Казақстан ұлттық банктің пайыздық саясаты

Екінші бөлімде, ҚҰБ-нің ақша – несие саясатының басты бағыттары, оны жүргізудің жолдары және реттеуі қарастырылды, сонымен қатар, ақша – несие саясатының табыстау механизімі және оның салық - бюджет, валюта саясаттарымен байланысына сипат берілді. Осы бөлімде Қазақстан Республикасының пайыздық саясатына талдау жасалып, негізгі көрсеткіштеріне баға берілді. Монетарлық саясаттың негізгі бағыттары анықталып, оларды жетілдіру жолдары қарастырылды.

Осы бөлімде Қазақстан  Республикасының Ұлттық банкі «банктердің  банкі», қызметінің маңыздылығы және екінші деңгейлі банктердің қызметін қабылдау, қадағалау және бақылау  жүргізу бағыттарына сипат берілді. Сонымен қатар, Ұлттық банкінің екінші деңгейлі банктермен есеп айырысу операцияларын жүргізу қызметі қарастырылды. Және де Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің 2006 – 2009 жылдарға арналған ақша несие саясатына сипаттама берілді.

Үшінші бөлімде, Қазақстан  Республикасының Ұлттық банкімен жүргізелетін пайыздық саясатының негізіг проблемалары мен оларды жетілдіру жолдарына сипат берілді.

Яғни, Қазақстан Республикасының пайыздық саясатының қазіргі кездегі қиыншылықтары анықталды және одан шығудың жолдарына сипат берлді. 

Курстық жұмыстың жазылу барысында және тақырыптың мазмұнын ашуда белгілі авторлардың оқулықтары, монографиялар, сондай-ақ газет –журналдар беттеріндегі жарияланған мақалалар, маңызы деректер, статистикалық көрсеткіштер жан-жақты пайдаланылып отыр.

Пайдаланылған әдебиеттердің  негізінде маңызды мәліметтерге көптеген сілтемелер жасалынды.

Енді, курстық жұмыстың тақырыбын ашуда қарастырылған  сұрақтардың негізде жоғарыда айтылғандарға  қысқаша қорытындыламалар жасайтын болсақ:

1. ҚҰБ пайыз саясатының басты мақсаты — айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
2. Ақшаға сұраныс пайыз мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты сезімтал болса, онда ақша жиынының өсуіне, пайыз мөлшерлемесінің болымсыз өзгеруі әсер етеді. Ақшаның құнсыздануын төменді деңгейде ұстап, ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Ұлттық банкі ақша несие саясатын жүзеге асырады. Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақша несие саясатын айқындайтын және жүзеге асыратын бірден бір орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық банкі ақша несие саясатын бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырады.
3. «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңның 8 – бабына сәйкес Қазақстанның Ұлттық банкі айналыстағы ақша массасы көлемін реттеу жолымен бағалы қағаздар эмиссиясын жасайды. Қазақстанның Ұлттық банкі эмиссиясын жасайтын бағалы қағаздар мемлекеттік бағалы қағаз болып табылады және олар бойынша жауаптылықты Қазақстанның Ұлттық банкі көтереді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Егемен Қазақстан. 1993. 13 қараша.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылы 13 карашадағы Жарлығымен 15 караша Ұлттық валюта - тенге Күні, Қазакстан Республикасы каржы саласы кызметкерлерінің кәсіби мейрамы болып жарияланды (ҚР ПҮАЖ, 1997. №49. 454-бап.)
3. Қазақстан Республикасы Ұлттык Банк Басқармасының 2001 жылы 3 наурыздағы каулысымен колма-кол ақша белгісі — тиын акща айналымынан алынды. (Қараныз: Егемен Қазакстан. 2001. 29 наурыз).
4. Ақша айналымы дегеніміз елдегі тарихи калыптасқан және ұлттық заңнамамен бекітілген ақшаның жүзеге асуының ұйымдастыру нысаны болып табылады. Қараңыз: Хусбяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Алматы: Жеті жарғы, 1955.
5. «ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы. 30.08.1995.
6. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы ред. — Алматы: Экономика, 2001.
7. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. — Алматы: Қазақ университеті, 2002
8. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина О.И. - М.: Финансы и статистика, 1999.
9. Банковское дело /Под ред. Лаврушина О.И. — М.: Финансы и статистика, 1998.
10. Банки и банковские операции в России / Под ред. Лапидуса М.Х. - М., 1996.
11. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и их операции. — М.: Банки и биржи, 1995.
12. Брокеры и регистраторы на рынке ценных бумаг. Учебное пособие. — Алматы: Ирбис, 2000.
13. Гвоздев Б.З. Факторинг. — М.: Ассоциация авторов и издателей, Тандем, Экмос, 2000.
14. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы ред. — Алматы: Экономика, 2001.
15. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина О.И. — М.: Финансы и статистика, 1999.
16. Шеденов О. Жалпы экономикалық теория. Алматы, Экономика 2005. – 680 б
17. Финансы. Денежное обращение. Кредит / Под.ред. Дробозиной Л.А. – М.: Финансы, ЮНИТИ, 2001.
18. Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары. «Елорда» - 2002 ж 159 – 161 б
19. Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. — Алматы, изд. 2-е, перераб. и доп. Қаржы-қаражат 1997.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША А

 

2 – кесте

 

2004 - 2006 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің, болжамы

 

	Көрсеткіштер	2003 (бағалау)	2004	2005	2006
1.	Инфляция жылына орташа, %	6	4-6	4-6	3-5
2.	Кайта қаржыландыру жылдың соңына	7,5	6-7	5-6,5	4,5-6
3.	Алтын-валюта резерві млн АҚШ доллары	3008	3355	3541	3673
	өзгерістер, %	16	11,5	5,5	3,7
4.	Ақша базасы
	млрд теңге	207	237	268	304
	өзгерістер, %	18,1	14,8	12,9	13,9
5.	Ақша массасы
	млрд тенге	707	865	1008	1168
	өзгерістер, %	22,7	22,4	16,6	15,9
6.	Банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттері
	млрд теңге	544	671	788	910
	өзгерістер, %	22,3	23,3	17,4	15,5
7.	Экономикаға беретін банктің несиелері
	млрд теңге	439	571	718	866
	өзгерістер, %	58,8	30,1	25,7	20,8
8.	Халықтың теңгедегі  мерзімді депозиттерінің орташа
	өлшенген мөлшерлемесі, %	13	11,0	9,0	7,5
9.	Заңды тұлғаларға берілген теңгедегі несиенің орташа
	өлшенген мелшерлемесі, %	17,5	16	15	13,5

 

 

 

 

 

 

 

                                                  ҚОСЫМША Ә

 

3 – кесте 

Қазақстан Республикасының 2005-2008 жылдарға арналған макроэкономикалық  көрсеткiштерiнiң болжамы

 

Көрсеткіштер	2005 есеп	2006	Болжам
			2007	2008
ЖІӨ, млрд. теңге	7457,1	8725	9988	11459
Өткен жылға %-бен ЖІӨ-нің  нақты өзгеруі	109,5	108,3	108,3	108,9
ЖІӨ, млрд. АҚШ долл. ресми  бағам бойынша	56,1	68,7	78,6	90,2
ЖІӨ, млрд. АҚШ долл. сатып  алу қабілетінің шамасы (САҚШ) бойынша	160,7	173,9	194,2	218,1
Халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ, АҚШ долл. ресми бағам бойынша	3703	4486	5092	5799
Халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ, АҚШ долл. САҚШ бойынша	10619	11358	12571	14018
Тұтыну бағалары индексі (жылға орташа алғанда), %-бен	7,6	5,7-7,6	5-7	5-7
Ақша базасы, млрд. теңге	663	939	1184	1416
Ақша массасы, млрд. теңге	2065	2789	3561	4413
Экономиканы монеталандыру  деңгейі, %	271	32	35,7	38,5

 

 

 

 

 

 

 

                         

 

 

 

   ҚОСЫМША Б

 

              4 – кесте

АТФ банктің несие  беруінің басты көрсеткіштеріне  талдау

	2002	2003	2004	2005	2006
Несиелер, млн. тг	17928,4	23563,2	32778,7	52644,6	88977,1
Оның ішінде: қысқа  мерзімді	16923,3	21015,9	25048	40013,6	59036,5
Ұзақ мерзімді	1005,1	2547,3	7730,7	12631	29940,6
Қарыздар бойынша берешектер, млн. тг	10350,5	14232,8	26325,1	44019,8	61155,4
Оның ішінде: по Қысқа мерзімді несиелер	5650,5	7413,5	12604	17548,1	13951,1
Ұзақ мерзімді мерзім	4700	6819,3	13721,1	26471,7	24478,7
Несиелер, млн. тг	6748,2	18776,2	65919,5	96732,1	61183,1
Оның ішінде: қысқа мерзімді	4320,2	14050,1	58810,4	84852,3	47558
Ұзақ мерзімді	2428	4726,1	7109,1	11879,8	13625,1
Депозиттар, млн. тг	13343,4	20888,5	21996,9	29607,7	36112,7
Ұлттық валютада млнт. тг	6614,5	8968,1	12508,3	21916	24882,7
Басқа валютада, млн. тг	6728,9	11920,4	9488,6	7691,7	11230
Қайнар көзі: Банки  Казахстана №4, 2007, 7