Кант
Иммануил
(1724-1804)
БИОГРАФИЯ
Кант
пиетизм идеясы ерекше орын алған
жанұяда дүниеге келді. Ол пиет мектебінде
оқып жүріп латын тіліне деген
қабілетті байқады. Сол тілде
ол төрт диссертация жазған болатын.
Мектепті бітіргеннен кейін 1740 жылы
Кант Кенигсбердегі "Альбертину"
университетіне түсті.
Университетте оқуын бітіргенде "От
туралы" диссертациясын қорғайды. Содан
кейін сол бір жылда ол тағы
екі диссертация қорғайды. Ол диссертациялар
арқасында доцент және профессор
ретінде лекция оқиды. Бірақ ол кезде
ол профессор болмайды, Кенигсберг
университетінің логика және метафизика
кафедрасының профессоры болып тағайынданғанда
1770 жылға дейін ерекше доцент болды, яғни
ол штатта емес, оны тыңдаушылардан ақша
алды.
- Өзінің мұғалімдік карьерасында Кант кең түрде математикадан антропологияға дейін әр түрлі пәндерден лекциялар оқыды.
- 1796 жылы ол лекция оқу қызметін тоқтатып, 1801 жылы университетті тастады. Канттың денсаулығы ақырындап құртыла бастады, бірақ ол жұмысын 1803 жылға дейін жалғастырды
- Канттың өмірі сүру дәстүрі және оның көптеген әдеттері өте атақты. Күн сайын таңертең сағат 5-те Кантты жұмыстан босанған солдаты оятатын. Кант тұрып бірнеше кесе шай ішіп, темекі шегіп, одан кейін лекцияға дайындалатын. Лекциядан кейін түскі ас уақыты келетін. Ол жерде бірнеше қонақ болатын. Түскі ас бірнеше сағат болатын, түскі ас уақытында әр түрлі тақырыпқа әңгіме құратын. Обедтен кейін, аңызға айналған қала бойынша күн сайын серуен жасайтын.
- Денсаулығы нашар бола тұра Кант өзінің өмірін қатал режімге бағындырды. Солай ол достарынан да ұзақ өмір сүрді. Оның тәртіпті тура сақтауы тіпті ұқыпты немістерде жалпы әңгіме болып кетті. Ол үйленбеген болатын. Дегенмен, әйел атаун жаратпайтын адам болмаған, ол олармен қуана әңгімелесіп, жақсы әңгімеші болған. Кәрі кезінде оған лерінің біреуі қарады.
Кант
музейі
- Өзінің философиялық көзқарастаыда Кант Х. Вольфа, А. Г. Баумгартен, Ж. Ж. Руссо, Д. Юм сияқтылардың ықпалын бастан кешірді. Баумтеннің вольфиан кітабымен метафизикадан лекция оқыды. Ол Руссо турады оның шығармалары оны тәкаппарлықтан шығарды. Юм кантты "догматты түстен"
"оятты".
- Кант шығармашылығында 2 кезеңді бөліп шығарады: "қиындыққа дейін" (шамамен 1771 жылға дейін) және "қиындық" кезеңі.
- Кант Кенигсбергтің Кафедралы соборының солтүстік жағындағы шығыс бұрышында профессор сағанасында жерленген. Оның бейітінің үстінде кішкентай шіркеу шығарылған. 1924 жылы Канттың 2000-жылдығына кішкентай шіркеуді ашық колонна залы түріндегі, шіркеу стиліне сәйкес емес жаңа ғимаратпен ауыстырылды.
"Қиындыққа дейінгі"
кезеңде Кант табиғи-ғылыми материализм
позициясында тұрды. Оның назарының
негізінде космология, механика, антропология
және физикалық география сияқты
проблемалар тұрды. Табиғаттануда
Кант өзін Ньютонның идеялары
мен еңбектерін алғастырушы деп
санады. Ол оның кеңістік пен
уақыт туралы концепциясын объективті
түрде бар, бірақ материяның "бос"
сыйымдылығы деп бөле қарады.
- Бұр мерзімдердің арасында бөлгіш сызық болып 1770 жыл болып табылады. Өйткені сол жылы 46-жасар Кантпен профессорлық диссертация: "Сезгіш және ақыл жететін өмірдің формалары мен принциптері" жазылған болатын. Кант субъективті идеализм позициясына көшеді. Бұны Кант бүкіл өзінің философиясында ең бастысы деп есептеді.
- Енді өзінің философиялық оқуын Кант критикалық деп атайды. Осы оқулар баяндалған жұмыстарын ол былай атады: "Таза ақыл сыны" (1781), "Практикалық ақылдың сыны" (1789). канттың мақсаты болып "Жанның үш қабілеттілігін" - пайымдау қабілеттілігін, ниетке қабеттілігін, ғанибет сезімін зерттеу болды.
Таным теориясы
- Таным процессі үш баспалдақтан тұрады
Сезім танымы
Ес
Ақыл
- Мұндай сезгіш көрнекі ұсыныстың таза формалары екеу: кеңістік және уақыт. Кант бойынша, кеңістік пен уақыт - біздің санамызбен сыртқы заттарға салынатын тек пайымдаудың субъективті формалары. Мұндай басу танымның негізгі шарты болып табылады: біз тек қана құбылыстарды біле аламыз, а өзіндік заттар туралы ештеңе біле алмаймыз.
- Ес - бұл танымның екінші баспалдағы. Кант сезгіш арқылы бізге зат беріледі деп есептейді.
- Бірақ ол ес арқылы болжаланады. Таным тек оның синтездену нәтижесінде бола алады. Естік танымның сайманы, аспабы - дәрежелер. Олар ең басынан еске тән.
- Ақыл - бұл таным процессінің ең жоғарғы баспалдағы. Ақыл енді сезгіштікпен тікелей байланыспаған, ол енді жанама ес арқылы байланысты. Ақыл - танымның жоғағы басалдағы, алайда ол көп нәрседен естен "жеңіліп" қалады. Тәжірибенің қатты жағын тастап "иә" немесе "жоқ" деген бір мағлы жауап бере алайды.
ӘДЕП
- Әдепте Кант адамгершіліктің априорлы, аса эмпириялық негіздерін табуға тырысады. Бұл барлығына ортақ қағида болу керек. Әлемде өзінің өмір сүруінде жоғарғы мақсатты да жоғарғы құндылықты да қосатын бір нәрсе болғандықтан, Кант адамгершіліктің жалпы заңы мүмкін және қажетті деп айтады.
АФОРИЗМДЕР
- Өмір ұзартуы туралы қамқор болмаған кезде, ең ұзақ өмір сүреді. (Дольше всего живут тогда, когда меньше всего заботятся о продлении жизни.)
- Өз ақылыңды қолданатын ерлік ал. (Имей мужество пользоваться собственным умом)
- Тәрбие де өнер. Оны қолдану көп ұрпақтармен даму керек. (Воспитание есть искусство, применение которого должно совершенствоваться многими поколениями.)
- Мінез - бұл қабілеттілік қағидаларға сәйкес жұмыс істеу. (Характер - это способность действовать согласно принципам.)
- Дұрыс сұрақ қоюдың өзі ақыл мен зеректіктің маңызды және керек нышаны. (Умение ставить разумные вопросы уже есть важный и необходимый признак ума и проницательности.)
- Мораль - бұл өзімізді қалай бақытты жасауымыз керек деген туралы оқыту емес, бақыт үшін біз қалай лайықты болу керекпіз деген туралы оқыту. (Мораль есть учение не о том, как мы должны сделать себя счастливыми, а о том, как мы должны стать достойными счастья.)