Жоғары молекулалық қосылыстар

      С)  салыстырмалы  тұтқырлықтың нольдік концентрацияға  тәуелділігін 

экстраполяция әдісімен  

      D) салыстырмалы тұтқырлықтың  температураға тәуелділігінен  

      Е) салыстырмалы  тұтқырлықтың молекулалық салмаққа тәуелділігінен

      7.   Тұтқырлықтың  мәнінен келесі көрсеткіштерді  анықтауға болады:

             А) шыны тәрізді температураға  өту температурасын  

             В) орташа тұтқырлық молекулалық  массасын  

             С) орташа салмақты молекулалық массасын

            D) макромолекулалық конфигурациясын  

Е) барлық жауаптар дұрыс22

      8.  Кинетикалық иілім нені сипаттайды:

             А) макромолекуланың бір конформациядан  екіншісіне өту 

жылдамдығын

В) макромолекула  өлшемін 

С) тізбектің контурлық (гидродинамикалық)   ұзындығын

             D) полимердің  химиялық айналуларға  қабілетін

             Е) макромолекулалық бір конформациядан  екіншісіне өту қабілетін  

       9. Марк-Кун-Хаувинк  теңдеуіндегі К коэффициенті  нені сипаттайды?

       А)полимер мен  еріткіштің табиғаты мен температураға  тәуелділігін

      В)макромолекулалық  конформациямен байланыстылығын 

С)әрқашан 1-ден жоғары болатынын

     D) макромолекуланың  еру температурасын анықтауға  көмектеседі

       Е)полимердің  полидиспертілігінің  дәрежесін көрсетеді

         10.Термодинамикалық  сигмент болып табылады:

А) блок-сополимердегі блок өлшемі  

В) торлы полимердегі тігіс түйінділерінің арасындағы тізбек бөлігі  

С) көршілес топтың орналасуына тәуелсіз болатын макромолекуланың

статистикалық элементтері  

       D) макромолекуланың  құрылымдық  тобы    

       Е) макромолекуланың  шеттері арасындағы аралық

                                      

        Бақылау сұрақтары

1. ЖМҚ-дың сұйылтылған ерітінділерінің  тұтқырлығы

2. Полимердің молекулалық массасының анықтау әдістері. Әдістер

классификациясы

3. Химиялық әдістер

4. Термодинамикалық әдістер

5. Вискозиметрлік әдістер

6. Жарық шашырау әдістері 

      

         Глоссарий

1. Меншікті тұтқырлық – бұл  ерітіндінің тұтқырлығының (ŋ) еріткіш

тұтқырлығымен салыстырғандағы (ŋ0) өсу  шамасы

                                  ŋ -  S0

                       ŋменш = --------------

                                              ŋ0   

2. Келтірілген тұтқырлық – меншікті  тұтқырлықтың концентрацияға

қатынасы  ŋменш 

/ Е (тұтқырлықтың саны)

      3.   Полимердің  полидисперстілігі – оның біртекті  еместігін көрсетеді.

4.   Орташа сандық малекулалық  массасы М  - орташа арифметикалық  шама,

яғни әр өлшемнің макромолекулалық сандық үлестерімен анықталады

Әдебиеттер тізімі

1. Леонович А.А., Оболенская А.В.  Химия древесины и полимеров  –

М.: Лесная промышленность, 1988г.23

2. Семчиков Ю.Д.  Высокомолекулярные  соединения – М.: Академия, 2003г.

3. Под. ред. В.А.Кабанова Практикум  по высокомолекулярным соединениям

Москва «Химия» 1985

4. Кузнецов В.Н., Шершин В.А. Химия  и физика полимеров  – М.: Высшая 

школа, 1988г.

5. Кұрманалиев М.Қ. Жоғары молекулалық  қосылыстар.Алматы. Санат.- 1993,

111 б

                 

Сабақ  №5   Жоғары молекулалық  қосылыстың полидисперстігін тұтқырлық

әдісімен бағалау

Сабақтың мақсаты:  ЖМҚ полистиролдың  полидисперстілік дәрежесін 

бағалау және орташа молекулалық массасын анықтау

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: Полистиролдың   толуолдағы ерітіндісі

(концентрациясы  1  г/дл). толуол,   этанол. термостат Т-16, вискозиметр

Уббелоде, секундомер, резинка алмұрт, 10 мл пипетка , 50 мл колба. 

               

                         Жұмыс мазмұны мен орындалу  реті

Жақсы еріткіш есебінде толуол, нашар  еріткіш есебінде  толуол мен

этанолдың  құрамында  25% (көлем.) этанол бар қоспасын қолданады.  Өлшеуді 

25°С температурада Уббелоде  капиллярлы вискозиметрі көмегімен  жүргізеді. 

Алдымен жақсы еріткіштегі полистиролдың  сипаттамалы тұтқырлығын 

анықтайды. Полистиролдың нашар  еріткіштегі  бастапқы ерітіндісін дайындау

үшін  5 мл   полистиролдың  толуолдағы (С = 1 г/дл) ерітіндісіне  2,5 мл толуол

және  2,5 мл этанол қосады. Этанолды аз мөлшерде араластыра отырып қосады,

ерітінді мөлдір болып қалуын қадағалау  керек. Нәтижесінде 10 мл толуол мен

этанолдың қоспасындағы полистиролдың  (С = 0,5 г/дл) ерітіндісі алынды.

Сұйылту үшін толуол мен этанолдың  қоспасын қолданады, оны алдын-ала  30,0

мл толуолға 10,0 мл этанол араластыру арқылы дайындайды. Нашар еріткіштегі 

полистиролдың сипаттамалы тұтқырлығын анықтайды.                                 

                                           Нәтижелерді өңдеу

Келтірілген тұтқырлық пен полистиролдың  нашар  және жақсы 

еріткіштердегі полистирол  ерітінділерінің  концентрациясы тәуелділігі 

графигін тұрғызады.Алынған тәуелділіктердің нольдік нүктеге қатысты

экстраполяциясын сипаттамалы  тұтқырлықтың мәнін табады.  Формула 

бойынша  полистиролдың нашар  және жақсы еріткіштегі молекулалық 

массаларын  Мη1 и Мη2 сәйкесінше есептейді. Есептеу үшін  К және а

константаларын,  №1 кестеде көрсетілген  пайдаланады.

  Кесте 1.  Марк — Кун  — Хаувинк теңдеуінің константалары

полимер – еріткіш жүйесі К•10

4

а Т °С

Полистирол — толуол

Полистирол — толуол  (75%) + этанол (25%)

1,18

10,80

0,72

0.50

25

2524

Полистиролдың нашар  және жақсы еріткіштегі молекулалық массаларының

қатынасын есептейді.

Нәтижелерді жазу түрі:

полимер – еріткіш жүйесі [η] Mη Mη1/ Mη2

№5 зертханалық жұмыстың орындалуының  есеп беру үлгісі

1 Тәжірибе аты

2 .Орындау әдісі

3. Бақылау

4. Қорытынды

Жұмысты орындады:                                             Жұмысты тапсырды:

-----------------------                                                    ------------------------

        студент қолы, тобы, мерзімі                                                                             оқытушының қолы, мерзімі

Блиц-тест

1. Тұрақты иондық күште полиқышқылдың  сулы ерітіндісінің 

келтірілген тұтқырлығы ортаның рН артқанда:

      А) монотонды артады  

В) монотонды төмендейді    

С) рН мәні төмен аудандарда артады  

D) рН мәні жоғары ауданда төмендейді    

Е)  рН мәні төмен аудандарда кемиді,  рН мәні жоғары ауданда артады.

2. Тұрақты иондық күште полинегіздің  сулы ерітіндісінің келтірілген 

тұтқырлығы ортаның рН артқанда:

А) монотонды артады  

В) монотонды төмендейді   

С) рН мәні төмен аудандарда артады

D) рН мәні жоғары ауданда төмендейді 

Е)  рН мәні төмен аудандарда кемиді, жоғары ауданда артады

3. Көрсетілген әдістердің қайсысы  полимердің орташа М анықтауға 

мүмкіндік береді?

А) эбуллиоскопия  

В) криоскопия  

С) осмометрия

D) жарықшашу      

Е) турбидиметрия

4. Көрсетілген әдістердің қайсысы  полимердің орташа М анықтауға 

мүмкіндік береді?

А) эбуллиоскопия  

В) гель-өткізгіш хромотография

      С) жарықшашу       

      D) турбидиметрия    25

      Е) ультрацентрифугаттау;

5. Полимердің сипаттамалы тұтқырлығын  анықтауға болады?

А)   Вант-Гофф теңдеуімен

      В)  салыстырмалы  тұтқырлықтың концентрацияға тәуелділігін  нольдік 

концентрацияға   экстраполяциялау арқылы 

      С) салыстырмалы тұтқырлықтың температураға тәуелділігінен       

      D)салыстырмалы   тұтқырлықтың молекулалық массаға  тәуелділігінен.

     6. Салыстырмалы тұтқырлық  шамасы арқылы анықтауға болады?

      А)  шынылану температурасы   

      В) орташа тұтқырлы  молекулалық массаны

      С)  орташа салмақты  молекулалық массаны  

      D) макромолекула  конфигурациясын 

      Е)  барлық жауабы  дұрыс.

      7. Полидисперсті  полимер үшін молекулалық массалардың  Мn (орташа

сандық), Мw (орташа салмақтық), Мh (орташа тұтқырлық) келесі

қатынастары тән: 

      А)  Mw=Mn=Mh              В) Mw>Mh>Mn                    С)  Mn=Mw>Mh                        

      D)  Mh>Mn>Mw                Е)  Mn>Mw>Mh.8

     8. Макротізбектің иілгіштігінің  арту ретімен орналасқан:

     А)  полиметилметакрилат, полибутадиен, полиэтилен, полипропилен

В) полиметилметакрилат, полипропилен, полиэтилен, полибутадиен

    С)  полипропилен, полиметилметакрилат,  полиэтилен, полибутадиен

    D)  полибутадиен  полиэтилен, полипропилен, полиметилметакрилат

     Е)  полипропилен, полиэтилен, полибутадиен, полиметилметакрилат.

     9. Молекулалық  массаны  осмометрлік әдіспен анықтауда  қолданатын 

теңдеу:

А)  Аррениус             В) Майо-Льюис              С)  Вант-Гофф

    D)  Марка-Куна-Хаувинк                                  Е) дұрыс жауабы жоқ.

     10. Монодисперсті полимер  деп аталады:

      А)   үлкен   молекулалық  массалы полимерлер  В) кіші молекулалық 

массалы  полимерлер   С) полидисперстілік  дәрежесі 1-ге тең полимерлер  

D) атактикалық полимерлер   Е)  барлық жауаптары дұрыс

Бақылау сұрақтары

1.Полидисперстілік. Молекулалық салмақ  орташа мәндері : орташа сандық,

орташа салмақтық.

2.Молекулалық  салмақты анықтау  әдістері : химиялық, термодинамикалық,

молекулалық кинетикалық, вискозиметрлік, жарықшашқыштық.

3.Полимерлердің  молекулалық  біртекті еместігін анықтау. Фракционирлеу 

әдістері.

4.ЖМҚ сұйытылған ерітінділерінің  тұтқырлығы.

5.Полимердің тұтқырлығына еріткіш  сапасының әсерін түсіндіріңіз

     26

Глоссарий

1. Полидисперстілік  – бұл құрамында әртүрлі молекулалық массалы

макромолекуласы бар спецификалық полимерлер.

2. Полимергомологтар – бұл   макромолекуласы бірдей химиялық  құрамды, 

бірақ молекулалық массалары әртүрлі  полимерлер.

3.Тұтқырлық  – қозғалық кернеуі  мен Ньютон заңындағы қозғалыс

жылдамдығы арасындағы пропорциональдық коэффициенті (η)

4.Меншікті тұтқырлық  –бұл  ерітіндінің тұтқырлығының  η  

еріткіш

тұтқырлығымен  η 0

салыстырғанда  артуын еріткіш  тұтқырлығына

қатысты көрсететін шама.

      ηменш = ( η –  η0 ) / η0

5.Салыстырмалы тұтқырлық  (тұтқырлық саны )  – бұл  меншікті

тұтқырлықтың концентрацияға қатынасы - η уд / с

6.Динамикалық тұтқырлық – бұл  қозғалық кернеуі мен Ньютон  заңындағы 

қозғалыс жылдамдығы арасындағы пропорциональдық коэффициенті (η),

ішкі кернеуді өлшейді.

7.Сипаттамалы тұтқырлық  –  бұл тұтқырлықтың қаныққан саны  [η] = k

Мα

, мұндағы  k – тұтқырлы-молекулалық  константа; α – берілген 

еріткіштегі  берілген  макромолекуласының  пішін  көрсеткіші                           

(әдетте 0 < α > 1).

Әдебиеттер тізімі

1. Леонович А.А., Оболенская А.В.  Химия древесины и полимеров  –

М.: Лесная промышленность, 1988г.

2. Семчиков  Ю.Д.  Высокомолекулярные соединения  – М.: Академия, 2003г.

3. Под. ред.  В.А.Кабанова Практикум по высокомолекулярным  соединениям

Москва  «Химия» 1985

4. Кузнецов  В.Н., Шершин В.А. Химия и физика  полимеров  – М.: Высшая 

школа, 1988г.

5. Кұрманалиев  М.Қ. Жоғары молекулалық қосылыстар.Алматы. Санат.- 1993,

111 б

Сабақ № 6-7      Пластмасса материалдарының  физикалық  көрсеткіштерін         

                             анықтау

Сабақтың  мақсаты: Полимер материалдарының ( пластмасса, резина   т.б.) 

тығыздығы, жануы  және  тұрақтылығын анықтау  әдістерімен танысу

       Қажетті материалдар мен жабдықтар:  Полимерленген және 

поликонденсацияланған полимер негізіндегі  пластмассалар  коллекциясы,

спирт шамы, концентрлі күкірт қышқылы.

   

                                         Жұмыс мазмұны мен орындалу  реті

1.   Пластмасса тығыздығын  анықтау27

Пластикалық массаның тығыздығын стандарт брусокты (120 х 15 х 10 мм)

гидростатикалық өлшеу арқылы анықтайды. Брусокты жұқа мыс сымына іліп,

арнайы таразыда 0,01г дәлдікпен  өлшейді. Сосын оны дистилденген сумен 

қойылған стаканға салып, бөлме  температурасында сол дәлдікпен  өлшейді.

Материалдың тығыздығын есептеуді ауадағы брусоктың массасы судағы

массадан оның ығыстырып шығаратын  күші  F = mg (Н2О) шамасымен 

айрықшалатынын ескере жүргізеді, мұндағы    m (Н2О)  – брусок батырылған

көлемдегі судың массасы,   g  – ауырлық күшінің жылдамдығы. Егер ауадағы

және судағы брусоктың салмағы  қатынасын алсақ, зерттелетін материалдың 

салыстырмалы тығыздығын табуға болады.   mg  / m Н2О g  = m / m (Н2О)  d

салыстырмалы тығыздықты  су тығыздығына  көбейтіп, материалдың 

тығыздығын анықтауға болады p  = d р(Н2О)

2. Пластмассаларды қыздыру және  жандыру барысындағы өзгерісі:

2.1. қыздыруға қатысы;  2.2. қайнау  сипаты;   2.3. балқу сипаты; 2.4. иісі.

      Қайнау және қыздыру  кезіндегі пластмассаның қасиеті

Пластмасса 

түрі

Қыздыруға

қатысы

Қайнау сипат-

тамасы

Балқу түрі Қайнау кезіндегі

өнімнің түрі

Фенопласт жібімейді Балқу кезінде 

балқиды

сары Фенол

Аминопласт жібімейді Қиын қайнайды,