Қоршаған ортадағы ауыр металдар

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 16 Ноября 2011 в 13:55, реферат

Описание

Ауыр металдар – қоршаған ортаға көп мөлшерде түскенде организмдерді уландыратын металдар. Бұл терминмен соңғы жылдары тек қана мынадай элементтер: қорғасын, мырыш, кадмий, сынап, молибден, марганец, никель, қалайы, кобальт, титан, мыс, ванадий аталады. Бұл элементтер қоршаған ортаға түскенде экожүйелердің өздігінен тазалану процесімен ыдырамайды. Олар топырақта жинақталып, өсімдіктерге өтіп, әрі қарай биологиялық айналымға түсіп отырады. Ауыр металдардың жартылай ыдырау мерзімі ұзақ, мысалы: қорғасындыкі 740 жылдан 5900 жылға дейін, кадмийдікі -13-110 жыл, мырыштыкі – 70-510 жыл, мыстыкі – 310-1500 жылдар аралығына дейін созылады.

Содержание

Кіріспе
Негізгі бөлім: а)Ауыр металдармен ластану
ә)Қазақстан аймақтарының ауыр металдармен ластануы
б)Топырақтың ауыр металдармен ластануын зерттеу
в)Өсімдіктердің дамуына ауыр металдардың әсері
Ш. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер

Скачать (54.39 Кб) Сколько стоит заказать работу?
Работа состоит из  1 файл

Документ Microsoft Word (2).doc

— 282.50 Кб (Скачать документ)

Депо аймағына қатысты топырақтарда ауыр металдардың  болатын түрлері мен ластану деңгейі

    Темір жол жүйелерінің нысандары ішінде қоршаған табиғи ортаға жағымсыз әсер ететіндерге жылжымалы құрам, ал оларға қызмет көрсететін кәсіпорындарға локомотив деполары мен оларды реостатты сынау пунктері жатады.

    Темір жолдың өндірістік нысандарымен байланыстағы, яғни олар орналасқан жерлердің топырағына ерекше назар аударып, ең зиянды ластағыштардың бірі ауыр металдарға қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізілді.

     1 және 2 - суреттерде Алматы, Шымкент,  Түркістан, Қызылорда, Павлодар  локомотив деполары территорияларындағы  топырақтың құрамындағы қорғасын мен ванадийдің мөлшері мен таралуын анықтау кезінде алынған мәліметтер келтірілген 

                            С, мг/кг

Үлгілер алынған тереңдіктің шамасы:  1 – 0-5 см; 2 – 5-10 см; 3 – 10-25 см;  4 – 40-50 см 

1 сурет  - Локомотив деполары территориясындағы топырақта  қорғасынның жинақталу мөлшері 
 

    Зерттеулер  барысында  алынған нәтижелер  ауыр металдардың жинақталуы топырақтың гумус жинақталатын жоғарғы қабатында  болатынын айқындап отыр және бұл жағдай топырақтың түріне тәуелсіз екеніндігін де айқындады.  (1 және 2 - суреттер). Топырақтың ластануы көбінде 10–25 см–мен шектеледі деуге болады.

                  Үлгілер алынған тереңдік шамасы:  1 – 0-5 см;  2 – 5-10 см;

3 – 10-25 см;  4 – 40-50 см 

2 сурет  - Локомотив деполарындағы топырақ  горизонттарының беткейінде ванадийдің  жинақталуы 

    Мазутқа қаныққан топырақтарда ауыр металдар топырақтың үстіңгі қабатында (0-5 см) шоғырланатыны байқалды. Біздің ойымызша, оның себебі мұнай өнімдерімен ластанғанда, яғни топырақ мазуттанғанда, оның тығыздығы мен кеуектілігі азаяды. Біздің осы болжамымыз әдебиеттердегі мәліметтерге сәйкес келеді, көптеген жұмыстарда топырақтың тығыздылығы мен кеуектілігі неғұрлым төмен болса соғұрлым экотоксиканттардың иммобилизациялануына жағдай тудырылатыны ескертілген /1-2/.

    Осы алынған мәліметтерге сүйене отырып, ілгері уақыттағы зерттеулер үшін  топырақ үлгілері 0- 25 см тереңдіктен  алынды.

    1 - кестеде локомотив деполары  төңірегінен алынған топырақтағы ауыр метал-дардың мөлшерлері келтірілген. Тәжрибелік зерттеу жұмыстарының нәтижелері топырақта ауыр металдардың, әсіресе қорғасын мен никельдің мөлшерлері нормативтік шамадан артық болатынын айқындады.

    Локомотив деполары төңірегінен алынған топырақ құрамындағы ауыр металдардың  орташа мөлшері: мыс үшін 1,31 – ден 25,0 мг/кг, қорғасын -  63,9  -дан 127,4  мг/кг, никель  - 20,5  -тен 48,5 мг/кг, хром -  46,3 тен 97,5 мг/кг, ванадий -  31, 7 -76,0 мг/кг, мырыш -  59,5 – 99,0 мг/кг –ды құрады. 

Кесте 1 - Локомотив деполарының аумағына қатысты топырақтағы (0-25 см) ауыр металдардың мөлшері, мг/кг 

Элемент-тер Локомотив деполары
Шымкент Туркістан Павлодар Шу Қызылорда Актөбе
1 2 3 4 5 6 7
Мыс 15-26

22,5

 17-22

19,7

 17-23

20,6

 12-32

25,0

 10-26

19,0

 9-15

13,1

Қорғасын 72-98

85,2

 48-83

75,5

 38-81

69,5

 54-180

127,4

 44-101

82,8

 52-74

63,9

 
 
 

1 кестенің  жалғасы 

1 2 3 4 5 6 7
Никель 12-65

48,5

 13-58

35,9

 19-31

25,6

 14-46

31,0

 18-31

25,5

 16-25

20,5

Хром 14-150

89,1

 19-89

59,0

 38-57

47,9

 27-61

46,3

 16-79

48,5

 25-150

97,5

Ванадий 46-92

71,5

 48-87

69,9

 27-36

31,7

 39-101

76,0

 25-108

69,5

 44-80

68,0

Мырыш 20-130

85,0

 19-164

93,5

 41-70

56,5

 30-150

99,0

 25-89

59,8

 22-93

59,5

Кадмий 1,8-3,7

2,9

 1,6-1,9

1,8

 1,2-1,3

1,2

 0,9-1,1

1,0

 0,6-1,0

0,9

 1,9-2,4

2,1

 

Ескерту -  Әрбір элемент бойынша алымында өзгеру шегі, ал бөлімінде – топырақтың 8-10  үлгісін алғанда табылған ауыр металдар мөлшерінің орта шамасы. ШРК – кларк мөлшерімен бірге берілген жылжымалы түрге қатысты жалпы санитарлық норма.

           

    Алматы-1 станциясы төңірегінде әртүрлі қашықтықта орналасқан  топырақтағы ауыр металдардың (Pb, Zn, V)  жалпы мөлшерімен қатар потенциалды жылжымалы (тұз сүзіндісі) және жылжымалы (аммоний ацетатты сүзінді) түрінде болатын  мөлшерлері де  экстракциялау арқылы айқындалды.

    Ауыр  металдар жылжымалы пішіндерінің экстремалды  жоғарғы мөлшері реостатты сынақтар өтетін аумақта болатыны байқалды (2-ші кесте). Осындай заңдылық тепловоз дизельдерінің  атмосфераға шығарылып, қышқылды жауын–шашын  түрінде жерге түсетін шығарындыларының (азот, көміртек, күкірт оксидтері) техногенді әсерінен ауыр металдар пішендерінің өзгеруімен байланысты.  

Кесте 2 - Ауыр металдардың потенциалды  жылжымалы (сызықтың үстінде) және жылжымалы (сызықтың астында) түрлерінің топырақтағы  мөлшері 

 
 
Көрсеткіш		 Алматы-1 станциясы Алматы-1 станциясынан тыс жердің топырағы
Реостатты сынақ алаңында Реостатты сынақ  алаңынан 500 м қашықтықтағы
Үлгілер саны 8 5 5
қорғасын
Жалпы мөлшері, мг/кг

Жылжымалы түрлерінің үлесі, %

 202

72,3

84,1

 124

46,8

45,0

 168

43,5

39,9

мырыш
Жалпы мөлшері, мг/кг

Жылжымалы түрлерінің үлесі, %

 196

78,0

86,8

 189

51,2

47,3

 204

37,1

35,2

ванадий
Жалпы мөлшері, мг/кг

Жылжымалы түрлерінің үлесі, %

 35

40,2

39,3

 10

17,4

22,2

 13

18,1

19,5

рН  5,1 6,0 5,9
 

    Топырақ жүйесінде ауыр металдардың жылжымалы түрі артқан  жағдайда, олардың өсімдіктерге ауысуы да (транслокациясы) жеңілдейді. Сондықтан мұнай өнімдерімен ластанған және қышқылданған топырақтар ауыл шаруашылығында пайдалануға жарамсыз.

    Зерттелген  аудандағы қалалар мен өндіріс  ошақтары орналасқан карта 1-ші суретте берілген.

    Зерттеулер  нәтижелері Ауаның ауыр металдармен ластануын зерттеу нәтижелері.  Текелі қаласы мен оның маңайындағы атмосфералық ауаның ауыр металдармен ластануы 2003-2004 жылдары зерттелді. Зерттеулер келесі нүкте-лерде орындалды: 1-ші нүкте - Тау - кен байыту комбинатының қалдық сақтау орны,  2-ші  нүкте - Қаладағы «Кристалл» дүкенінің маңы,  3-ші нүкте - Абай ауылы,  4-ші  нүкте - «Орленок» балалар демалыс лагерінің маңы, 5-ші нүкте -«Балдырған» балалар демалыс лагерінің маңы, 6-ші  нүкте - Теңілік ауылы, 7-ші нүкте - Қаратал ауылы, 8-ші нүкте - Малиновка ауылы. Осы нүктелерде алынған нәтижелер 1-ші кестеде,  2-ші және 3-ші суретте берілген. 

Кесте  1 - Текелі қаласы және оның маңайындағы атмосфералық ауадағы ауыр металдардың мөлшері (мг/м3), (2003-2004 ж.) 

Жылдары Нүк-

телер

   Концентрация, мг / м3
  Cd2+   Mn2+   Cu2+   Ni2+   Pb2+   Zn2+
2003 1 0±0,00 0,00±0.01 0,01±0,00 0,01±0,00 0,01±0,01 0,08±0,07
2004 0,00±0,00 0,19±0,13 0,27±0.19 0,02±0,01 0,29±0,27 0,33±0,31
2003  
2		 0±0,00 0,03±0,01 0,22±0,18 0,01±0,00 0,02±0,01 0,07±0,05
2004 0,00±0,00 0,06±0,02 0,04±0,02 0,01±0,00 0,07±0,05 0,29±0,27
2003  
3		 0±0,00 0,00±0,01 0,01±0,01 0,02±0,01 0,02±0,01 0,10±0,09
2004 0,01±0,00 0,06±0,03 0,11±0,09 0,01±0,00 0,04±0,03 0,13±0,11
2003  
4		 0±0,00 0,02±0,01 0,05±0,03 0,01±0,00 0,02±0,01 0,03±0,01
2004 0,00±0,00 0,03±0,01 0,18±0,15 0,00±0,01 0,02±0,01 0,03±0,01
2003  
5		 0±0,00 0,01±0,00 0,03±0,01 0,01±0,00 0,00±0,01 0,02±0,01
2004 0,01±0,01 0,02±0,01 0,24±0,22 0,02±0,01 0,07±0,05 0,13±0,11
2003  
6		 0±0,00 0,01±0,00 0,04±0,03 0,01±0,00 0,01±0,01 0,06±0,05
2004 0,00±0,00 0,07±0,05 0,50±0,48 0,05±0,04 0,06±0,05 0,19±0,17
2003  
7		 0±0,00 0,01±0,01 0,16±0,15 0,00±0,01 0,03±0,01 0,07±0,05
2004 0,00±0,00 0,07±0,05 0,02±0,01 0,00±0,01 0,03±0,02 0,05±0,03
2003  
8		 0±0,00 0,00±0,00 0,01±0,01 0,00±0,00 0,01±0,01 0,05±0,03
2004 0,00±0,00 0,01±0,01 0,02±0,01 0,00±0,00 0,03±0,01 0,03±0,01
 

     1-кестеде  Текелі қаласы және  маңайындағы атмосфералық ауада  кадмий мүлдем жоқ (бұл 2003 ж  алынған сынамада). Марганецтің мөлшері барлық нүктелерде белгіленген мөлшерден 9,5±0,5 - 19,5±0,5 есе артық (ШМК). Тек 1-ші, 3-ші ж/е 8-ші нүктелерде байқалмайды.  Бұл ауданда ерекше көзге түсетінін мыстың мөлшері жоғары. Жеке нүктелерде екінші және төртінші нүктелерде 49,5±0,5 - 69,5±0,5 есе асып түседі (ШМК). Жетінші және сегізінші нүктелерден басқасында никельдің концентрациясы 9,08±0,2 есе, ал үшінші нүктеде 19,5 есе ШМК- дан асып түседі.

     

    Текелі  кен байыту комбинатынан жоғары және төмен  нүктелерде алынған  су сынамаларындағы ауыр металдардың  мөлшері

Кесте 2 - Көктем, жаз, күз айларындағы су сынамаларынан алынған ауыр металдардың  мөлшері (ШМК  үлесімен есептегенде, мг/л) 

 

    Реттік  саны Айлар Cu2+ Zn2+ Pb2+
    жоғары төмен жоғары төмен жоғары төмен
    1 Наурыз 6,0 22,0 1,0 2,5 1,0 2,0
    2 Мамыр 5,0 5,0 0,4 0,3 2,0 1,0
    3 Тамыз 9,0 6,0 0,6 0,6 0,0 0,7
    4 Қараша 5,0 6,0 0,5 0,7 0,0 0,0
 

    Екінші  кестеден комбинаттан төменгі сынама алынған нүктелерде ауыр металдардың  мөлшерінің жоғары екендігін байқаймыз. Мысалы, наурыз айында барлық нүктелерде Zn және Pb 2,99 ± 0,01 есе, ал Cu - тың мөлшері 3,95 ± 0,5 есеге артқандығын көреміз. Қалған айларда олардың мөлшерінің теңескендігі байқалады, себебі  өзен суы табиғи жолмен тазарып, ауыр металдар тұнбаға түседі. 

Информация о работе Қоршаған ортадағы ауыр металдар