Салық саясатының мазмұны мен маңызы

Ақыр  аяғында жаңа салық  заңы ережелерінің ескіге қарағанда табыс есебінен салықтарды алу пайызын орташа есеппен 20 тармаққа дейін төмендетуге мүмкіндік  жасайтынын атап айтқан жөн. Сондай-ақ  мұнда Салық  кодексін жасақтауға бұрынғы шақырылған депутаттар, Қазақстан өнеркәсіпшілер одағының, Қазақстан Президенті жанындағы кәсіпкерлер кеңесінің өкілдері, бірқатар ірі және шағын кәсіпорындардың басшылары мен бас есепшілерінің атсалысқанын атап өткен орынды. Салық кодексінің сан алуан ережелерін дайындаумен бірге олар нақты кәсіпорындарға негізделіп, нәтижелері қорытындыланып жатыр.  
  
  
  
  
  
  
  
  
     

ПайдалынҒан Әдебиеттер 

1. Қазақстан Республикасының Конституция – 2003 ж. Алматы.
2. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер тұралы Қазақстан Республикасының кодексі. (2009 ж. 1 қантардағы жағдай бойынша). – БИКО баспа үйі, 2009 ж.
3. Қазақстан Республикасының  “Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы” Заңы.  – Алматы, 2002ж.
4. Ермекбаева Б.Ж.  Салықтар және салық салу:  Оқу құралы – Алматы:  - 2003. – 131 бет.

5.Ермекбаева Б.Ж.  Салықтар және салық салу. Оқу құралы.  Алматы, 2003 жыл.

6.Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев  С.  Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2005. – 448 бет.

32. Үмбетәлиев  А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық және  салық салу: Оқулық.  – Алматы: Экономика, 2006. -287 бет

5. Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Учебник.   –Алматы, 2005.   –с. 79.
6. Байдүйсенов А. Д. - Қазақстан салық жүйесіндегі кейбір мәселелер Қаржы - Қаражат, 2001 №4 -32 бет.
7. Балғабеков Н. Салық төлемдері - Шымкент келбеті 2001, 26 қаңтар.
8. Салық мәдениеті - қоғам дамуының айқындаушы тетігі - Егемен Қазақстан, 2001, 7 шілде.
9. Қалманбетова Г. Салық жеңілдіктер артықшылықтары мен кемшіліктері - Егемен Қазақстан 2001 27 наурыз.
10. Қанатов С. Салық жүйесінің жаңа нормалары –Заң 2001 №12 - 20бет.
11. Салық салу саласындағы құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауапкершілігі - Бухгалтер бюллетені, 2001 – 14 бет.
12. Дулатов Ы. Мемлекеттің салық саясаты және оның кейбір мәселелері - Заң газеті, 2002, 3 қараша 5 бет.
13. www.google.kz
14. www.yandex.kz
15. www.site.kz
16. www.minfin.kz
17. www.nationalbank.kz
18. www.nalog.kz
19. www.goverment.kz

Қазақстан Республикасында қолданыста бар салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер ішінде қосылған құн салығы ерекше орын алады. Ол халықаралық шарттарды қолдану барысында (акциз салығымен бірге) жанама салықтар болып есептеледі. Қосылған құн салығы бюджетке, салық салынатын айналымның, тауаурларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша және импортталған тауарларды Қазақстан Республикасында енгізендегі айналымның ударылатын бөлігі. Бюджетке аударылатын ҚҚС, тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша айналымның ҚҚС-мен алынған тауарлардың, қызмет көрсетулердің ҚҚС-ның айырмашылығынан анықталады. ҚҚС есептеу және бюджетке төленуі Қазақстан Республикасының Салық Кодексімен реттеледі. ҚҚС-ның ставкасы 12 пайыз есебінде салық салынатын айналымға және импортқа қолданылады. ҚҚС Салық кезеңі болып күнтізбелік тоқсан табылады.

Қосылған құн салығын төлеуші ҚҚС декларациясын орналасқан жері бойынша салық органына есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 15-нен кешіктірмей әрбір салық кезеңі үшін табыс етуге міндетті.

Декларациямен бір мезгілде салық кезеңі ішінде сатып алынған және өткізілген тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер бойынша шот-фактуралардың тізілімдері табыс етіледі, олар декларацияға қосымша болып табылады. Сатып алынған және өткізілген тауарлар, жұмыстар, қызмет көрсетулер бойынша шот-фактуралар тізілімдерінің нысанын уәкілетті орган белгілейді.

Қосылған құн салығын төлеуші бюджетке жататын жарнаға салықты орналасқан жері бойынша есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-нен кешіктірмей әрбір салық кезеңі үшін төлеуге міндетті.

Импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығы Қазақстан Республикасының кеден заңнамасында кеден төлемдерін төлеу үшін айқындалатын күні төленеді.

Айта кететін жайт, Жай серіктестік (консорциум) құрамында өнімді бөлу туралы келісім (келісімшарт) бойынша қызметті жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылардың қосылған құн салығы бойынша салық міндеттемесін орындауының ерекшеліктері байқалады. Бұл ерекшеліктер Қазақстан Республикасы Салық Кодексінің 271-1 бабында айтылған.

Қосылған құн салығы (ҚҚС) бойынша  бюджетпен өзара қатынасында Қосылған құн салығының асып кеткен сомасын салық төлеушіге қайтаруға аса мән берілген.

Қазақстан Республикасы Салық Кодексінің 273-274 баптарына сәйкес, қосылған құн салығының асып кеткен сомасын салық төлеушіге қайтару, салық кезеңі ішінде қосылған құн салығы жөніндегі декларацияда аталған қайтару туралы оның талабының негізінде жүзеге асырылады. Егер қосылған құн салығын төлеуші салық кезеңі ішінде қосылған құн салығы жөніндегі декларацияда қосылған құн салығының асып кеткен сомасын қайтару туралы талапты көрсетпесе, онда бұл асып кеткен сома алдағы қосылған құн салығы бойынша төлемдер есебіне жатқызылады немесе қайтарылуға ұсынылуы мүмкін. Бұл ретте қосылған құн салығын төлеушінің белгіленген талап қою мерзімі ішінде, 2009 жылдың 1 қаңтарынан кейін қалыптасқан қосылған құн салығының асып кеткен сомасын қайтаруға құқығы бар.

салықтық тексеру нәтижелерімен расталған қосылған құн салығының асып кеткен сомасын қайтару салық кезеңі ішінде қайтару туралы талап көрсетілген қосылған құн салығы жөніндегі декларация табыс етілген күннен бастап күнтізбелік жүз сексен күн ішінде жүргізіледі.

Осы тармақтың мақсатында:

1) қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығының асып кеткен сомасының дұрыстығын растайтын салықтық тексеру актісі;

2) Салық Кодексінің 635-бабының 10-тармағында көзделген жағдайда, ресімделген салықтық тексеру актісіне қорытынды;

3) нөлдік ставка бойынша салық салынған айналым болған кезде, Салық Кодексінің 243 – 245-баптарына, сондай-ақ 276-11 - 276-13-баптарына сәйкес нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдарды растайтын құжаттар қосылған құн салығының асып кеткен сомасын қайтару үшін негіз болып табылады.

Салық Кодексінің 274-бабының 2-тармағында аталғандарды қоспағанда, салық кезеңі ішіндегі өткізу бойынша жалпы салық салынатын айналымда кемінде 70 процентті құрайтын нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдарды жүзеге асыратын қосылған құн салығын төлеушіге, қайтару туралы талап көрсетілген қосылған құн салығы жөніндегі декларация табыс етілген кезден бастап алпыс жұмыс күні ішінде қайтару жүргізіледі.

Осы тармақтың мақсатында:

1) қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомасының дұрыстығын растайтын салықтық тексеру актісі;

2) Салық Кодексінің 243-245-баптарына, сондай-ақ 276-11 - 276-13-баптарына сәйкес нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдарды растайтын құжаттар;

3) Салық Кодексінің 634-бабының 10-тармағында көзделген жағдайда, ресімделген салықтық тексеру актісіне қорытынды қосылған құн салығының асып кеткен сомасын қайтару үшін негіз болып табылады.

Қосылған құн салығының асып кетуі:

1) мыналар:

шағын бизнес субъектілері;

шаруа немесе фермер қожалықтары;

ауыл шаруашылығы өнімдерін, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін өндіруші-заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін белгіленген арнаулы салық режимдерінде бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын салық төлеушіге;

2) Салық Кодексінің 267-бабының ережелерін қолданатын салық төлеушіге қайтарылмайды.

Бюджеттен қайтарылуға жататын қосылған құн салығының асып кеткен сомасын салық төлеушіге Салық Кодексінің 603-бабында белгіленген тәртіппен қайтарылады.

Бюджеттен қайтарылуға жатпайтын қосылған құн салығының асып кеткен сомасы қосылған құн салығы бойынша алдағы төлемдердің шотына есептеледі. Импорт кезінде төлеуге жататын, сондай-ақ Салық Кодексінің 241-бабында көзделген қосылған құн салығын төлеу шотына есепке жатқызу жүргізілмейді.

Салық төлеушінің декларацияда қосылған құн  салығын қайтару талабы көрсетілген, бюджеттен қайтарылған және құжаттық салықтық тексеру жүргізу барысында  расталмаған қосылған құн салығының  асып кеткен сомасы салық төлеушінің салықтық тексеру нәтижесі туралы хабарлама  негізінде бюджетке төлеуіне жатады.

Егер  салық төлеушіге қосылған құн  салығының асып кеткен сомасын қайтару  Салық Кодексінің 603-бабының 4-тармағына сәйкес осы салық төлеушінің пайдасына бұрын өсімпұл есебіне жатқызу және аудару арқылы жүргізілген болса, салықтық тексеру кезінде расталмаған, салық төлеушіге бұрын аударылған және қайтарылған қосылған құн салығының асып кеткен сомасына келетін өсімпұл салықтық тексерулердің нәтижесінде хабарлама негізінде бюджетке төленуге жатады.

Осы баптың 7-тармағында көрсетілген сомалар Салық Кодексінің 603-бабының 4-тармағында көрсетілген мөлшерде салық төлеушінің осы сомаларды аударған күнінен бастап әр күн үшін өсімпұл есептен шығарыла отырып бюджетке төленуге жатады.

Жоғарыдағы  айтылғандарға сай,  қосылған құн салығы (ҚҚС) бойынша  бюджетпен өзара қатынас Қазақстан Республикасы Салық Кодексімен қатаң реттелген.    Берілген мақаладағы мәліметтер Қазақстан Республикасы Салық Кодексінің 2011 жылдың 1 қаңтарындағы жағдайы бойынша негізделіп жасақталды.

Төлем көзінен  салық салынбайтын табыстар

Салық салу мақсатында жеке тұлға, егер де олар келесі тұжырымдамалардың  кез келгеніне жауап берсе, онда олар Қазақстан Республикасының  резиденті болып саналады: 
Қазақстан Республикасына заңды жолымен келген (тұрғылықты болу үшін);  
Қазақстан Республикасына біршама уакқытқа келген; 
Қазақстан Республикасына календарлық күнінен кем емес уақытқа келген. Егер де Қазақстан Республикасында шетелдік жеке тұлғасының тұрған күні ағымдағы жылы календарлық күннен кем болмаса және ағымдағы салық кезеңімен аяқталатын, үш жылдық кезең ішіндегі календарлық күні тен кем болмаса, онда ол «біршама уақытқа келген» деген тұжырымдамаға сәйкес келеді.  
Үш жылдық кезең календарлық күнінің кезеңі төменде келтірілген орташа коэффициенттер бойынша анықталады: 
I ағымдағы салықтық кезеңдегі келген күндерінің санын есептейді; 
өткен салықтық кезеңде бірінші болып келген күндердің саны; 
өткен салықтық кезеңде екінші болып келген күндерінің саны 
Мысал. Қазақстан Республикасында шетелдік жеке тұлға 2000 ж – 132 календарлық күн, ал 2001ж. - 105 календарлық күн, 2002ж. -130 календарлық күн келіп тұрған. 
Келу күндерінің саны келесі жолмен есептелінеді: 
Сонымен шетелдік жеке тұлғаның келген күні 187 күн, ал ол күннен көп, демек оның келген күні біршама уақытқа келген деген тұжырымдамаға сәйкес келеді және Қазақстан Республикасының ағымдағы жылы үшін ол тұрақты келген болып саналады (салық резиденті). 
Егер де жеке тұлға Қазақстан Республикасының азаматы болса, онда оның тұрған мерзіміне қарамастан, ол резидент болып танылады. 
Қосылған құн салығы. Бұл өндіріс процесіне және тауардың (жұмыстың, қызметтердің) айналасына салынатын құн бөлігінің бюджетке аударылатын, қосылған құны салығы болып табылады, сондай ақ Қазақстан Республикасының аумағына тауарларды импорттау кезінде жасалатын аударымдар. Бюждетке төлеуге жататын (тиісті) қосылған құн салығы тауар айналымына қосылған құннан, орындалған жұмыстан, көрсетілген қызметтен ұсталынады. 
Қосылған құнға салынатын салық обьектілері болып, салық салынатын айналым және салық салынатын импорт болып табылады.  
Сондай ақ еңбек ақы затттай түрде төленген жағдайда берілетін тауарлардың құнына қосылған құнға салынатын салық енгізіледі.  
Салықтан босатылған тауарлардан басқа, сырттан әкелінетін тауарларға салық салынады.  
«Сату» термині тауарларға қатысты қолданылғанда сатуды, айырбастауды, ақысыз беруді немесе кепілге салынған тауарларды кепілдікке зат ұстаушының меншігіне беру және жұмыстар мен қызметтерді орындау деп білеміз.  
Қосымша құнға салынатын салық бойынша есепте тұрған немесе тұруға міндетті кәсіпкерлік, яғни заңды тұлғалар салық төлеушілер болып табылады.  
Қазақстан Республикасының қатысуымен жасалған халықаралық шарттарда түсті және қара металдардың сынығын қоспағанда, тауарлардың экспортына нольдік мөлшерлеме бойынша салық салынады. 
Қосымша құнға салынатын салықтың мөлшерлігі салық салынатын айналымның 16 пайызын құрайды. (ҚҚС-нан босатылған айналымды қоспағанда). 
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын қосылған құн салығының (ҚҚС) сомасы сатылған тауарға есептелген ҚҚС сомасы мен, алынған тауар үшін төлеуге жататын ҚҚС сомасының арасындағы айырмасына шығады.  
 
Қосылған құн салығын төлеуші Салық салынатын обьектісі Салық мөлшерлемесі Салық кезеңі 
Қосылған құн салығы бойынша есепте тұрған тұлғалар қосылған құн салығын төлеуші болып табылады.  
1 Салық салынатын айналым Қазақстан Республикасының аймағында сатқан кезде 16% мөлшерінде салық салынады.  
Экспортқа сатқан кезде оның кольдік пайызы алынады. Календарлық ай. Егерде ай сайын төленетін ҚҚС сомасы 1000 МЕК аспаса, онда төлеу кезеңі тоқсан сайын төленетін болып шешіледі. Ал шаруашылығының өнімін өндіріетіндер үшін төлеу кезеңі салықтық жыл болып танылады.  
Қазақстан Республикасының кедендік заңына сәйкес Қазақстан Республикасының аймағына тауар әкелуші (импорттаушы) тұлғалар қосылған құн салығын төлеуші болып табылады. Салық салынатын импорт 16%  
 
Қосылған құн салығын төлеушінің тауарды (жұмысты, қызметті) сатуы бойынша жасаған айналымына салық және ол салық салынатын айналым болып табылады; Салық Кодексімен босатылғандар немесе Қазақстан Республикасы өнімді сатудың орны болып табылмаса, онда олар салық салынатын айналымға кірмейді. Салық салынатын айналымның деңгейін қосылған құн салығының сомасына қоспай, тариф пен тараптардың мәмілесі бойынша белгіленген бағасын қолдана отырып, тауардың (жұмыстың, қызметтің) сатылатын құнын негізге ала отырып анықтайды. 
Қазақстан Республикасының аймағына сырттан (импорттан) келген тауарларға салық салынады (қосылған құн салығынан босатылғаннан басқасы). Оларға салынатын салықтың деңгейі Қазақстан Республикасындағы кеден заңына сәйкес анықталады және оларға кеден құны да қосылады. 
Қосылған құн салығын анықтау үшін сату орны болып мыналар танылады:  
 
Тауар бойынша Жұмыс пен қызмет бойынша  
Тауарды тиеу орны, егерде жабдықтаушы алушы немесе үшінші тұлға болса Қозғалмайтын мүліктің тұрған жері, егерде жұмыс пен қызмет осы мүлікпен байланыста болса; 
Алушыға тауарды беру орны Жұмыс пен қызметтің нақты жүзеге асқан жері, егер олар сол мүліктің қозғалысымен байланыста болса; 
Қызмет көрсеткен нақты орны, сол қызметке катысты болса, мәдениет саласы, өнер, білім, спорт. 
Кәсіпкерліктің орны немесе жұмысты, сатып алушының кез келген қызметі, келесідей жұмыспен қызметке қатысты болса; 
- өз меншігіндегі құқық обьектісін пайдалануға берсе; 
- кеңес, аудиториялық, инжиниринголық, бухгалтерлік т.б. қызмет көрсетсе; 
- қозғалыста болатын мүліктерін жалғаға берсе (транспорттық құралдың транспорттық ұйымға көрсеткен қызметінен басқасы); 
- тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) алу (немесе табу) бойынша агенттердің қызметі; 
- байланыс; 
- туризмді ұйымдастыру бойынша  
 
Тауар (жұмыс.қызмет) алушы бюджетке төленетін жарнасы бойынша салық сомасын анықтаған кезде қосылған құн салығының сомасын зачетқа жатқызуға құқығы бар. Зачетқа жатқызылатын айналымды есептеген кезде қосылған құн салығын төлеуші пропорционалды немесе бөлек есептелінетін әдісті таңдай алады. Пропорционалды әдісте қосылған құн салығын жалпы айналымдағы сомадан үлес салмағы бойынша анықтайды және соның деңгейінде зачетқа жатқыза алады. Ал бағалы қағаз бойынша операциясының кезінде сату бойынша айналымына, оның өсімі қосылады. Ал бөбек есептелінетін әдісте салық төлеуші шығыс сомасы бойынша және алынған тауардың (жұмыстың, қызметтің) қосылған құн салығының сомасы бойынша жеке есептеулер жүргізеді және салық салынбайтын айналымның үлес салмағын және олардың сомасын анықтауға көмектеседі. Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын қосылған құн салығының сомасы айналым бойынша есептелген қосылған құн салығының сомасы мен зачетқа жатқызылған салық сомасының айырмасы ретінде анықталады. 
Салық салынатын айналым резидент еместерден алынған жұмыс пен қызмет, қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайды. Егер де ол жұмыс пен қызметтің сату орны Қазақстан Республикасы болса, онда қосылған құн салығын салуға жатады.  
Қосылған құн салығы салынатын тауарларды тиеуді, жұмыстарды атқаруды немесе қызмет көрсетуді жүзеге асыратын қосымша құнға салынатын салық бойынша есепте түрған салық төлеуші аталған тауарларды, атқарылған жұмыстарды немесе көрсетілген қызметтерді қабылдап алатын тұлғаға салық шотфактурасын ұсынуға міндетті. Егер де ҚҚС сомасы шот - фактурасында көрсетілсе, онда оған 331шоты дебеттеліп, 333, 671, 678 шоттары кредиттеледі.  
ҚҚС есептеу кезінде 301 «Алынуға тиісті қарыздар» шоты дебеттеледі де, 633 «Қосылған құн салығы» шоты кредиттеледі.  
Содан соң 301 шотының кредитінен 633 шотының дебетінде, 441 «есеп айырысу шотындағы қолма қол ақша» шотының кредитінде көрініс табады.  
Сатып алушылар бұрындары ҚҚС-ның сомасы төленген тауарларды қайтарған кезде, ол 633 шотының дебеті мен 687 шотының кредиті бойынша көрініс табады. ҚҚС-ның төленген бұл сомасы, 687 шотының дебеті мен 687 шотының кредиті бойынша көрініс табады. 
Акциздік (жанама) салық - сатып алушы төлейтін тауардың бағасына немесе тарифіне қосылатын жанама салық болып табылады.  
Акцизді есептеген кезде 301 шоты дебеттеліп, 634 шотының «Акциз» деп аталатын субшоты кредиттеледі. Ал оны бюджетке аударған кезде, 634 дебеттеліп, 441 шоты кредиттеледі.  
 
Акцизді төлеушілер Салық салынатын обьектісі Салық мөлшерлемесі Салық кезеңі 
Қазақстан Республикасының заңды тұлғалары (резиденттер мен резидент еместер), сондай-ақ олардың құрылымдық бөлімшелері жеке тұлға: 
- акцизделетін (акцизделген) тауарларды Қазақстан Республикасының аймағында шығару; 
- акцизделген тауарларды Қазақстан Республикасының аймағынан кедендік бекет арқылы шығару (импорттау); 
- жеке және көтерме саудасы арқылы бензинді Қазақстан Республикасының аймағына сату; 
- тәркіленген, тегін алған тауарларды Қазақстан Республикасының аймағына сату; 
- акцизделген қызмет түрлерін Қазақстан Республикасының аймағында жүзеге асыру; Акцизделген тауарлармен жасалатын операция 
-спирттің барлық түрлері; 
-алькоголді өнімдер; 
-темекі өнімдері; 
- құрамында темекісі бар басқа да өнімдері; 
- балық уылдырықтары; 
- алтыннан, қоладан жасалған зергерлік бұйымдар; 
- бензин, дизельдік отыны; 
-жеңіл автомобильдер; 
-газбен жанатын қарулар; 
- шикі мұнай өнімдері; газ конденсаторлары; Акцизделетін қызметтердің түрлері;  
- ойын бизнестері;  
- ұтыс лотереясын жүргізу және ұйымдастыру; Акциздердің мөлшерлемесін Қазақстан Республикасының үкіметі бекітеді және оны келесі жолмен белгілейді: анықталады немес тауарларды жолымен көрсетілген (анықталған) өлшем бірлігіне (тұрақты өлшем бірлігіне) есептелген абсальттік сомасы бойынша алынады. 
Календарлық ай 
 
Акцизделмейтіндерге мыналар жатады: 
- акцизделген тауарларды сыртқа (экспортқа) сатқан жағдайда; 
- мемлекеттік өкілетті органдармен анықталған квота шегіндегі этил спирттері; 
- медицинаға арналған құрамында спирт өнімдер (бальзамнан басқасы); 
Қазақстан Республикасы аумағында акцизделуге жататын тауарларды өндіретін немесе акциздеуге тиісті тауарларды импорттайтын немесе Қазақстан Республикасының аумағында ойын бизнесін және лотерея ойындарын жүргізу мен ұйымдастыруын жүзеге асыратын барлық заңды тұлғалар акциздердің төлеушілері болып табылады. 
Өндірілген тауарлардың бастапқы бағасы, яғни акциз бен ҚҚС қосылмаған таза бағасы салық мөлшерлемесін анықтаудың негізі болып табылады.  
Акцизделетін тауарлар үшін өндірілген өнімнің құны да, сатылған өнімнің көлемі де салық салудың обьектісі болып табылады. Акцизделетін тауарлар меншік егесіне қарамастан есептеледі.  
Акциздер тауарлардың меншікті немесе өңдейтін шикі заттан өндірілетіндігіне қарамастан есептелінеді. 
Импортталатын акцизге жататын атуарлар бойынша салық салынатын обьекті Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес белгіленеді.  
Акцизделген порттау кезінде олар үшін акциздің тұрақты мөлшерлемісі белгіленеді. Сондықтан оның салық салынатын базасын анықтау үшін импортталған тауардың натуралды (заттай) көрсеткішінің көлемі алынады.  
Ал адвалорлық әдіме салық базасы үшін импортталған тауардың кедендік құны алынады. Ойын бизнесі бойынша акциз сомасын есептеу үшін ойын столы, ойын автоматының саны, тотализатор кассасы, букмекерлік кеңсенің кассасы алынады. 
Әлеуметтік салық. Әлеуметтік салықты жұмыс беруші кәсіпорын есептейді, ол ақшалай да, заттай да төленуі мүмкін. Әлеуметтік салықтың есебі, 634 шоттың «Әлеуметтік салық» деп аталатын субшотында жүреді. 
 
Әлеуметтік салықты төлеушілер Салық салынатын объектісі Салық мөлшерлемесі Салық кезеңі 
Қазақстан Республикасындағы заңды тұлға резиденттері, қазақстан Республикасында тұрақты мекемелер арқылы өз қызметтерін жүзегі асырушы, резидент еместер Еңбеккерлердің кез келген табысы, ақшалай да, заттай да нысанындағы Шетел мамандарының табысынан -11 % Қалған басқа барлық еңбеккерлерден -21% Календарлық ай, әр тоқсан сайын есеп берумен бірге 
Жеке нотариустар, адвокаттар Еңбеккерлердің саны, салық төлеушінің өзін қоса есептегенде Өзі үшін 3 айлық есептік көрсеткіші; Әрбір жұмыскер үшін екі айлық есептік көрсеткіші  
Жеке кәсіпкерлер  
Салықтың арнайы тәртібін қолдаушы (шаруа қожалықтары, фермерлік шаруашылықтары) жеке кәсіпкерлер Айлық есептік көрсеткіштен – 20%  
 
Еңбеккерлердің келесі табыс түрлеріне әлеуметтік салық салынбайды: 
- мемлекет, үкімет және халықаралық ұйымдар есебінен берілген гранттарға, төлемдерге; 
- Қазақстан Республикасының Үкіметімен және Президентімен берілген стипендия және мемлекеттік сыйлықтарға; 
- конкурстық, спорттық жарыста жүлделі орындары үшін берілетін ақшалай сыйлықтарға; 
- кәсіпорындар өз қызметін тоқтатқан кезде жұмыс берушілердің төлеген компенсацияларына;  
- пайдаланбаған еңбек демалыстарына жұмыс берушілердің төлеген компенсацияларына; 
- жинақ зейнетақы қорларына аударылған жарнасына; 
- тікелей әлеуметтік көмек, жәрдем ақы және компенсация, мемлекеттік бюджет қаржысынан төленетіндерге; 
- армия қызметкерлеріне арналған төлемдердің барлық түріне; 
- қоғам жұмыстарын орындаумен байланысты төлемдерге; 
- мемлекеттік бюджеттің қаржысының есебінен төленетін бір жолғы төлемдеріне; 
- заңмен белгіленген деңгейде қызмет бабы бойынша берілген іс-сапар шығыстарының компенсацияларына; 
- босану мен екіқабаттылық бойынша жәрдем ақыға; 
- белгіленген мемлекеттік стипендияға; 
- берілген арнайы киімдердің құнына; 
- сақтандыру сыйлығына; 
- қайырымдылық көмек ретінде берілген мүлік құндарына; 
- тағы басқаларына. 
Әлеуметтік салық ай сайын есептелінеді, ол үшін еңбеккерлердің жалпы табысынан әлеуметтік салық ұсталмайтын сомасы шегеріліп, қалған сомадан әлеуметтік салық ұсталынады.  
Мысал. Ағымдағы ай үшін еңбеккерлерге 100 мың теңге жалақы, сондай ақ 20 мың теңге мейрам, күндеріне, 15 мың теңге пайдаланбаған еңбек демалыстары үшін компенсация, 50 мың теңге қызмет бабы бойынша іс-сапарға барғаны үшін компенсация есептелінеді делік. Енді біз ағымдағы ай үшін әлеуметтік салықтың сомасын 185 мың теңге құраған, жинақ зейнеткерлік қорға төлейтін міндетті зейнеткерлік жарнасы 12 мың теңге құраған (120х10%), әлеуметтік салық салынбайтын еңбеккерлердің табысы 77 мың теңге (12+50+15), ал әлеуметтік салықтың сомасы 22,7 мың теңге құраған {(185-77)х21%}  
Есептелген әлеуметтік салық мына шоттардың дебетінде: 903, 923, 933, 943,811, 821 және 634 шоттың кредитінде көрініс табады. 
Жер салығы. Бюджетке төленетін жер салығының есебі 634 шотта көрініс табады. Салық салу мақсатында барлық жер Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес арналым мақсатына және белгілі бір категорияға жататындығына қарап қарастырылады.  
 
Салық салуға жататын, жердің категориясы Салық салуға жатпайтын, жердің категориясы 
Ауыл шаруашылығына арналған жерлер Айрықша қорғалатын табиғи аймақтар, сауықтыру, дем алатын, тарихи – мәдениетті мақсатқа арналған жерлер 
Елді мекеннің жерлері Орман қорлары  
Су қорлары  
Жер қорлары  
 
Жер салығы олардың меншік құқын, тұрақты пайдалану құқын, уақытша тегін пайдалану құқын растайтын құжаттардың негізінде есептелінеді және әр жылдың бірінші қаңтарына жердің сапасы бойынша есебі мен мемлекеттің үлесі бойынша мәліметін жер ресурстарын басқаратын өкілетті органдарға ұсынады. 
 
Жер салығын төлеушілер Салық салынатын обьектісі Салық мөлшерлемесі Салық кезеңі 
Салық салынатын жер обьектілері бар заңды тұлға (заңмен қарастырылған, кейбір жеке категорияларын қоспағанда): 
- меншік құқына; 
- жерді тұрақты пайдалану құқына; 
- жерді уақытша пайдалану құқына; 
Жер телімдері және олардың көлемі, салық салуды анықтаудың базасы болып табылады. Салық мөлшерлемесінің базасы жердің сапасына, бонитетіне, жер телімдерінің арналымына тәуелді болып келеді. Календарлық жыл 
Салық салынатын жер обьектілері бар жеке тұлға (заңмен қарастырылған кейбір жеке категорияларын қоспағанда); 
- меншік құқына; 
- жерді тұрақты пайдалану құқына; 
- жерді уақытша пайдалану құқына; 
- жерді уақытша пайдалану құқына;  
 
Темір жол транспортын ұйымдастыру үшін: заңмен бегіленген тәртіпте темір жол транспортын ұйымдастыру обьектілеріне берілген жер телімдері, темір жол қарауына алынған жерлері, станциясы, вокзалды, жолдары салық салынатын обьекті болып табылады.  
Энергетика мен электростанция жүйесін ұйымдастыру үшін: заңмен белгіленген тәртіпте осы ұйымның жұмысын ұйымдастыру обьектілеріне берілген жер телімдері, электр сымдарын ұстап тұратын бағаналармен байланысты жер телімдері, станциялары салық салынатын обьекті болып табылады. 
Қазба байлықты, газ бен мұнай өнімдерін тасмалдайтын кәсіпорындардың жұмысын ұйымдастыру үшін: заңмен белгіленген тәртіпте осы ұйымға берілген жер телімдері, газ бен мұнай құбырларымен байланысты жер телімдері, салық салынатын обьекті болып табылады. 
Байланыс сфераның балансында тұрған жер телімдері салық салынатын обьектісі болып табылады. 
Жердің әрбір теліміне тиесілі салық мөлшерлемесін пайдаланады. 
Жер салығын есептегенде 821 шоты дебеттеліп, 634 шоты кредиттеледі. Салықты төлеу салықтық кезіңнің бірінші шілдесінен кешіктірмей тіркелген обьектілері бойынша жергілікті бюджетке төленеді. Ол кезде 634 шоты дебеттеліп, 441 шоты кредиттеледі.

Салық төлеушіге көмек » Салықтық міндеттеме » Қосымша құнға салынатын салық (ҚҚС) » ҚҚС-ты қайтару тәртібі

Қосымша құн салығын  қайтару тәртібі

      Есепке жатқызылатын есептелген салық  сомасынан асқан қосымша құн  салығының сомасын (ары қарай  – мөлшерден асқан қосымша  құн салығы) қайтару салықтық мерзімде қосымша құн салығы бойынша декларация тапсырылған күнен бастап жүз  сексен күнтізбелік күн ішінде салықтық тексеріс нәтижесімен расталған, қосымша  құн салығы бойынша декларацияда көрсетілген мөлшерден асқан  қосымша құн салығын қайтару  туралы қосымша құн салығын төлеушінің талап етуі бойынша жүргізіледі. 
      Нөлдік мөлшерлеме бойынша салық салынатын әрі салықтық мерзімде салық салынатын жалпы сауда айналымының кем дегенде 70 пайызын құрайтын айналымды жүзеге асырушы қосымша құн салығының төлеушісіне мөлшерден асқан соманы қайтару талабы көрсетілген қосымша құн салығы бойынша декларация тапсырылған күннен бастап алпыс жұмыс күнінің ішінде қайтарылады. 
      Егер қосымша құн салығының төлеушісі салықтық кезең ішіндегі қосымша құн салығы бойынша декларацияда мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтаруды талап етпесе, мөлшерден асқан сома алдағы қосымша құн салығы бойынша төлемдер есебіне жатқызылады немесе қайтарылуға жатқызылуы мүмкін.  
 
      Сонымен бірге қосымша құн салығының төлеушісі 2009 жылдың 1 қаңтарынан кейін пайда болған мөлшерден асқан қосымша құн салығын Салық кодексінің 46-бабымен белгіленген қудалау мерзімінің ішінде қайтарып алуға құқылы. 
      Нөлдік мөлшерлеме бойынша салық салынатын айналым мақсатында қолданылып жатқан немесе қолданылатын тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алуға қатысты пайда болған мөлшерден асқан сомалардан басқа 2009 жылдың 1 қаңтарына дейін сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер бойынша түзілген мөлшерден асқан ҚҚС бюджеттен қайтарылмайды. 
      Салық кодексінің 243-245 баптарына сәйкес нөлдік мөлшерлеме бойынша салық салынатын айналымды растаушы құжаттармен қоса қайтарылуға жатқызылған қосымша құн салығы сомасының  дұрыстығын растаушы салықтық тексеріс актісі, сондай-ақ тексеріліп жатқан салық төлеуші жеткізушісінің бұрын жіберілген сұраулар бойынша жүргізілген кезікпе тексерістер барысында анықталған құқық бұзушылықтарды түзетуі мен салықтық тексеріс аяқталғаннан кейін келіп түскен тексеріліп жатқан салық төлеуші жеткізушілеріне қатысты кезікпе тексеріс жүргізу туралы сұраулар қортындысы қосымша құн салығын қайтаруға негіз болып табылады.  
 
      Келесі салық төлеушілерге мөлшерден асқан қосымша құн салығы қайтарылмайды:  
      1) шағын бизнес өкілдері; шаруа немесе фермерлік шаруашылық; ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші-заңды тұлғалар мен ауылдық тұтыну кооперативтері үшін белгіленген арнайы салықтық тәртіптеме бойынша бюджетпен есеп айырысатын салық төлеуші;  
      2) Салық кодексінің 267-бабындағы ережені қолданушы салық төлеуші.  
 
      Мөлшерден асқан қосымша құн салығы салықтық берешекті өтеу есебіне есеп енгізілгеннен кейін қайтарылады. Сонымен бірге артық төленген салық, төлем, өсімпұл сомалары салық төлеушінің дербес шоты бойынша артық төленген сома есепте тұрған салық органымен ұлттық валютада есепке алынады. Есепке алу он жұмыс күнінің ішінде жүзеге асады:  
      есепке алу туралы салықтық өтініш бойынша – бұндай өтініштің салық органына берілген күнінен бастап;  
      өтінішсіз – дербес шотта артық төленген сома түзілген күннен бастап. 
      Өткен салықтық мерзімдердегі декларацияларда көрсетілген бюджетке төленуге тиісті қосымша құн салығының сомаларын шегеруге қатысты мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару талап етілген декларациядағы салықтық кезеңнің соңы мен салық органының мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару туралы қортынды жасау мерзімінде қайтарылуға жатпайтын мөлшерден асқан қосымша құн салығының сомасынан басқа қайтарылуға жататын мөлшерден асқан қосымша құн салығы қосымша құн салығын төлеушінің дербес шотындағы артық  төлемнен аспау керек.  
      Сондай-ақ Салық кодексінде мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтарудың оңайлатылған тәртібі де қарастылыған, оған сәйкес кем дегенде қатарымен он екі ай бойы ірі салық төлеушілер мониторингінде тізімде тұрған әрі мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару талабын көрсетумен бірге қосымша құн салығы бойынша уақытында декларация тапсыру арқылы салық есептілігін тапсыру бойынша салықтық міндеттемені орындамау жағдаяттары болмаған қосымша құн салығының төлеушілеріне қосымша құн салығы алдын-ала салықтық тексеріс өткізбестен-ақ қайтарылады.  
 
      1) мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару талап етілген салықтық кезеңдегі қосымша құн салығы бойынша декларацияны салық органына тапсыру үшін (ұзарту мерзімін есепке ала отырып) Салық кодексімен белгіленген күннен бастап он бес жұмыс күнінің ішінде;  
      2) камералды бақылау нәтижесінде аталған салық төлеушінің салықтық есептілігінде және осы салық төлеушінің тікелей жеткізушілері мен сатып алушыларының салықтық есептілігінде көрсетілген мәліметтер арасында алшақтық табылмаған қосымша құн салығының төлеушілері үшін - мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару талап етілген салықтық кезеңдегі қосымша құн салығы бойынша декларацияны тапсыру үшін белгіленген күннен бастап бес жұмыс күнінің ішінде.  
      Қосымша құн салығы бойынша декларацияны уақтылы тапсырмаған жағдайында, жоғарыда аталған қосымша құн салығының төлеушілеріне мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару талап етілген салықтық кезеңдегі қосымша құн салығы бойынша декларацияны тапсырған күннен бастап қырық бес жұмыс күнінен кешіктірмей жүргізіледі.  
      3) тәуекелділіктерді басқару жүйесін қолдану нәтижесінде  оңайлатылған тәртіпті қолдануға құқығы жоқ тәуекелділік санатына жатқызылмаған қосымша құн салығының төлеушілері үшін - мөлшерден асқан қосымша құн салығын қайтару талап етілген салықтық кезеңдегі қосымша құн салығы бойынша декларацияны салық органына тапсырғаннан бастап отыз жұмыс күнінің ішінде жүргізіледі.