Интернет жүйесі

.7.2 Индекстендірілген каталогтар.

Каталог – иерархиялық  құрылыс ретінде тақырыптары  бойынша топтплған мәліметтер жиынын ұсынады. Бірініші деңгейлі топтамалар кең көлемде таралған тақырыптарды қамтиды (спорт, ғылым, магазин т.б). Мұндай әрбір топама бӛлімдерге жіктеледі. Осылайша қажет бағытта қозғалып, сіз өзіңізге керек ақпаратты таба аласыз. Мысалы: оқу орнын іздегенде тізім мынадай болуы мүмкін: Білім алу – Оқу орындары – Жоғары оқу орындары – Институттар. Қажетті каталогқа жеткен соң сілтемелер жиынтығын кездестіресіз, әдетте, каталогтағы сілтемелер профильді болады, өйткені оларды программалар емес, адамдар құрған. Егер сіз жалпыландырылған ақы түрін іздесеңіз каталогқа жүгінсеңіз болды, ал нақты ақы қажет болса, каталог – тиімсіз әдіс болып табылады. Жалпы профильді каталогтардан басқа, арнайы каталогтарда болады. Егер жеке тақырып ішінде ресурстар кӛлемі тым көп  болса, қосымша жіктелуді қажет етеді. Мысалы: Яндекса каталогында жіктелу цитирлеу индексі негізінде жүзеге асады. (цитирлеу индексі – желінің басқа сайыттарынан сіздің сайытыңызға келіп түскен сілтемелер саны).

Желіде каталогтармен  қатар рейтингтер де болады. Екеуінің айырмашылығы: рейтингте – ақпараттар сипаттамасын ақпаратты сұраушы жасайды, ал каталогте олардың авторлары. Сілтемелердің тематикалық сілтемелері – дара коллекционерлермен немесе мамандандырылған топтармен құрылған тізімдер. Көп жағдайда кішігірім арнайы тақырыпты ірі каталог қызметкерлер топтамасына қарағанда, бір маман тез таба алады.

1.7.3 Домендік атау арқылы  іздеу.

Каталог – ыңғайлы іздеу жүйесі, бірақ сізге Intel немесе ІBM компанияларының серверлеріне түсу қажет болса,сізге каталогқа жүгіну қажет емес. Олардың қажетті сайытына түсу қиын емес: w.w.w. intel.com. w.w.w.IBM.com.

Егер сізге дүние жүзінің  ауа райы туралы мәлімет керек  болса, оны w.w.w. weather.com. серверінде іздеген қолайлы кӛпжағдайда кілттік ӛз арқылы іздеуге салған тиімдірек. Танымал емес компаниялар сайытын іздегенде, интуициялық іздеу (компания атауы) қолайлы.

1.7.5 Индексті құрастыру.

Желілік агенттер немесе робот-ӛрмекшілер желіде «ӛрмелеп», Web –бетті тұжырымдап, олар туралы ақпарат жинайды, яғни қайсы ақпарат қайсы беттен табылғаны туралы қажетті HTML – беттерді тапқан іздеу жүйелері өздерді, өзіне керегінше ӛзгертеді, суреттерді, сілтемелерді, скрипттардыжәне т.б. элементті ӛздерді ӛзгерткенде оның беті ғана емес, орналасқан орны да өзгеріске ұшырайды, яғни ӛздер қай жерде орындалғандығы: тақырыбы (title), тақырыпша (subtitles), метотэгтер (meta tags) және т.б. әдетте негізгі өздер өзгеріске ұшырайды, алшылаулар жайылып кетеді (ал, бірақ, немесе т.б.).

Метатэгтер қолданушыға  индестелетін беттің кілттік өзі мен тақырыбын өзі таңдауға мүмкіншілік береді. Бұл кілттік ӛз кӛп мағыналы болғанда ӛте тиімді. Метатэг бұл өздің ішінде тек 1дұрыс мағыналы ӛзді тауып береді. Алайда, метатэгтердің қызметі дұрыс қолданылатын ӛздер кезінде ғана тиімді. Кейбір жағдайда Web – сайтының иелері ӛз ресурстарына кӛбірек қолданушылады тарту мақсатында тематикаға қатысы жоқ танымал ӛздерді орынсызжерге жазып қояды. Бұл кезде метатэгтің кӛмегі жоқ. Бұл секілдісайттарды желіден жою жақсы іздеу машиналарының тағы бір қызметі. Әрбір роботтардың мұндай жағдайда қолданылатын өз «жазалау әдісі» бар. Индексті құрған кезде дубликаттар да кӛп кездеседі. Ал ең бастысы, тақырыбы әртүрлі, бірақ текстті бірдей дубликаттар мұндай құжаттар желіде өте көп. Мысалы:біреу рефератты кӛшіріп алып, тақырыбын ӛзгертеді де, өз сайтына шығарып қояды. Қазіргі іздеу машиналары бұл мәселенің бәрін шеше алады.

1.7.6 Индекс бойынша іздеу

Индекс бойынша іздеу  кезінде қолданылатын сұранысты  өзі құрып, іздеу машинасына жібереді. Бірнеше кілттік ӛздерді қолданғанда булерлік операторлар негізіндегі бағдарламаларға сұраныс жасаған жөн.

Көп қолданылатын булерлік операторлар:

- AND – «AND» шылауы бар  барлық құжаттар кӛрсетілуі тиіс. Кейбір іздеу жүйелері «AND» орнына «+» таңбасын қолданады. - OR – іздеуге түскен құжатта кемінде бір «or» шылауыболуы керек. - Not – «Not» кілттік ӛзі ізделінген құжатта болмауы керек. «Not» орнына кейде « - » таңбасы қолданылады.

- FOLLOWED BY – бір-бірінен  кейін жүретін кілттік өздер.

- NEAR – орын ауыстыруға  келмейтін кілттік өздер үшін.

Тырнақша («») – тырнақша ішіндегі ӛздер, құжаттар немесе файлдарда

табылатын ӛздер фрагменті.

28Логикалық комбинациялар  негізінде тексерілетін текст  іздеу бірлігі деп аталады. Мұндай іздеу жүйесі тек индексі анық кӛрсетілген ӛйлемдерге ғана тән.

Бақылау сұрақтары: