АЖ функционалдық талабының спецификациясы – процестік ағындық модель

     Бизнес-үрдістердің  төмендегідей төрт түрі кең таралған:

     1. Ең жоғары қосылған бағаны  құратын үрдістер(өнімге қатысты  ұйым тоқтатуларымен анықталатын  экономикалық баға).

     2. Клиенттер үшін ең жоғарғы бағаны құратын үрдістер (өнімді дифференциялдау есебінен маркетингтік баға).

     3.Транзакциялық  тоқтатуларды құратын ең жоғары  интенсивті бөлімше аралық әсер  үрдісі.

     4.  ИСО9000 стандартымен анықталатын  үрдістер, сапа менеджменті жүйесінің  қойлымы кезінде сипаттауға қажет ретінде.

     Кез-келген ұйымды құрылымдандырудың маңызды  қадамы бизнес-үрдістерді ерекшелеу  және жіктеу болып табылады. Мақсатты түрде төмендегі кластар үрдістеріне  негізделеді:

     –негізгі;

     –басқару  үрдістері;

     –қамтамасыз ету үрдістері;

     –жалғаспалы;

     –көмекші;

     –даму үрдістері.

     Басқару үрдісін қолданатын, негізгі бизнес-үрдіс  және қамтамасыз ету үрдістері сипаттау кезінде  ұйым қызметі үлгісін  қарастырайық.

     Негізгі бизнес-үрдістер – бұл клиент үшін бағалылығы бар және табыс табуды қамтамасыз ететін өнім мен қызметтерді өндіруге бағытталған үрдістер.

     

     6.2-сурет.  Ұйым қызметінің қысқаша үлгісі

     Негізгі үрдістер ұйым өнімінің "өміршеңдік айналымын" құрады. Осындай үрдістердің эффективтілігінің критерийлері әдетте сапа, нақтылық және әр тапсырыстың уақытылы орындалуы. Көптеген тұтынушылар сапаның жоғарылауын бағаның төмендеуінен жоғары деп қарастырады. Тамаша саудагер басқа фирмалармен басекелестік жағдайында тапсырыс алуы мүмкін, алайда жоғары деңгейде өнім немесе қызметтің сапасы ғана тұтынушы өз тапсырысын саудагерден қайталайды ма, соны анықтайды. Ұйым қызметінің даму кезінде мұндай үрдістер көп болуы мүмкін. Олардың барлығы өндірістік-коммерциялық тізбек бойымен сипатталады: "клиентпен алғашқы байланыс және оның қажеттіліктерін анықтау →сұранысты іске асыру(тапсырыстар, сұранымдар, келісім-шарттар және т.б. ) → сатудан кейінгі алып жүру және қажеттілікті қанағаттандыру мониторингі". "Іске асыру(клиенттер сұранысы )" үрдісі келесідей ішкі үрдістерге бөлінуі мүмкін

     – ең төменгі деңгей үрдістері:

     –өнімді құру(жобалау);

     –сатып  алу(тауар, материал, жиынтықты бұйымдар);

     –тасымалдау(сатып  алынғанды);

     –жүкті  түсіру, қоймаға қабылдау және сақтау(сатып  алынғанды);

     –өндіріс(өзіндік  технологиялық айналымымен және ішкі логистикасымен);

     –қоймаға  қабылдау және сақтау(дайын өнімді);

     –жүкті  тиеу(консервациялау және қаптау, тиеу, жеткізу);

     –іске-қосу-жөндеу;

     –қызмет көрсету(жеткізу келісім шартында қарастырылған немесе өзіндік мәні бар) және т.б.

     Бұл тізбектер этаптары сонымен қатар  жеткілікті стандартты(мысалы, 1994жылы ИСО стандартында негізгі және ішіне  кіретін сертификация ретінде үрдістердің  көбісі келтірілген). Ұйымда қандай бизнес-тізбектер  кездесетінін әр ерекшеленген "бизнестер, өнімдер мен қызметтер" проекциясы жоғарыда көрсетілген өміршеңдік немесе өндірістік айналымның библиотекалық классификаторы көмегімен тексеріледі.

     Кез-келген құжатпен жұмыс этаптарын бағалау  үшін сонымен қатар "құжат өміршеңдік айналымы" талдауын қолдануға болады, ол келесідей көріністе болуы мүмкін:

     –шығыстық мәліметтерді көрсетеді;

     –дайындайды, құрастырады;

     –толтырады;

     –түзетеді;

     –безендіреді;

     –қол  қояды;

     –бекітілген талаптарға сәйкестігін бақылайды;

     –визалайды;

     –келісіледі;

     –бекітеді;

     –акценттейді(еске сақтайды, қолданады);

     –сақтайды;

     –көшірмесін алады. 

     Бұл жерде өзіндік генератор-матрицасы  толықтықты тексеру құрылғысы ретінде  қолданылуы мүмкін, – айналымды  идентификациялау.

     Сонымен қатар референтті үлгілерді  аналогты ұйымдар қызметіне қолдануға болады  – олар бәсекелестер, сала көсбасшылары үрдістерімен салыстырылуы мүмкін, сонымен қатар жетілдіріледі.

     Басқару үрдістері – бұл әр бизнес-үрдіс деңгейінде және толығымен бизнес-жүйе басқаруының барлық кешенді функциясын қамтитын үрдістер. Басқару үрдістерінің мақсаты басқарушылық шешімдерді өңдеу және қабылдау. Берілген басқарушылық шешімдер барлық ұйым бойынша толық, жеке функционалды аймақта немесе жеке үрдістерде қабылдануы мүмкін, мысалы:

     –стратегиялық басқару;

     –ұйымдық  жобалау(құрылымдау);

     –маркетинг;

     –қаржылық-экономикалық басқару;

     –логистика  және үрдістерді ұйымдастыру;

     –сапа менеджменті;

     –персонал.

     Басқару функциясының басқа мүмкін болатын  жүйелендіру басқарушылық айналым  түсінігімен байланысты және басқарудың бес шығыс функциясына негізделеді: жобалау, ұйымдастыру, басқарушылық, координация, бақылау.Ең кең таралған қателік – бұл осы қағидаларды араластыру.

     Үрдістік  сипаттауды іске асыру үшін кез-келген басқарушылық қызмет ерекше "басқарушылық айналымына" оралады, оған:

     –ақпарат  жинау;

     –шешімді  өңдеу;

     –іске асыру;

     –есеп беру;

     –бақылау;

     –талдау;

     –қадағалау.

     Мысалы, бөлшектеудің ең көп кездесетін нұсқалары:

     –ақпарат  жинау;

     –жиналатын  ақпараттың құрамын анықтау;

     –есеп беру формасын анықтау;

     –шешімді  өңдеу;

     –альтернативтерді талдау;

     –шешімдер нұсқаларын дайындау;

     –шешім  қабылдау;

     –бағалау  сын-пікірлерін өңдеу;

     –іске асыру;

     –жобалау;

     –ұйымдастыру;

       –ынталандыру;

     –бағыттау;

     –орындалуын бақылау;

     –нәтижелерді  есепке алу;

     –қабылданған  сын-пікірлермен салыстыру;

     –талдау;

     –қосымша  ақпаратты талдау;

     – ауытқудың мүмкін болатын себебін  диагностикалау;

     –реттеу;

     –іске асыру деңгейінде реттеу(п.3 қайту);

     –шешім  өңдеу деңгейінде реттеу(п.1,2 қайту);

     Осы этаптардың әрқайсысы өзіне тән  орындаушылары бар – үш негізгі  дәрежеге жатқызуға болатын басқарушылар:

     –басшы(шешімдерді қабылдау мен ұйымдық орындалуына  міндетті);

     –аналитик-маман(шешімдерді дайындауға және ауытқуларды талдауға міндетті);

     –техникалық орындаушылар (ақпаратты жинау, есеп беру, байланыстар).

     Кейбір  әдістерге сәйкес басқару үрдісінде менеджменттің екі типіне жататын үрдістердің екі типі ерекшеленеді: шартты "ресурстар менеджменті" және "ұйым менеджменті" деп белгіленетін, басқару обьектісімен, негіздік үлгісімен ерекшеленетін, және үрдістерді сипаттауға маңызды – өзіндік басқарушылық айналымымен. Онда ұйым қызметінің үлгісі екі деңгейлі болады(6.3-сурет).

     

     6.3-сурет.  Ұйым қызметінің екі деңгейлі  үлгісі

     Бұл үлгіден ресурстық жобалаудың өзіндік айналымы регламентациялауды қажет ететін – яғни ресурстық басқару арнайы құрылған ұйымдық регламентпен іске асады.

     Ресурстарды басқару айналымының негізінде  есептеу немесе имитациялық үлгілеу  және нәтижелерді бақылау жатыр:

     – шешім сапасын бағалаудың мақсаттық сын-пікірін таңдау(немесе жоғарғы деңгейдегі жүйеден алу);

     –ұйым ресурстары немесе сыртқы орта мүмкіндіктері  туралы ақпараты жинау;

     –нұсқаларды есептеу(параметрлердің мүмкін мәндерін әртүрлі болжау);

     –тиімді нұсқаны таңдау – шешім қабылдау(ресурстық жоспарда);

     –нәтижелерді  есепке алу(және есеп беру); бағалаудың қабылданған сын-пікірімен салыстыру(нәтижелерді  бақылау);

     –ауытқулар  себебін және реттеуді талдау(1,3 немесе 3 қайту).

     Ұйымдық менеджент айналымы негізінде құрылымдық немесе үрдістік үлгілеу және тәртіптік бақылау жатыр:

     –есеп құрамын анықтау(оқшауланған функциялар, операциялар);

     –орындаушыларды таңдау(аймағын бөлу және жауапкершіліктер  деңгейі);

     –үрдістерді жобалау(бірізділік және орындалу реті);

     –орындалу регламентімен келісу және бекіту(үрдістер, шаралар жоспары);

     –орындалғандығы жөніндегі есеп беру;

     –орындалуын бақылау(тәртіптік бақылау);

     –ауытқулар  себептерін және реттеуді талдау(1,2 немесе 3 қайту).

     Осылайша  декомпозицияның анықталған қадамдарында ұйымды анықтау керек, басқарушылық айналымның қандай деңгейлері алда ерекшеленген басқару есептерінде іске асады. Оны басқарушылық айналымы деңгейлері бойынша менеджмент бөліктерін орналастыратын генератор-матрицасы көмегімен тексеруге болады.

     Қамтамасыз  ету үрдістері – бұл негізгі  және сәйкес үрдістерді өмірлік қамтамасыз етуге арналған және олардың әмбебап құрылғыларын қолдауға бағытталған үрдістер. Мысалы, қаржылық қамтамасыз ету үрдісі, кадрмен қамтамасыз ету үрдісі, заңдық қамтамасыз ету үрдісі – бұл қосалқы үрдістер. Олар негізгі функциялар мен менеджмент функциясы орындалу үшін қажетті шарттарды құрады және қолдайды. Қамтамасыз етілген үрдістер клиенттері ұйым ішінде орналасады.

     Бөлшектедің жоғарғы деңгейінде келесідей қамтамасыз етудің стандартты үрдістерін ерекшелеуге  болады:

     –өндірісті қамтамасыз ету;

     –жабдықты техникалық қызмет көрсету және жабдықты жөндеу;

     –жылу энергиялық ресурстарымен қамтамасыз ету;

     –ғимараттарға қызмет көрсету,жөндеу және орнатулар;

     –технологиялық  қамтамасыз ету;

     –метрологиялық;

     –қауіпсіздік  техникасы;

     –экологиялық бақылау және т.б.

     –басқарумен қамтамасыз ету;