Internet Exploler

Осы сәттерде сіздің экраныңызға алыстағы компьютермен қатынас жасатқан бірнеше терезелері шығады. Сеанс кезінде кез-келген сәтте "Болдырмау" (Отмена) батырмасын басу арқылы үзуге болады.

Егер  барлық әрекеттер дұрыс орындалса, экранға Internet Explorer терезесі шығады. Одан әрі жұмыс істеу барысында сізге саймандар панелінде бірнеше батырмалар мен меню қатарларын пайдалану керек болады. Соларды қарастырып көрейік. Батырмалар астындағы жазулар олпрдың қызметін көрсетеді, бірақ қай кезде оларды басу керектігі онша түсінікті бола бермейді. Ал, сеанс кезінде оқып үйрену оңай емес, өйткені желідегі байланыс орнатылған сәттен бастап, ол біткенше уақытқа ақы төленеді.

Алдымен "Адрес" өрісін қарастырайық, бұл  өрісте FTP адресі былай беріледі: ftp://ftp.relcom.ru.

Адрес терілген соң,”Enter” пернесі басылады. Осы сәттен бастап сеанс соңына дейін  пернелер қажет болмайды, өйткені  барлық әрекеттер тышқанмен орындалады.

  

 

 

3. World Wide Web технологиясы

3.1 Web жүйесімен қатынас құру тәсілі

 

Желіде  қызметтердің көп түрі бар. Біздің ендігі қарастыратынымыз WWW немесе жәй ғана  Web (Word-Wide Web- бүкіләлемдік торап). Бұл  желідегі ақпараттпен ең ыңғайлы, әрі  әйгілі жұмыс істеу мүмкіндігі. Бүгінгі күнде 30000 мыңнан аса WWW қызметтері бар. Тек WWW арқасында ғана желі жылдам өсуде.

Қарапайым тілдерді қолдана отырып, желіде көрсету  үшін гипермедиялық документтерді  құруға болады (гипермедиялық деп - жай мәтіннен мультимедиялық роликтерге дейінгі ақпараттарды айтамыз). Документті авторы ұсынғандай көру үшін клиент-компьютерде көру программасы – браузер болуы тиіс. HTML (Hyper Text Markup Language - бұл документтерді жазатын гипертексттік тіл, осы тілдің көмегімен WWW-дағы ақпарат суреттеледі) кеңейтілулерінің көбісін қолдайтын бүгінгі күнде әйгілісі Netscape Navigator болып табылады.

«Клиент- сервер» технологиясы. Ол бұрыннан белгілі терминология, бірақ алғашқыда  көбінесе үлкен өнеркәсіптік желіде қолданылатын. Қазір интернеттің  дамуына байланысты бұл технология жиірек бағдарламаушылардың көңілінен табылады. Әлемде әр түрлі сұрақтарға үлкен мөлшерде ақпарат жиналып тұр. Клиент-бағдарлама қолданушының интерфейстік функциясын атқарып, кез-келген интернеттің ақпараттық ресурстарына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда, мысалға telnet сияқты сервердің нақты протоколымен істеп қоймайды, WWW-клиенттеріне жататын Mosaic пен Netscape Internet–тің графикалық интерфейсі деген кең тараған пікірді дұрыс деуге де болады. Бірақ, алдында айтып кеткеніміздей WWW-технологиясының (HTML и URL) базалық компоненттері Mosaic ресурстарына қол жеткізуде соңғы рөл атқармайды, сондықтан мультипротоколды клиенттер интернеттің басқа ақпараттық технологияларына емес, нақты World Wide Web-ке тиісті болу керек. Былайша айтқанда, клиент – HTML-дің интерпретаторы. Және интерпретатордың рөлінде клиент берілген командаларға қарай әр түрлі функциялар атқарады.                                                                                              

 

1-сурет.  ”клиент - сервер” структурасы

 

Бұл функциялардың шеңберіне тек  мәтінді экранға шығару емес, сонымен  бірге HTML-текстіне байланысты сервермен  ақпарат алмастыру кіреді. URL-спецификациясына және сервер командаларына сәйкес клиент мысалға HTML-дан басқа GIF, JPEG, MPEG, Postscript және т.б. форматты документтермен жұмыс істеу үшін қосымша сыртқы прогараммалар жібереді. Негізінен бағдарламаны документтің типіне қарамай іске қосу үшін Luncher программасы жасалған болатын, бірақ соңғы кезде MIME-типі арқылы іске қосылатын бағдарламалар кеңінен таралды. WWW комплекстік бағдарламасының басқа бөлігін сервермен басқарылатын мәліметтер базасы, CGI стандартты спецификациясында жасалған программалық қамтама және HTTP сервер протоколы құрайды. Нақты осы соңғы уақытқа дейін (Netscape құрылғанға дейін) екі HTTP-сервері қолданылды: CERN сервері және NCSA сервері. Бірақ бүгінгі күнде базалық серверлер саны көбейді. MS-Windows-қа жақсы сервер және Unix-платформаға Apachie-сервері пайда болды. Бұдан басқалары да бар, бірақ соңғы екеуін қол жеткізу мүмкіншілігін бөліп айтуға болады. Windows-тің сервері  -  shareware. Дербес компьютерлердің кең таралуына байланысты мұндай бағдарламалық қамтама WWW-ны қолдануға мүмкіндік береді.

HTML-документінің мәліметтер базасы  дегеніміз – HTML форматты тексттік файлдардан тұратын файлдық жүйенің бөлігі және солармен байлансты графикалар мен басқа ресурстар. Экрандық форманың элементтерінен тұратын документтерге ерекше көңіл бөлу керек. Бұл документтер сыртқы бағдарламалық қамтаманы нақты қолдануға мүмкіндік береді.

Сервермен жұмыс істейтін қолданбалы бағдарламалық қамтаманы бағдарлама-шлюзге және басқаларына бөлуге болады. Шлюз деп – сервердің басқа протоколдағы серверлермен қатынасын қамтамассыз  ететін бағдарламаны айтамыз, мысалы  ftp немесе желідегі бөлінген Oracle серверлері. Басқа бағдарламалар – ол серверден мәліметтер алып және әрекеттер жасайтын бағдарламалар.

WWW серверіндегі ақпараттың ерекшелігіне  біріншіден, форматталатын тексттік  және графиктік, мүмкін анимациялық  кескін болуы; екіншіден бір  адрестен екінші адреске оңай өтуі жатады.

Web жүйесімен жұмыс істеудің  бірнеше тәсілі бар. UNIX операциялық  ортасаындак сервистік қызмет  көрсететін, компания жасап қойған, арнайы команда арқылы WWW браузерімен  оңай байланысу жолы бар. Оны  іске қосу үшін WWW немесе LINX сөздерін енгізу керек.

Егер тұрақты қызмет атқару қажет  борлса немесе тікелей теру арқылы байланыс орнату керек болып жатса, өз WWW браузеріңізді пайдалану мүмкіндігі де бар.

 

2-сурет. Microsoft жүйесінің «үйдегі» копьютердегі беті.

 

Қолданылып отырған тәсілге қарамастан сіз гипермәтіндік файлдарда мәліметтерді іздеп таба алатын браузермен жұмыс істей аласыз. Енді біз желіні пайдалану кезінде жұмыс істеуге тиіс Internet Explorer гравиктік браузерімен сіздерді таныстыралық. Әрине бұдан басқа да браузерлер бар, мысалы, Netscape Navigator, бірақ Windows жүйесінің басқа түрлерінде де арнаулы бірден бекітіліп берілетін ішкі браузерлер болады, олармен жұмыс істеу де ыңғайлы. Ал егер кейбір себептермен сіз Internet Explorer-мен жұмыс істегіңіз келмесе, онда Netscape Navigator браузеріне немесе басқасына оңай ауыса аласыз және олардағы жалпы жұмыс істеу ережелері бір-біріне ұқсас болады.

Сонымен ҒТР-серверімен жұмыс істеуді  меңгерсеңіз және Web жүйесінің бірнеше  адресін білсеңіз, онда желіге кіріп  жұмыс істеу қиын болмайды. Адресті білмесеңіз де, өзіңізге керекті информацияларды тақырыбы арқылы іздеу кірісіп кете бересің.

Internet Explorer немесе  Navigator іске қосылса,  браузер автоматты түрде, сіз  араласпай-ақ, «өз» серверімен байланыс  орната береді. Ал, егер де Internet Explorer жүйесімен жұмыс істейтін болсаңыз, онда бірден Microsoft компаниясының WWW сервері парағымен байланысатыңыз есіңізде болсын, оған мынандай мәлімет енгізілсе,

HTTP://www. home.microsoft.com/int/ru 1 -суретте көрсеткендей болады. Мұнан кейін «лифт» көмегімен парақтың төменгі жағына өтіп, өзіңізге керекті ақпаратты таңдайсыз. Курсорды ерекшеленген бір рет шертіңіз, браузер осы таңдап алынған жаңа мәтін бетін сіздің өз машинаңызға жеткізеді.

Біздің жағдайда курсорды «Internet-те парақты іздеу үшін осы сілтемені  таңдаңыз» (выбирите данную ссылку) деген  сөзгі, яғни оның ерекшеленіп тұрған үзіндісіне алып барып, мауыстың сол  жақ батырмасын шертеміз. Сол сәтте  браузер сіздің компьютеріңізге Internet-тегі информация іздеу жүйелерінің жиі қолданатын бірнеше адресі көрсетілген келесі парақты шығарады да, сіздің іздеу шарты көрсетілген (критерий) информацияеңгізуіңізге және «іздеу» батырмасын басуыңызды өтінеді.

Web каталогтары кітапхананың жүйелік каталогтары тәрізді жасалып,  олар «спорт», «компьютерлер», «ойындар» сияқты рубрикаларға жетілген. Каталогтан өзіңізге керекті тақырыпты тауып алып, оның ішінен Web –тегі түйінді сөздер тізімінен іздеуді бастиауға болады.

Көптеген серверлердегі тізімдерде әрбір түйінді тақырып қысқаша сипатталып отырады да, одан негізгі тақырыпқа өту жолы (парақтағы емес) көрсетіліп тұрады.

Бірақ Web каталогтары мәтін парақтарының тек аз бөлігін көрсетеді, ал «дүние жүзілік өрнекте» (всемирная паутина) одан басқа толып жатқан мәліметтер жиыны бар екені түсінікті болар. Мұнда да AltaVista, HotBot немесе Lycos сияқты іздеу серверлері іске қосылады, оларды серверге өзіңізге керекті тақырыпты көрсетсеңіз, Web парақтарынан осы салаға байланысты бар мәліметтерді қарап шығу мүмкіндігін аласыз.

Іздеу процесі адамның қатысуынсыз  орындалатын болғандықтан, іздеу  серверлері каталогтарға қарағанда  көптеген мәліметтерді қамти алады. Бірақ сіз оларды сұрыптай отырып, мыңдаған тандауыңыз қажет.

Егер сіз жалпы сипаттағы  информация іздейтін болсаңыз,  іздеуді Web каталогтарынан бастағыныңыз жөн.

Ал, егер сіз нақты бір сөз  тіркесін іздейтін болсаңыз, мысалы, «Little girl» немесе класификатордан жалпы  атауын табу қиын түсінік тіралы мәлімет  іздегенде, каталогтар да онша көмек  бере қоймайды. Мұндайда іздейтін серверді пайдалану қажет шығар, мүмкін біреуін емес бірнешеуін қарап шығу керек болар, өйткені әр түрлі серверлер қойылған бір сұраққа әр түрлі жауап береді. Сіздің сұрағыңыз нақты болса, іздеу нәтижесі де табысты болатыны есіңізде болсын. Бір емес, сұрағыңызға сәйкес келетін бірнеше сөз тіркесін іздеген қолайлырақ болады. Көп сөзден қашпау керек, синоним сөздер іздеп табу ісін оңайлатады.

Егер іздейтін сервер сізге толық  жауап таппаса (немесе тіпті ешқандай жауап таппаса), онда сұрағыңыздың нақты болмағаны емес керекті сөз тіркестерін дәл таппағаныңыз деп біліңіз. Мұндайда басқа және қысқа сөздерді пайдалана отырып, тағы да іздеу жұмысын жүргізу керек.

Ал, егер табылған мәліметтер жүздеген немесе мыңдаған беттерге жалғасып кетсе, онда мәселең өте кең ұғымды,  ауқымды болып кеткені. Қайта сұрақ қоып, нақты терминдерді пайдалануға тырысып, іздеу варианттарын шектеуге талпынған жөн.

«Өрмек» ішінде қызықты, орыс тіліінде жазылған мәтіндрер көп, сондықтан  орысша әр түрлі ақпарат іздеу қажеттілігі жиі кездеседі. Бірақ тиімді жолмен керектісін жылдам іздеп табу орсы алфавитінің ерекшеліктері мен өз таптарының айрықшалықтарына қарай  қиынға соғады.

Орыс алфавитін пайдалануға  оның кодтарының да әр түрлілігі кедергі  болады: бір мәтін КОИ-8 қолында жазылса, екіншісWindows кодын қолдану (1251) мүмкін. Бірақ орыс сөздерін латыг әріптерімен жазу әдісінің (Ruglish тәсілі деп те айтады) қосылатынын айтсақ, қиындықтың арта түсетіні өз-өзінен белгілі болады.

Осындай себептермен Желі бойынан, мысалы, Алматы туралы информация іздесек, серверге Алматы сөзін 12541 түріндегі код арқылоы енгізсек – бір түрлі жауап, ал КОИ-8 коды арқылы енгізе алсақ (ол жөнінде «Совинформбюродан» білуге болады, Http://www.siber.com/sib/russife/)-екі түрлі жауап, ала төртінші түрді Almati сөзі арқылы алуымызға болады. Ол жауаптардың кейбір қайталанатын да шығар, бірақ айырмашылығы да жетіп артылады. Кейбір келеңсіздіктен қашыө болу үшін және орысша мәтіндер, табу мақсатында CompTek фирмасының серверіне (Http://www.сti:ru/html) шығуға болады. Ол фирма орыс тіліндегі мәтін ерекшеліктерін есепке алатын іздеу жүйесін (Яндекс-тіл индіксі) жасап шығарады және жарнама ретінде өздері арқылы сұрақтарды AltaVista-ға жіберетін мәтін беттерін ашты. СompTek серверіне енгізілген сұрақтардағы сөздер автоматты түрде көбейтіліп, тек керекті информация түріне келтіріліп AltaVista-ға жөнелтіледі.

Бұл сервердің тағы бір ерекшелігі – кодтарды сәйкестендіре отырып өзгерті: бір сұрақты әр түрлі кодтар түріне келтіру үшін бірнеше рет енгізудің керегі жоқ. Бір енгізілген мәлімет автоматты түрде барлық кодқа айналады (нәтижені қарап шығу үшін тек әріпті өзгерту жеткілікті), сервердегі кодтау түрі екеу – КОИ-8 бен 1251). Басқа да кодтарда өрнектелген информациялар болғанымен, олар осы екі кодтау түріне автоматты түрде айналады.

 

 

4. Internet Explorer 5.0

4.1 Internet Explorer 5.0  шолушының сипаттамасы.

 

Компоненттік программалық жасау, гипермәтінді документтерді және басқа World Wide Web русурстарын қарастыру үшін арналған браузер. Microsoft корпорациясының жаңа ақпаратпен деректерге жеңіл қатынасуға мүмкіндік береді. (алыс серверлерде Орналасқан). Microsoft Internet Explorer арнайы WWW парақтарын көруге арналған және жаңа Internet технологиясын қолдайды.

 

Браузердің негізгі сипаттамасы  мен жаңалықтары (жақсартулар):

Көрудің жақсартылған өнімділігі. Жаңартулар текстің, графиктің және активті  мазмұн режимін көруге қатар жатады.

WWW желісін орналасқан аудио және видио қайта-өндірудің жақсартылған қолдауы.

Offline режимдегі жұмысының жақсартылған  қолдауы.

Браузердің аса ыңғайлы интерфесі. Шолушы панелін баптау мүмкіндігі және инструмент панельде батырма таңдау сізге жарамсыз немесе керек емес батырмаларды жойып, керектілерін қосуға мүмкіндік береді.

Радиостанция және Радиостанция бойынша  бағытталған бар жаңа панелі ашылады, ол халықаралық кеңтаралымды радиостанциларды тауып тыңдауға мүмкіндік береді, Internet жекелей эфирлейді.

Коллективті жұмыс Web-folder (веб-папкалар) жаңа инструменті файлдар мен папкаларды кез-келген Web серверде бір түрге келтіреді, бұл сіздің файлмен, папкалармен локальді және желілік дискіде жеңілдіңпен қатынасуға мүмкіндік береді. Бірақ ол үшін серверде Office Server Extensions-ке кіретін Front Page Extensions пакеті орнатылуы қажет немесе ол Web Dav (Distributed Authoring and Versioning) жаңа протоколын қолдауы қажетті.

«Толық сақталу» арнайы червистік  функциясы HTML-парағының сақталу  процесін жеңілдетуге және тездетуге  мүмкіндік береді, сонымен қатар фильмдер, графикалық файлдар, видио және т.б. қоса. Бұрын бүкіл парақты сақтау үшін сізге алдымен каталогты құрып содан кейін HTML –парақұтары мен оның барлық элементтерін рет-ретімен жүктеуді қажет етті. Ендігі браузер өз бетімен ашық парақты және оның барлық элементтерін жаңа каталогта сақтиай алады.  
Бұл каталогтың түрі мынандай:

Сақтаатын_парақтың_атауы_Filex.

Бұдан басқа, Internet Explorer 5.0 HTML парағы бар  файлды жаңа архиаті форматта сақтауға мүмкіндік береді, ондағы графика және де басқа құрамалар орналасқан заттар: MNT кеңейтілуі бар бір архивті файлға сығылады және оны электронды почтамен жәберуге болады.

«Автотолтыру» арнайы сервистік функциясы  Интернет адрестерін пародерін енгізілуі  жеңілдетеді және тездетеді 

Web –парақтарын әр түрлі тілдер мен кодировкаларды қарастырудың мүмкіндігі.

«Автоіздеу» жаңа құралы тексті тездеп іздеуге ыңғайлы.

Инпорт және экспорт жаңа мастері. Таңдаулы парақтар мен Cookies Import/Export Wizard файлдарын экспорттау, сіздің таңдаулы парақтарын немесе Cookies файлдарын Netscape Navigator-ын  Microsoft  Internet Explorer 5.0-ге және керсінще аударуға мүмкіндік береді.

Менюдағы  VIEW шолушының жаңа коамндасы SHOW Related Links (ұқсас сілтеушілерді  көрсету) ағымдағы ашылған параққа  ұқсас парақты іздеуге мүмкіндік береді.

Қорғаныс деңгейін орнату және Web –тораптарында  қауіпсіздік зонасын орнату, бұл  сізге қауіпсіздіктің және конфидециалдықтың  деңгейін толық қадағалауға мүмкіндік  береді. Бұдан басқа берілген шолушы нұсқасында кеңейтілген стандартты хатамалардың шектелуін қолдауы және цифрлік қолтаңбасының идентификациясы жүзеге асырылған.