық орынығуы экономикалық салаға қарағанда баяу қарқынмен іске асады. Өйткені, отбасындағы қата құруларға негізгі әлеуметтік, экономикалық факторлар мен бірге биологиялық. Психологиялық және демографиялық факторлар да қатысады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1.Байжанов Ж. “Тұрмыс сәні”. Алматы-83.

2. Дорженов С. “Инабаттылық иірімдері”. Алматы “Қайнар” 1994ж.

3. Жақыпов Ж. “Баланы семьяда тәрбиелеу”. Алматы 1987жыл.

4. Оразбеков К. “Иман және инабат”. Алматы “Ана тілі” –1993ж.

5. Ж.Б.Қоянбаев “педагогика”. Алматы “Рауан” 1992ж.

6. А.Меңжанова “Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі”. Ал – 1996ж.