Швейцария Конфедерациясы: 2008 жылғы экономикалық дағдарыстан шығу жолдары

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ  ЖАНЫНДАҒЫ

МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ АКАДЕМИЯСЫ 
 

    МЕМЛЕКЕТТІК ЖЕРГІЛІКТІ БАСҚАРУ  ИНСТИТУТЫ 
 
 
 
 
 

    Швейцария Конфедерациясы:

    2008 жылғы экономикалық дағдарыстан шығу жолдары 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Орындаған: Тулебаев Ноян Назарович 
 
 
 

                                                Астана 2011ж.

Мазмұны

 
 

    Кіріспе

    1. Қазақстан Республикасы мен Швейцария Конфедерациясы арасындағы қатынастар

 

    2. Швейцария экономикасы

 

    Негізгі бөлім

    1. Швейцариядағы экономикалық дағдарыс: көрсеткіштер мен себептері

 

    2. Швейцария Үкіметінің дағдарысқа қарсы шаралары:

• Қаржы - саяси шаралар
• Экономикалық өсудi ынталандыру бойынша шаралар
• Сыртқы экономикалық қызметті іске қосу бойынша саясат
• Мәселенің халықаралық аспектісі

 

    3. Швейцарияның тәжірибесі Қазақстан Республикасында қолдануға келе ме?

 

    Қорытынды бөлім

    Швейцария үкіметінің дағдарысқа қарсы қолданған  шараларының тиімділігі

 

    Қолданылған әдебиеттер

     

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қазақстан Республикасы мен  Швейцария Конфедерациясы арасындағы қатынастар

 

    1992 жылғы 1 маусымда Қазақстан Республикасы мен Швейцария Конфедерациясы арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды.

    Екіжақты  экономикалық қатынасты нығайту  мақсатында Сауда-экономикалық бірлескен  үкіметаралық комиссия құрылып, қазіргі таңда өз жұмысын жүргізуде.

    Швейцарияның Орта Азия елдері арасындағы сауда қатынастарында Қазақстан ерекше орнын алады. Өз алдына Швейцария да Қазақстанның негізгі сыртқы сауда серіктесі болып табылады. Қазақстанның Еуропа мемлекеттерімен сауда айналымында Швейцарияның алатын үлесі 11% құрайды.

    Қазақстаннан  шыққан экспорт 4.4 млрд. АҚШ долл. құраса, ал импорт 133 млн. долл. құрайды. Қазақстан экспортында көлемі жағынан Швейцария 2 орында, ал импортында 3 орында. Қазақстанға салған инвестиция көлемінен Швейцария 3-ші орынға ие (521 млн. АҚШ доллары) немесе барлық шет елдік инвестициялардың 12% құрайды.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Швейцария эконимикасы

 

Швейцария — өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығы жоғары дамыған мемлекет. Ол - дүние жүзіндегі ең ірі қаржы орталықтарының бірі болып саналады. Еуропаның алғашқы банктері дәл осы жерде пайда болған. Қазіргі таңда Швейцарияда шамамен 4000 қаржы институттар, 400 астам банктер орналасқан. Швейцария банктерінің сейфтерінде дүние жүзіндегі ең дамыған елдердің барлық құнды қағаздарының жартысы жатыр. 1815 жылы Вена конгресінде Швейцария бейтараптылығы бекітілді. Содан бері бұл мемлекет еш соғыстарға қатыспаған. Ішкі жағдайдың тұрақтылығы, банктік құпия кепілдігі, тұрақты ішкі валюта - қазірдің өзінде Швейцария банктеріне қуатты күш беруде.

    Швейцария өнеркәсібі қымбат және жоғары технологиялық сападағы өнімдер шығаруға мамандандырылған. Ел экономикасында ірі трансұлттық монополиялар үстемдік жағдайға ие. Швейцария туризм мен өз аумағы арқылы өткізілетін транзиттік жүктерден көп пайда табады. Өнеркәсібі сырттан әкелінетін шикізаттарға тәуелді және дайын өнімдерді экспорттауға бейімделген. Жетекші салалары — машина жасау мен металл өңдеу, химия, тамақ өнеркәсіптері. Машина жасауда ұсталық-престеу жабдықтарын, дәлдігі жоғары металл өңдеу станоктарын (оларды шығару мен экспорттау бойынша Швейцария дүние жүзіндегі жетекші орындардың бірін иемденеді, өнімнің 80%-ына жуығы сыртқа шығарылады), дәл өлшеу аспаптарын (күрделі медициналық аппараттар, дәл таразылар, оптик. аспаптар, т.б.), сағаттар (дүниежүз. өндірістің жартысынан көбі, өнімнің 95%-ы экспортталады) шығару неғұрлым жоғары дамыған. Швейцария тоқыма (тоқу, иіру, тігін машиналары, дүниежүз. экспорттың 1/5-і), полиграф. (баспахана машиналары, түптеу станоктары, т.б.; өнімнің 90%-ы экспортталады), тамақ, сағат өнеркәсібі үшін құрал-жабдықтар өндіру мен экспорттау жөнінде дүние жүзіндегі ең алдыңғы орындардың бірін иеленеді. Швейцарияның компьютерлер мен оларды бағдарламалық қамтамасыз ету өндірісіндегі, күзеттік (видеобақылау, банкноттар мен бағалы қағаздарды қорғау жүйелері) және орау құрал-жабдықтарын, егін жинау техникасын, құрылыс саймандарын өндіру салалары да жақсы дамыған.

    Швейцария мүлдем ерекше мемлекет. Ол ЕуроОдақтың кұрамында жоқ, тіпті БҰҰ-ға тек 2002 жылы кірді. Гельветикалық конфедерацияда өзгешелік көп, алайда көзге түсерлік басты екі өзектілік: тура демократия және салыққа деген ерекше заңнама.

 

     Салық –сайлаушылармен  анықталады.

    Тура демократия дегеніміз Швейцария азаматтарының заң шығару бастамасы құқығы. Жүз мың адам заңға өзгертулер енгізуге ұсыныс бере алады (Швейцарияда 7,7 млн адам тұрады). Сондай-ақ, парламент қабылдаған заңның күшін референдум арқылы жою үшін  50 мың азаматтың қолы жеткілікті.

      Швейцарияның салықтық тәуелсіздігі дегеніміз билік органдарының салық орнату құқығы азаматтардың қалауымен шектелетіндігі. Конституция федералдық үкіметке жабық тізім бойынша (олардың негізгісі – жеке табыс салығы және ҚҚС) нақты салықтарды ғана бекітуге рұқсат береді. Сонымен қатар Конфедерацияның салықтарды жинау құқығының уақыты шектеулі. Федералдық үкіметтің салықтық құзыретінің мерзімі 2020 жылы аяқталады. Одан кейін Швейцарияда 7-ші рет мерзімді ұзарту бойынша референдум өткізіледі. Егер сайлаушылар қарсы болса онда Конфедерация іс жүзінде жойылады.

    Экономикалық  дағдарыс кезінде Швейцарияға бұл ерекшеліктер көмектесті ме, әлде қиындата түсті ме? Нақты айту қиын.

    Тарихқа жүгінсек, Швейцария 1982 жылы мұнай бағаларының өсу кезінде мемлекеттің ІЖӨ 1,3% төмендеген. 1991—1993 жылдарда Швейцария қайтадан рецессиядан өтті. 90-шы жылдар бойы Щвейцарияның экономикалық өсуі Еуропада ең төмен болды, шамамен 0,6%. 1997 жылы ол максималды төмен деңгейге жетті - 5,7%. Алайда әлемнің қаржылық нарықтарының дамуы Швейцарияға жаңа серпін берді, мысалы 2000 жылы ІЖӨ 3,6% өсті, бұл жоғары дамыған экономика үшін өте үлкен көрсеткіш.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     1. Швейцариядағы экономикалық дағдарыс: көрсеткіштер мен себептері

    Швейцарияға, жоғарыда айтылып кеткен өзгешеліктер мен ерекшеліктеріне қарамастан, әлемдік қаржылық дағдарыс өз әсерін тигізді. Бұл оның жалпы экономикалық деңгейдің төмендеуінен байқалды.

    2008 жылдың қорытындылары бойынша Швейцарияның экономикалық дамуы жалпы алғанда жақсы болды, бірақ тек 1,6%, бұл 2007 жылға қарағанда екі есе аз. Ал 2009 жылы 2,5% ғана.

    Швейцарияның әлемдік қаржылық дағдарысқа төтеп бере алмау келесі екі өзара байланысты басты себептерде.

    Біріншіден, Швейцария экономикасы әлемдік экономикаға өте интегралданған мемлекеттердің бірі. Швейцария – экспорттық держава болып саналады. Оның экспортының бағасы ІЖӨ жартысынан асады, өндірілетін өнімнің 80-90% өзге елдерге шығарылады. Швейцарияның 2/3 тауарлық экспорты ЕуроОдақ елдеріне жіберіледі. Екінші ірі экспорттық нарық - ол АҚШ. Дәл осы елдердің импорттық тауарларға деген сұранысының азайуы Швейцария экономикасына әсер етеді.

    Екіншіден, Швейцария басты әлемдік қаржылық орталық болғандығынан, АҚШ-тың ипотекасына үлкен қаражат салған Швейцарияның ең ірі банкі «Ю-Би-Эс» бірінші болып америкалық ипотека нарығында зардап шекті. 2007 жылы банк сенімді емес кредиттер салдарынан 20 млрд. АҚШ долл. шамасында жоғалтты. Тек Федералдық банктік комиссия (ФБК) шешімімен Сингапур тәуелсіз фонды GIC 11 млрд. АҚШ долл. капитал қосқандығынан UBS банкі банкрот болудан аман қалды.

    Соның өзінде 2008 жылы банк 50 млрд. АҚШ долл астам жоғалтты, оның таза шығыны 20 млрд. швейцария франкі болды.

    2008 жылы әлемдік қаржылық дағдарыс өзге де швейцариялық банктерге де жетті («Кредит Суисс» таза шығыны 7,7 млрд. швейцария франкі).

    Осы екі швейцарлық банктің үлгісі дағдарыстың  АҚШ-тан Еуропаға келуінің айқын  механизмін көрсетеді. АҚШ-тың ипотекалық нарығына инвестиция құйған еуропалық  компаниялар соққының астында қалып сол жағымсыз трендті дәл континентті Еуропаға әкелді. Даму барысындағы экономика жағдайында құрылған инвестициялық тәсімдердің барлығы сол кезеңде өзінің өзектілігін жоғалтады.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    2. Швейцария Үкіметінің дағдарысқа қарсы шаралары.

    2008 жылдың қыркүйегiндегi халықаралық қаржы дағдарысының асқынуы Швейцария үкiметі жағынан маңызды кiрiсулерді талап еттi.

    Халықаралық қаржы нарығындағы ахуалдың қатты асқынуынан және елде басталған экономикалық рецессияның әсерлерінен Үкiмет ахуалдың тұрақтануы үшiн үш негiзгi бағыт анықтады:

    1) қаржылай - саяси шаралар;

    2) экономикалық өсудi ынталандыру бойынша шаралар;

    3) сыртқы экономикалық қызметтiң  активизациясы бойынша саясат.

    2008 жылдың қазанынан бастап Швейцарияның Федералды кеңесi (үкiмет)  және Швейцария ұлттық банкi (орталықбанк) дүниежүзілiк экономикалық дағдарыс кезінде елде қолайлы конъюнктураны сүйемелдеу бойынша белсендi саясат жүргiзе бастады.

 

• Қаржылай - саяси шаралар

    Швейцария үкiметiнiң дағдарысқа қарсы шараларындағы алғашқы қадамы болып Швейцарияның барлық банк жүйесiнің негізгі институты болып табылған ең iрi «Ю-Би-Эс» банкіне берген шұғыл қаржылай көмек болды.

    Ең iрi американдық инвестициялық банктерiнiң  бiрі «Леман Бразерс» банкротқа ұшырауы және әлем фондылық биржаларында бағалаулардың ойсырауы Швейцария үкiметi жағынан жедел әсер етуге талап еттi, әйтпесе бұл жағдай Швейцарияның бейтарап халықаралық жағдайы үшiн және елдегi ұлттық экономика және әлеуметтiк саласы үшiн маңызды және ұзақ уақыттық зардаптар шақыруы мәлім.

    Швейцарияның Федералды кеңесi және Швейцария ұлттық банкi бiрлесiп «Ю-Би-Эс» банкін қолдау мақсатында 60 млрд. дол. АҚШ көлемiнде қор жасау туралы шешiм қабылдады. Бұл қаражат ең алдымен банктің американдық ипотекалық нарықта орналастырылған жұмсалмайтын активтерін сатып алу үшiн арналған. Сонымен бiрге бұл сомаға банктің капиталын ұлғайтуға арналған 6 миллиард швейцария франкі үкiметтiң тiкелей үлесi болып кiрдi. Бұл сомаға шығарылатын банк облигациялары кейіннен банк акцияларына аударылып, үкiмет оларды жеке инвесторларға сатуды жоспарлады.

    Осы кезде «Кредит Суисс» банкі үкiмет көмегiнен бас тартты, бiрақ өз рекапитализацияландыруына жеке инвесторларды тартуға ұмтылды. 2009 жылдың қазанында банк капиталы 10 миллиард швейцария франкiне ұлғайған. Оның 3, 2 миллиард швейцария франкі «Qatar Holding LLC. «катарлық холдингiнің» үлесін құрады.

    Алайда қабылданған шаралар швейцария қаржы нарығындағы мәселерді толығымен шешпедi. Елдiң екi ең iрi банктерi 2008 жылды үлкен шығындармен аяқтады және шығындарды үнемдеуге арналған бағдарламаларды қабылдауға мәжбүр болды.

    Швейцария ұлттық банкі өз жағынан Швейцария экономикасы үшiн дағдарыс құбылыстарының зардаптарын жеңу мақсатында 2008 жылдың қазанынан бастап қаржылық-несиелік саясатын жұмсарта түсті.

    Елдегі  экономикалық рецессияның артуы  жағдайында  ұлттық экспортшылардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және iшкi өндiрiстi ынталандыруға әкеп соғатын  швейцария франкін құнсыздандыру мақсатында 2009 жылдың 12 наурызда Швейцария ұлттық банкi халықаралық валюталық нарықта аумақты интервенцияларға кірісті.