Delphi тіліндегі бағдарламалардың құрылымы

tify">     USES – арнайы сөз; <модульдер тізімі> - бағдарлама мен модульдерді бір-бірімен байланыстыруға қажетті модульдердің тізімі. Бұл сөйлемді қолданылатын модульдер спецификациясы деп атайды және ол негізгі бағдарламаның тақырыбынан соң орналасу қажет.

     Егер аталмыш модуль басқа  бір модульдің обьектілерін қолданса, онда осындай спецификация Interface түйінді сөзінен соң бірден орналасады. Пайдаланылатын модульдердің спецификациясы келтірілген жағдайда бағдарламаға қосылған модульдің интерфейстік бөлігінің барлық сипаттамалары белгілі деп саналады.

    Модульдің интерфейстік  бөлігінде  негізгі бағдарламаға және басқа модульдерде қолданылатын аталмыш модульдің барлық сыртқы обьектілері анықталады. Паскаль бағдарламасы сияқты бұл анықтамадағы обьектілердің реті кез келген түрде бола алады, Интерфейстік бөлікте ішкі бағдарламалардың тек қана тақырыптары келтіріледі, ал олардың толық анықтамасы модуоьдің орындалатын бөлігінде көрсетіледі. 

   Implementation – модульдің орындалатын бөлігінде интерфейсте көрсетілген ішкі бағдарламалардың орындайтын жұмысы анықталады. Ішкі бағдарламалардың орналасу реті интерфейстік бөлігінде көрсетілген ретімен бірдей болуы шарт емес.

 Бұл  бөлімде ішкі бағдарламалардың тақырыбын ғана көрсетсе жеткілікті, себебі параметрлер тізімі мен функция нәтижесінің типі интерфейсте пнықталған. Сондай-ақ мұнда аталмыш модульге ғана тән және бұл модульден тыс белгісіз тұрақтыларды, типтерді, айнымалыларды және ішкі бағдарламардың жариялауға болады.

  Инициялизациялау бөлігінде осы модульдерді іске асыратын бағдарлама жұмысының басталғандығы туралы операторлар орналасады. Модульдің іске асырылуы бағдарламаның Uses бөлігінде көрсетілген ретімен орындалады. Бұл бөлік Initialization сөзімен басталады. Бірақ ол бөліктің болмауы да ықтимал.

  Егер  бағдарламады инициялизациялау  бөлігі бар болса, онда деинициялизациялау бөлігі болуы мүмкін. Бұл бөлік Finalization сөзінен басталады және оның құрамына бағдарлама жұмысын тоқтатқандығы орындалатын операторлар кіреді. Модульдердің деинизициялизациялау әрекеттері бағдарламаның  Uses бөлігінде көрсетілген ретіне кері бағытта орындалады.

  Әр  жаңа форма құрылғанда жаңа  модульде құрылады. Жалпы бағдарлама  құрамында көптеген формалар  және олармен байланысты модульдер  болуы мүмкін.

  Жоғарыдағы  құрастырылған формаға сәйкестелген  модульдің кодын File→Open опцияларын орындау арқылы Example файлын ашып, көруге болады. Модульдің коды орналасқан файл келесі:

     unit Example:

        interface

     uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms,                           Dialogs, StdCtrls, Buttons, ExtCtrls;

     Example модулін uses тізіміндегі

     Аталған стандартты  модульдермен бірге  қолдану

   type

   TfmExample – class(TForm)

  Panell: TPanel;

bbRun: TBitbtn;

bb Close: TBitbin;

edlpnut: TEdit;

Ib Output: T Label;

mm Output: TMemo;

private

       {Private declarations}

public

    {Public declarations}

        end;

   var

    fmExample: TfmExample:

  implementation

{$R*.DFM}

end.

  Бұл  мәтінді DELPHI ортасы өзі құрастырады. Жоғарыда айтылғандай, жобаның файлында киілуге тыйым салынған, ал модульдің файлына әртүрлі жұмыстарды орындатуға негізделген өзгерістерді егізуге болады.

  Модульдің  интерфейстік бөлігінде бір тип  (класс TfmExample) және бір обьект айнымалысы анықталған.

   Класс деп обьектілерді құрудағы қолданылатын үлгілерді айтады, ал обьект – сол үлгінің туындысы болып табылады. Үлгілер  Object Pascal тілінде анықталған тип және келтірілген мысалда ол Type TfmExample = class (Tform) деп анықталған.Стандартты класс Tform Windows-тің бос терезесін құрастыру жұмысын атқарады. TfmExample осы кластың туындысы, яғни класс TfmExample алғы буындағы Tform-ның барлық мүмкіндіктерін иемденеді және оларға бос формаға орналастырылған компоненттер жиынын біріктіреді.

  Соңғы  буыннан өзінің бағдарламалық  дайындамалары бар жаңа туындыларды  құруға болады және т.с.с. Нәтижесінде  ағаш тәріздес саты құрылады, төбесінде ең түпкі буын –  қарапайым Tobject класы тұрады. Ал төменгі сатыларында сол бір ғана TObject туындылары орналасады.

   

       

  
 
 

   
 
 
 

                                        
 
 
 
 
 
 

                                           Тәжірибелік бөлім 

1-есеп. Үш бүтін санның көбейтіндісін есептейтін процедура жазып, оны негізгі программада шақырып, нәтижесін экранға шығару.

Есептің шығарылуы (1-әдіс).

1. Формаға нәтижені шақыру үшін Memol компонентін және процедура денесін жазуға Buttonl компонентін орналастырайық. Компонентер үшін өзгертетін қасиеттерді былай сипаттауға болады:

                 
 

2. "Есептеу"  батырмасын екі рет басып, программа  код терезесіне өту. Сонда OnClick оқиғасы процедурасының дайындамасы шағады.
3. Процедура дайындамасына процедура денесін жазу: Procedure

TForm.Buttonl.Click(Sender:TObject);

var

             m:integer;

      procedure kob(a,b, c:integer; var natinteger);

           begin

                     nat:=a*b*c;

end;

  begin

kob(9.7.5m):

memo l.Lines.Add(Inttostr(m));

   end;

     end. 
 

4. "Шығу" батырмасын екі рет басып, программа  код терезесінде процедура денесін  жазу:

                    procedure TForml.Button2Click(Sender: Tobject);

             begin

                   form 1. Close;

        end: 

5. "Іске қосу" командасын орындау. Ол үшін Run мәзірінің Run пункті арқылы немесе F9 пернесін басу арқылы іске асыру.
6. "Есептеу " батырмасын басу. Нәтиже форма терезесінде көрінеді.
7. "Шығу" батырмасын басып, шығып кету.

 

             2-әдіс. Функцияның көмегімен үш санның көбейтіндісін табу.

  1.Функцияның  процедурадан айырмашылығы бірінші  тақырыптарының жазылуында; екінші  айырмашылығы, функция денесінде  функция атына нәтижесі меншіктеледі. Формаға 1-әдістегі компоненттер  қасиеттерімен орналастырылады.

  2."Есептеу"  батырмасын екі рет басып, программа  код терезесіне өту. Сонда   OnClick оқиғасы процедурасының дайындамасы шығады.

  3.Процедура  денесі төмендегідей болады:

    Procedure

  TForml.Buttonl.Click(Sender:TObject);

    var

          m:integer;

  function kob(a, b, c:integer):integer;

        begin

             kob:=a*b*c;

  end;

      begin

            m:=kob(9,7,5);

            memo 1.Lines.Add(Inttostr)m));

  end;

end.

4.Іске қосу командасын орындау. Ол Run мәзірінің Run пункті арқылы немесе F9 пернесін басу арқылы іске асырылады.

5."Есептеу"  батырмасын басу. Мұндағы a, b,c-формальды  параметрлер, 9, 7, 5-нақты параметрлер.  Нақты параметрлер тізімінің  саны және типі формальды параметрлердің  тізімімен сәйкес болу керек.  Ішкі программалардың параметрлері  мәндер, айнымалы, тұрақтылар болуы  мүмкін. Сондықтан оларды параметр-мән,  параметр-айнымалы, параметр-тұрақтылар  деп атайды. Параметр-мәнге мысалы  a, b, c жатады. Параметр-айнымалы var сөзінен кейін сипатталады. Параметр-тұрақты ішкі программада, егер берілетін мән өзгермейтін болса қолданылады, const қызметші сөзі қолданылады.

   2-есеп. Екі бүтін санның қосындысын табуға процедура жазып, негізгі программада процедураны шақырып нәтижені экранға шығару.

    Есептің шығарылуы.

  1.Формаға  нәтижені шығару үшін Memol компонентін және процедура денесін жазуға Buttonl компонентін алдыңғы мысалда көрсетілгендей орналастырып, қасиеттерінің мәндерін қойып шығу.

  2."Қосынды"  батырмасын екі рет басып, программа  код терезесіне өту. Сонда OnClick оқиғасы процедурасының дайындамасы шығады.

  3.Процедура  дайындамасына процедура денесін  жазу:Procedure

     TForml.Buttonl.Click(Sender:TObject);

         var

           m:integer;

       procedure min(a, b:integer; var c integer);

        begin

     if a:=b then c:=b

                 else c:=a:

     end;

   begin

  min(7,5,m);

memol. Lines. Add(Inttostr(m));

    end.

   end; 

4.Іске қосу командасын орныдау.

5."Қосынды"  батырмасын басу.

3-есеп. Жиым элементтерінің қосындысын есептеуге функция жазу. Негізгі терезе программада жиым элементтерін енгізіп, нәтижені экранға шығару.

   Есептің шығарылуы.

1.Формаға  нәтижені шығару үшін Memol компонентін және процедура денесін жазуға Buttonl компонентін алдыңғы мысалдарда көрсетілгендей орналастырып, қасиеттерінің мәндерін қойып шығу.

2."Қосынды"  батырмасын екі рет басып, программа  код терезесіне өту. Сонда OnClick оқиғасы процедурасының дайындамасы шығады.

3.Процедура  дайындамасында программа модулін  жазу:Procedure TForm.Buttonl.Click(Sender:TObject);

Type

Massiv=array[1…50] of integer:

Var

    mass:massiv;

   s,i:integer;