Иннавациялық менеджмент

        Банктің табыстары мен шығындарын басқару банктің белсенділігін қамтамасыз етуге бағытталады және банктік жұмыстағы ең бастысы.

        Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің «Қазақстан–2030» атты халыққа жолдауында үшінші ұзақ мерзімді басымдық ретінде шетел инвестицияларының деңгейі жоғары, дамыған нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсуді көрсетеді. Бұл басымдықты жүзеге асыру үшін инфляцияны қолайлы деңгейге түсіре отырып, стра-тегиялық күшті ілгерілуге бағытталу көрсетіледі. Бұл орайда, таяудағы жылдарда біз назарымызды экономиканың нақты секторына, оны сауықтыруға, фискальды және монетарлық қатаң шектеулер жағдайындағы өсу мен күшті әлеуметтік саясатқа аударамыз деп көрсетілген.

         Қазақстанның алдыңғы қатарлы коммерциялық банктері өзінің табыс базасын кеңейту үшін, табыстылықты және бәсекелік қабілеттілігін жоғарлату үшін өзінің клиенттеріне кең ауқымды операциялар мен қызметтер көрсетуге ұмтылатыны белгілі. Бұл жерде есте ұстайтын жағдай, банк қызметінің дамуы клиенттер және банктің өзі үшін минималды шығындармен банк қызметтерін көрсетуді, клиенттерге қажетті қызметтерге қолайлы бағаларды пайдалануды білдіреді. 
         Банк шығындарының қалыптасуы мен оларды банктің қалыпты қызметінде басқару   процесі өзіндік мақсат болып табылмайды, ол банктің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етудің факторларының бірі. Банк нақты экономикалық өсімге қол жеткізуі, оның жұмысының тиімділігін жоғарлатуы үшін банктің шығындарын жан жақты талдау, оларды жоспарлау,  ең қолайлы құрылымдарды анықтау, банкпен шығындарды төмендету әдістерін ойластыру керек.

          Банк шығындарын басқарудағы  ең басты мақсат, банк алдына  қойған қызметінің қаржылық нәтижелері  көрсеткіштеріне үнемдеу әдісі  арқылы жету. Сонымен қатар шығындарды  басқару бойынша банк менеджерлерінің  міндеттері сыртқы факторларға,  банктің жалпы даму мақсаттарына байланысты нақтыланады. Жаңа нарықтарды игергенде, банк жаңа өінмдер шығарғанда күтілетін шығындар туралы ақпараттар дайындау ұзақ мерзімді жоспарлаудың міндеттеріне жатады. 

          Банктің табысы мен шығының  басқару меншікті және тартылған қаржыларды тиімді орналастыру негізінде ең үлкен пайда алуына қол жеткізу. Банктің табысы мен шығының басқару сапасы тікелей бірнеше көрсеткіштерге ықпал жасайды: өтемпаздыққа, пайдалылыққа, сенімді банктің тұрақтылығына. Корреспонденттік шоттарда қаржы үнемі өзгеріп отырады, сондықтан, банк ағымдағы шоттардағы өз міндеттемелерін орындау үшін оның көлемі жетуі өте маңызды. Осы мақсатта корреспонденттік шотта қаржы жетпей қалған шақта, банк банкаралық қарыз бен қаржы рыногының жедеғабыл депозитін алуы керек.

          Соңғы жылдары Ұлттық банк  тарапынан банктердің шығындарын  қалыптастыру процесіне қызығушылық  өсті. Олардың қарастырылған шараларына  активтердің тәуекелдігін бағалау  мен резервтерді қалптастыру  талаптарын қатандандыруды жатқызуға болады.       

          Теоретикалық тұрғыдан банк шығындарын  басқаруда отандық және шетелдік  тәжірибенің талаптарына сәйкес, басқарудың объектісі ретінде  шығындарды зерттеудің келесі  схемасы ұсынылады:

• талдау мен бағалау шығындарды басқарудың негізі ретінде;
• банк шығындарын калькуляциялау жүйесі;
• шығындарды жоспарлау мен бақылау.

          Дамыған елдерде табыс пен  шығынды басқару  өндіріс нәтижелілігін  көтеруде маңызды факторлардың  бірі болып саналады. Салыстырмалы  түрде қосымша қаржысыз аз  шығынмен жоғары нәтижеге жетуге болатындықтан басқаруға банктер тарапынан соңғы жылдары ерекше мән беріліп жүр. 
Менеджменттің негізгі мақсаты- басқарудың оңтайлы жүйесі есебінен пайда табу. Демек, менеджмент бизнеспен, кәсіпкерлік қызметпен, қатаң бәсекелестік жағдайында дамыған нарықтық қатынастары бар елдердегі бизнеспен, кәсіпкерлік қызметпен тығыз байланысты.

       Шетелде банктік менеджмент атап көрсетілген мақсаттарга сәйкес бірсыпыра сандық, сапалық жөне әлеуметтік көрсеткіштерді орындауға бағдарланады. 
         Сапалық көрсеткіштерді бірнеше түрге бөлуге болады:

• Бірінші топты банктің кірістер мен шығыстар көрсеткіштер құрайды. Банктің тиімділігін (рентабельділігін) басқару соның көмегімен жүзеге асырылады.
• Екінші топ қаражаттардың айналым жасау жылдамдығының, операцияларды жасауға жұмсалатын еңбек шығындарының, құжаттарды өңдеу жылдамдығының көрсеткіштерін қамтиды.

          Банк жұмысының пайдалылығын  басқару оның кірістері 
мен шығыстарын, тартылған қаражат бойынша шекті шығындарын 
және несиелеу мен инвестициядан түсетін шекті табысын, каржылық нәтижелер тұрақтылығының қамтамасыз егілуін, ысырап қатерін бақылауды қажет етеді. Банк алатын пайданың шамасына әсерін тигізетін банк қызметіндегі алаяқтық операциялардың арту себебіне, күмәнді және залалды операциялардың талдауына айрықша назар аударылады.

         Шетелдік экономикалық әдебиеттерде  банктердің табыстары мен шығыстары  көрсеткіштерінің жағымды мәнге  ие болуының маңызды факторы  менеджмент сапасы болып табылады  дегенді жазып жүр.

         Банк тыбысы мен шығының басқаруды жетілдіру үшін келесідей ұсыныстар жасаймыз:

• банктерде қаржылық менеджментті сапалы түрде енгізу;
• банктің табысын арттыру мақсатында жаңа қызмет түрлерін игеру және осы қызметтердің салдарынан  шығынған ұшырамау үшін оны жан жақты талдау;
• банктің табыстары мен шығындарын ай сайын негізді дәлелдермен талдап, бағалап отыру.
• банктің бюджетің қысқа және ұзақ мерзімге жоспарлау, сонымен қатар ұзақ мерзімге жоспарлау барысында нарықтық экономикада орын алуы мүмкін факторларды мүмкіндігінше толық ескеру;
• банктің қызметкерлерінің біліктілігін үнемі жетілдіріп отыру;
• банктер несиелерді қайтармаумен байланысты шығындарға ұшырамау мақсатында кредит келісім шарттарынын жағдай шартын кеңірек қылуы керек. Мысалы, шетелдің кредит келісім шарттарында кредит тәуекелін төмендетуге көмектесетін мүмкіндіктердің факторлары тереңірек талданып, кредиттің талаптары бұдан да қатаңырақ қаралады.

          Банк табысы мен шығының басқару атты курстық жұмысымызды қорыта келе, банк табысы мен шығының үнемі зерттеп, талдап, бағалап, қадағалап отырудың қазіргі нарықтық экономика жағдайында маңызы зор, өйткені оның болашақтағы қызмет ету мүміндігі, даму бағыттары оның қаржылық қызметінің нәтижелеріне тікелей тәуелді.   

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 

1.Сейітқасымов Ғ.С., «Ақша, несие, банктер » Алматы : Экономика  2001ж

2. Николаева  И. П., «Экономическая теория»   КНОРУС – 2006ж.- 457 б.

3. Ілиясов  Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» Алматы, 2005ж.- 543 б.

4. Бисенғазиев  М.Б., «Макроэкономика» Мемлекеттің  экономикалық саяси негіздері - 2005ж.                 

5. Құдайбергенов  Қ.С., «Экономикалық саясат»    Қызылорда: Тұмар -2003ж.- 108 б.

6. Бисембаев С.Т., «Қаржы нарығы» Zaman 2005ж.

7. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. – Алматы: Қазақ университеті, 2002ж.

8. Лаврушина О.И., Деньги, кредит, банки – Москва: Финансы и статистика, 1999ж.

9. Лаврушина О.И., Банковское дело. – Финансы и статистика, 1998ж.

10. Көшенова  Б. «Ақша, Несие, Банктер, Валюта  қатынастары», Алматы, 2000ж.

11. Шеденов Ө.Қ., «Жалпы экономикалық теория»,  Алматы -2002 ж.

12. Кушербаев Б.П. «Банктер және несие алушылар қарым – қатынастарын реттеу», Қарағанды, 2002 ж.

13. Хамитов Н.А., «Банк ісі» -2006 ж.

14. Құлпыбаев С., «Қаржы»,   Алматы -2000ж.

15. Исабеков Б.Н. Өтпелі кезендегі мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясаты және негізгі бағыты // ҚазҰҮ.- 2004.- №6.- б. 64-69

16. Дробзина Л.А. Финансы. Учебник для вузов.- м.: ЮНИТИ, 2000.-527 с.

17. Мельников  В.Д, Ильясов К.К. Финансы – Алматы: изд. 2-ое, перераб. и доп. Қаржы -қаражат , 1997. 472 стр.

18.Соколовой  О. В., Финансы, деньги, кредит. Учебник. - М.: ЮРИСТ, 2001.- 784С.

19. Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции: Учеб. для ВУЗов. – М.

20. Банки Казахстана, « Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар қызметі туралы»// -2006, №3

21. Банки Казахстана №1, «Отекущей ситуации на финансовом рынке» 2005ж. стр.2

22. Банки Казахстан №8, « Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарының жай-күйі туралы» бет.22 , 2005ж.

23. Интернет желісі вебсайты:

www.google.kz 

www.min.fin.kz