Банкт3к 3с

   11. Банк актифтерінің  құрамы мен құрылымы

   Банк активтері- пайда табу мақсатында банк ресурстарды, әр түрлі активтер б/ша орналастырылған қаражаттары. Банк активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың баланс нәтижесін.е қатынасын сипатт/ды, Активтердің сапасы активтік опеғрация түрлендірілуіне, тәуекелді активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады. Комм/қ банктің активтерін 4 топқа бөлуге болады. 1.Касса және оған теңесетін ақшалай қаражаттар, 2. Берілген несиелер, 3. бағалы қағаздарға жұмсалған инвестициялар, 4. Банктің ғимараты мен жабдықтары. Банк өзінң міндеттемелерін орындап отыруын қам/сыз ету үшін активтердің құрылымы өтімділіктің қойатын талаптарына сәйкес келуге  тиіс. Өтімділігіне қаравай банк активтері 1. Жоғары өтімді активтері, 2. Өтімді активтер, 3. Ұзақ мерзімді активтер.

   12.Кепілзат  және кепілзат  механизімі ҚР банк туралы заңдарында қамтамасыз етідің әртүрлі формаларымен коммерциялық банктерге несие беру қарастырылған.Шетелдік іс- тәжірібие кеңінен тараған әрі еліміздегі коммерциялық банктер- қоланып жрген енсиелік қамтамасыз етудің маңызды түріне кепілзат, кепілдеме, кепілгерлік, несие қатерін сақтандыру жатады. Кепілзатпен заңды тұлғаның, жеке тұлғаныңда міндеттемесі  қамтамасыз етілуі мүмкін. Кепілзат келісімшарттың н/се заңның күшіне пайда болады.Келісімшарт күшіндегі кепілзат кеңінен тараған. Онда борышкер несие берушімен келісмшарт бекітіп, мүмкін кепілзатқа өз еркімен береді.Кепілзат беруші мынадай болуы мүмкін: кепілзат меншік құқығы б/ша өзіне тиеселі болады н/се толық шаруашылық жүргізуге береді. Кепілзаттың 2 түрі бар: 1. Кепілдікке салынған мүлік кепілзатты берушінің өзінде қалуы мүмкін. 2. кепілдікке салынған мүлік кепілзатты ұстаушының меншігіне, иелігіне беріледі.

   12 Тұтыну несиесі  және ипотекалық  несие Тұтыну кредиті халыққа оның ағындық сипаттағы қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін беріледі. Оның  ішінде жеке шаруашылықтағы өндірісті дамытуға құрылыс салуға тұрғын үйді жөнжеуден өткізуге ұзақ уақыт пайдалануға жарамды заттарды сатып алу беріледі. Тұтыну кредиті 2 қызметі бар: 1. Тауар айналымы артатын б/са, кредит мөлшері де өседі, өйткені тауар сұранысы кредит суранысын тудырады. 2.Халық неғұрлым кредиттелетін б/са, төлем қабілеті бар сұранысты арттырады. Тұтыну кредит көптеген елдерде маңызды рөль атқарады, ол мемлекет тарапынан реттеліп отыратын болды. Тұтыну кредиті халықты тауарға деген сұранысын ынталандырады әрі оларды өндірілуімен арттырады. Ипотекалық несие – бұл қатаң анықталған кепілзатпен берілетін қарыз. Ол тұрғын үй құрылысын салуға және сатып алуға жер сатып алуға беріледі; әрі ұзақ мерзімді сипатқа ие. Ипотекалық кредиттеу нарықтың экономиканың ажырағысыз элементі болып табылады.Ипотеканың айрықша маңызды принциптері: кепілге салынатын мүлік нақты болуы керек , яғни келісім – шартта кепілдік құқығының объектісіне жататын нақты мүлікті анықтайды, кепілдіктің жариялылығы. Ипотекалық кредит ресімдеуде негізгі құжаттырға кепілхат, вексель, өзгеде бағалы қағаз жатады. Ипотекалық несие 10-30 жылға дейін ұзақ мерзімге беріледі. Кредит алдын-ала жасалған кестеге сәйкес біртіндеп өтелетін болды.

14. Коммерциялық банктердің  құнды қағаздар  нарығындағы операциялары.

Коммерциялық  банктердің бағалы қағаздармен жасалатын  операциялар 3 топқа бөл/ді; 1. Банктің  эмитент ретіндегі операция. 2. Инвестор, 3. Делдал ретінде Коммерциялық банк эмитенет ретінде акция, облигация, банктік сертификаттар, туынды бағалы қағаздар шығарады. Акцияларды – шығару арқылы банктер акционерлік қоғам ретінде құрылып, оның жарғылық капиталын қалыптастырады. Облигация сертификаты шығару арқылы банктер қосымша қаражат тартады. Банктер қаражат бір бөлігін мнм-тік емес бағалы қағаздар орналастырады. Бағалы қағаз - корпоративтік бағалы қағаз жатады. Табыс алу мақсатында өзге элементтердің бағалы бағаздардың қаражаттарын салады ж/е қаражат салуда мына факторларда ескереде. 1. Тәуекл деңгейі, 2. Өтімділік дәрежесі, 3. Табыстылық. Тәуекел- қор нарығындағы өзгерістердің әсерінен бағалы қағаздың нарықтық құндарының төмендеу қаупін сипаттайды. Корпоративтік – Бағалы қағаз корпорациялар акционерлік қоғам, ЖШС, кәсіпорындар, ұйымдар шығарады. Копор БҚ: акция , облигация, ипотекалық куәлік фючерлік, оцион, депозиттік қол-хаттар. Акция – АҚ Жарғылық капитал үлес қосқандығын куаландыратын ж/е басөқару ісіне қатысуға құқық бертін, табыс әкелетін БҚ. Облшигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куаландыратын және эмитенттің, осы қаражат сомасымен пайызды қайтарып беру туралы міндеттемесін растайтын БҚ.Банк туынды БҚ операция фючерс, опцион жасалатын операция жатқызады. Фъючерс – мәмілеге қатысушы тараптардың келісім шарт жасаған бекіткен бағасы б/ша алдағы уақытта биржалық активті сатыа алу, сату туралы стандартты биржа контрактіні білдіреді. Опцион- сатушының белгілі күшіне, базалық активті сатып алуға құқық алатын н/е сыйақы төлеп қана мәміленің орындалуынан бас тартуға құқылы екі қатысушы арасында жасалатын келісім шарт.

15. Коммерциялық банктердің валюталық операциялары

ҚР валюталық  реттеу т/лы заңына сәйкес (24.12.1996ж) сәйкес валюта мемлекеттердің заңды төлем  құралы ретінде қабылданған ақша бірліктері немесе банкноттар қазыналық  билеттермен тиындар, қымбат металдардан  жасалған тиындар айналымынан шыққан н/е шығатын бірақ (айналымда жүрген ақша белгісімен айырбастауға жататын оса алғанда) Қолма-қол ж/е аударым нысандарындағы құнын ресми стандарттары Халықаралық ақша немесе есеп айырысу бірліктеріндегі қаражаттары жатады. Валюталық операция: ағымдық операция, капитал қозғалысымен байланысты операция. Ағымдық -  тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін төлемнің не аванес төлемінің мерзімін 180күннен аспайтын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт, импорт мәмілелер б/ша есеп айырысларды жүзеге асыруға арналған аударымда; Депозиттер, инвестициялар, дивидентті сыйақы, табыстарды алу, аудару, жалақы, зейнетақы, алимент, мұрагерлік соманы аудару т,б Капитал қозғалысына байланысты опреацияла – жүзеге асыру 180 күннен асатын мерзімге несиелер беру, алу, зейнетақы активтерін жинақтауға байланысты мәмілелер бойынша халықаралық аударымдар, интеллектуалдық меншік обьектілеріне ерекше құқықты толық беруді көздейтін мәміәлелер бойынша есеп айырысуды жүргізуге арналған аударымдат т.б Валюталық операцияларға елімиізде шетел валютасымен банктік операциялар жүргізуге ҚР Ұлттық банкінен алынған лицензиясы бар окілетті банктер ғана орындай алады. Сонвымен қатар ҚР Ұлттық банк валюталық реттеуді жүргізеді. Валюталық реттеу нормативтік құқықтық актілерді жасау, бекіту, ақпараттар жинау, валюталық заңдылықтардың орындалуына бақылау жасау, заңмен көзделген санкцияларды қолдану шараларын білдіреді. Валюталық заңға сәйкес валюталық реттеу шараларына мыналар жатады: лицензиялау, тіркеу, хабарлау.

   16. Банк өтілімділігі  және оны анықтау көрсеткіштері

   Өтімділік банктің сенімділшін қамтамасыз ететін оның қызметінің жалпы сипатының  бірі. Банк өтілімділігі бұл салық  салымшылармен қарыз берушілер  алдында банктің өз міндеттемелерін  уақытында және шығынсыз орындау  қабілеттілігі. Банк өтімділігінің атқаратын қызметтері:1. Депозиттерді алу мен несиелерге байланысты сұранысты қанағаттатндыру. 2. тиімділік тәуекелділігіназайту және банктің сенімділін қамтамасыз ету.3.активтерді зиянсыз сату. Банк өтілімділігі 2 формасы міндеттерді өз уақытында және шығынсыз орандауы көптеген ішкі, сыртқы фкторлардың ықпалымен анықталады. Банк өтімдіоігн анықтайтын фактор банктің депозиттік базасының сапалылығы. Депозит сапалылығның басты критери олардың тұрақтылығын сипаттайда. Депозит тұрақты бөлігі неғұрлым көп болса банктің өтімділігі соғұрлы жоғары болады. Банк өтімділігн анықьайтын банктің актив,пассив арасында мерзім мен сомма бойынша сәйкес. 

   17.Банктік  қадағалау; ұйымдастыру,  элементтері

   ҚР  Ұлттық банк қызметінің біріне бақыла агентімен бірге 2-ші деңгейлі коммерциялық банктердің қызметін қадағалау және реттеу жатады. 2-ші деңгейлі банктік жүйе жағдаында Ұлттық банктің негізгі мақсатының бірі – бұл банктік қызметі макроэкономикалық деңгейде басқару процесін ұйымдастыру, еліміздегі банктердің және басқа да қаржы кредит институттарының қызметтерін реттеу, банктік жіне ақша жүйелерінің қызмет етуінің тұрақтылығн ұстап отыру болып табылады. Ұлттық агентпен бірге басқа банктік қызметтерді қадағалау және реттеу кезінде тікелей (әкімшілік) және жанама (экономикалық) әдістерді қолданады. Әдістер қатарына: - пруденциялық нормативтерді және басқа да банктердің орындауы міндеті нормалармен лимитерді қою резервтік талаптар нормалары; - банк қызметін тексері; - банктің қаржылық жағдайын сауықтыру жөніндегі ұсыныстарды беру.

   18.Банкаралық  несиелік ресурстар

   Банкаралық  несие- бұл коммерциялық банктердәі бір – біріне беретін несиелері. Банкаралық несие бұл басқа ресурстамен  салыстырғанда өте қымбат ресур  болып табылады.Банкаралық несиенің негізін банкаралық депозиттер құрайды.Банкаралық депозиттер- бұл банктердің бір – бірнде ашқан коршотындағы қаражаттарының қалдықтар. Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Ұлттық банктің комерциялық банктерге қысқа мерзімді өтімділігн қолдап отыру мақсатында беріліп отырған мынандай несиелерді жатқызуға болады: Овернайт ( бір түндік). Овердрафт

   Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі кореспонденттік шотында ДТ қалдықтың пайда болуына байланысты бір түнге берілетін несие

Овердрафт бактің жұмыс күні ішінде банктердің ұлттық банкте ашқан кореспондеттік шотында уақытша қаражат шотында жоқтығынна немесе жетіспеушілігіне байланысты ақшалай аударымдар мен ітөлемдер жасау мақсатында берілетән несие. Овернайт, Овердрафт зайымдар бойынша ҚР Ұлттық банкі сияқы мөлшерлемесін белгілейді. Осы аталған нест\иелер қысқс мерзімді Ұлттық банк 2- ші деңгейдегі банктерге бүгінгі күні орта және ұзық мерзімді несиелерді бермейді.,

19. Банктердің кассалық  операциялары. Кассалық операцилар – банк клиентінің ақшалармен құндылықтарын қабылдап өткізу бойынша банктік опрецилары. К/о, менкемелер жеке меншік түріне байланыссыз өз ақшаларын банкте сақтайды.Есеп айырысуын жүргізу бойынша қызмет көрсетуі бұл кассадан ақшаны беру қабылдау, сақтау. Банктерде клиенттерге ткассалық қызмет көрсету, қолма-қол ақшаларды өндеу, кассалық жұмыстарды ұйымдастыру ісін жүргізу үшін келесі бөлімшелер құрылады: Кіріс, шығыс кассалары, қайта есептеу кассасы, кешкі касса. Кассалық операциялардың жалпы принціпі кассалардың құндылқтарымен қломап- қол ақшаны қабылдау және беру операциялары, кіріс шығыс касалық құжаттарға сйәкес рәсімделген бухгалтерлік бөлім қызметкерлерінің жүзеге асыруына бағытталады.

20. Клиенттің несие  қабілеттілігі, түсінігі  және белгілері

Клиент несие  қабілеттілігі – бұл коммерциялық банк балансының өтімділігін қолдау әдісі болып табылад. Клиенттің несие қаб-г ібұл қарыз алушының өзінің қарыздық міндеттемелері б/ша толық және уақытында есеп айрысу қабіл/гі. Клиент несие қабілеттілік деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға бертін нақты ссудасымен байланысты қарапайым тәуекелінің дәресесін көрсетеді. Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілеттілігін бағалаудағы басты факторға оның қаржылық жағдайы жатады. Ол қарыз алушының қызметін көрсететін көрсеткіш ретінде қызмет ете отырып менші\кті ж/е заемдық қаражаттарды орналастыру ж/е пайдалану құрылымдары пайданы алу, бөлу ж/е тиісді пайдаланумен сипатталады.

21.Орта  ж/е ірі кәсіпорындардың  несие қабілеттілігін  бағалау. 

   23.Цессия және меншік құқығын беру

   Цессия  латын тілінен – беруменшікті қаражаттарды иелену н/е оларды алу құқығын басқа тұлғаға беру,М:несие беруші(цедент) өзінің қарызды алу құқық. Басқа тұлғаға (цессионерге) беруі мүмкін, цессия сөзі тәуекелді қайта сақтандыру тапсырушы рөлінде цедент, ол қайта сақтандырушы рөлін цессиоер атқарады. Талап кеңесшілерге және меншік құқығын табыс ету –бұл қарыз алушының құжаты ж/е осы құжат б/ша ол өзінің талабын(дебитор берешегін) несие берушіге баннке несиенің қайтарылуын қам/сыз ету ретінде табыс етеді. Іс тәжірибеде цессияның 2 түрін пайд/ды Ашық-борышқорға(цедентті сатып алушыға) талаптың табыс етілгенін хабарлауды ұйғарады, бұл жағдайда борышқор өз міндеттемесін, банктің қарыз алушысына емес, банкке өтейді. Тыныш-банк 3 тұлғаға талаптың табыс етілгенін хабарламаайды, борышқор цедентке төлейді, ол алынған сомманы банкке беруге міндетті. Жылжымалы мүлік қарыз алушының пайдалануында болу үшін ол, сонымен бірге несие қайтаруына кепілдік ретінде қызмет етуі керек, оның меншік құқығын несие беруші борышты қамтамасыз етуде пайд/ды. Банк борышты қам/сыз ету үшін меншік құқығының келісім шартын бекіті барысында қарыз алушыныңнақты құндылықтың шынайы иесі болып табылатындығына көз жеткізуі керек қызметтерді өткізу үрдісінде пайда болатын төленбеген борыштық талап қайта табыстау.Факторингтік қысқа мерзімді неиелендірумен делдалдық коммерциялық қызметтің айрықша түрі ретінде түсінуге болады. Факторинг артықшылығы-клиенттің төлем қабілеттілігімен бай/ты тәуеклді төмендететін төлем мерзімін қысқартуға мүмкіндік береді. Кәсіп/ң айналымын жылдамдатады. Банктер фарфореийттік операцды ҚР/ң Ұлттық банкісінен фарфорейттік опр/я жүргізуге лицензия алғаннан екйін ғана жүзеге асыруға құқылы. Фарфореитті жүзеге асыру барысында банк вексель сомасынан дисконт құнын ұстап құқылы. Фарфиейтинг несие берушіден жай ж/е аудармалы вексель секілді айналым құжатында орын алатын борышты сатып алу.

25. Банктің факторинг,фарфейтинг  опреациялары.

Факторинг-коммерциялық қызмет шартына сәйкес факторингтік компанияның тауарлары мен қызметтерді өткізу үрдісінде пайда болатын, төленбеген борыштық талап қайта табыстау. Факторинг қысқы мерзімді несиелендірумен делдалдық коммерциялық қызметтердің айрықша түрі ретінде түсінуге болады. Факторинг артықшылығы – клиенттің төлем қабілеттілігімен ба/ты тәуекелді төмендететін төлем мерзімін қысвөқартуға мүмкіндік береді, Кәс/ң айналымын жылдамдатады. Банктер фарфейтингтік операциялар ҚР Ұлттық банкісінен фафейтингтік операция жүргізуге лицензия алғаннан кейін ғана жүзеге асыруға құқылы. Форфейтингті жүзеге асыру барсында банк вексель сомасынан дисконт құнын ұстап қалуға құқылы. Фарфейтинг – несие берушіден жай ж/е аудармалы вексель секілді айналыс құжатында орын алатын борышты сатып алу.

26. Жекелеген банк  операцияларын жүргізетін  ұйымдар. 

Жылжымалы мүліктедің кепіліне қарай ақша беретін  несиелік мекеме ломбардтар саналады. Ломбард – банк болып саналмайтын заңды тұлға (коммерциялық ұйым) ҚР Ұлттық банкінің  лицензиясының негізінде, банкілік операциялар келесі түрлерін атқаруға құқылы: Ломбардтық операция – жылжымалы мүліктермен құнды қағаздардың қай депозитке салынуын іске асуынын кепіліне қысқа мерзімді несие беру. Сейфтік операциялар – бағалы қағаздарды сақтау бойынша адвокатармен клиенттердің бағалы өаттарына қызмет көрсету, сейф жәшіктерін, шкафтарын, бөлмелерін жалға беру, лизинге қызметін жүзеге асыру, зергерлік бұйымдар, бағалы металдар, тастармен сатумен сақтау, сатып алу кепілге алумен есептеу ломбардар ЖШС формасында құрылып өз қызметтерін жүзеге асырады. Ломбардтық несие операциялардың ұйымдастырудыі ерекшелігі оның кепілдік мәмілесінің жоқтығы болып саналады. Почта жинақтау жүйесі АҚ Казпочта – байланыс мекемелерімен өндірістік- кешендік белгілерін өзіне үйлестіре алған почта жинақтау жүйесінің дамуы өзінің қызметін почта байланыс желілері арқылы Қазақстанның барлық аумағына көрсете алады. Почта адамзат қоғамына барынша қажетті институтарының бірі болып саналады.Казпочта дәстүрлі дәстүрлі қызмет көрсетімен ғана шұғылданбай ғана сонымен қатар халықаралық және ұлттық жедел почта, маркетинг депозиттерді қабылдау кассалық есеп айырысу қызметін атқарады. Сондай- ақ инкассациялық және ақша мен бағалы заттарды тасымалдау мен құнды қағаздар нарығыда  брокелік қызмет көрсетумен электронды ақша аударымымен сақтандырк компанияларымен жинақтаушы зейнетақы өқорлар үшін, оларды тартумен және шарт жасасуға агенттік қызмет көрсетумен айналысады.