Конференция туралы мәліметтер базасын құру

  Сурет 2 .  Мәліметтер базасының псевдоним параметрлерінің терезесі

      3.2 Database Desktop

      Мәліметтер базасының кестелерін құру үшін  Database Desktop (DBD) 

(Пуск| Программа | Borland Delphi 7| Database Desktop ) утилитін жіберу қажетті. Утилит жіберілуінен кейін жұмысшы псевдонимі  утилитін  орнатамыз. Бұл псевдоним автоматты түрде  жұмыс істейін утилит. Егер жұмысшы псевдонимі орнатылмаса, онда  DBD жұмыс істеген сайын псевдонимді көрсетіп отыру керек, бұл уақытты көп алады.

Жұмысшы псевдонимін орнату үшін бас менюдан  File | Working Directory элементін  таңдау керек  және Aliases түсетін тізімінде псевдоним атын ЛАУ - ды  таңдау , одан кейін Ok батырмасын  басу керек. Бас менюден File | New | Table таңдаймыз, осыдан кейін  МБ кесте структурасының анықтама терезесі пайда болады (3-сурет).

Сурет 3 . Database Desktop утилиті: МБ кестесінің құрылымын анықтау терезесі

Сурет 4.  Өріс алаңын таңдау терезесі

«Студент» кестесіне кіруші өрістерді анықтаймыз. Field Name бағанасына `StudID` атты өрісті енгіземіз . Өріс типін анықтау үшін, Type бағанасында тышқанның оң жақ батырмасын басыңыздар. Бұған жауап ретінде керек өріс типін таңдау үшін өріс типінің тізімі шығады ( сурет-4).

СУБД Paradox барлық мүмкін типтері  8-суретінде келтірілген.

Paradox пішімінің өрістер типі:

      Alpha – кез келген басылатын символдан тұратын, ұзындығы 1-255        байттық жол;

      Number – мағынасы оң және теріс болуы мүмкін, ұзындығы 8 байттық сандық өріс. Сандар диапазоны – 10- нен  10- ге дейін;

      $ Money - мағынасы оң және теріс болуы мүмкін сандық өріс. Ондық нүкте мен ақша белгісін бейнелеу үшін келісім бойынша пішімделген болып табылады.

      Short – тек қана  - 32768- ден 32767- ге дейінгі диапазонындағы  бүтін сандардан тұратын, ұзындығы 2 байттық сандық өріс.

      Long Integer –  -2147483648- ден 2147483648- ге дейінгі диапазоныдағы  бүтін сандардан тұратын және ұзындығы 4 байт болатын сандық өріс.

      # BCD – BCD (Binary Coded Decimal) пішімінің деректерінен тұратын сандық өріс. Басқа сандық өрістерге қарағанда есептеу жылдамдығы аз, бірақ нақтылығы жоғары. Ондық нүктеден кейін 0 мен 32 сандарының аралығындағы сандарды қабылдауы мүмкін.

      Date – біздің заманымызға дейінгі  9999- шы жылдың 1- ші қаңтарынан  біздің заманымыздың  9999- шы жылының 31- ші желтоқсанына дейінгі даталардан тұратын , ұзындығы төрт байттық даталар өрісі.

      Time – миллисекундтан түнжарымына дейінгі уақыттан тұратын және де 24 сағатпен шектелген, ұзындығы төрт байттық уақыт өрісі.

      @ Timestamp – уақыт пен даталардан тұратын, ұзындығы 8 байттық жалпылама даталар өрісі.

      Memo – ұзындықтарының қосындысы 255 байттан аспайтын және де символдарды сақтау үшін қолданылатын өріс. Бұл өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Кесте құру кезінде көрсетілетін өлшемдер кестеде сақталынған барлық символдардың санын қайтарады, ал қалғандары   MB. кеңейтілуіндегі жеке файлдарда сақталады. 

      Formatted Memo –  бұл Memo- ға өте ұқсас өріс. Өрістің Memo- дан бір артықшылығы – мәтіннің қарібін беру мүмкіндігі.

      Binary – кез келген екілік мәліметтерден тұратын өріс. Бұл өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Кесте құру кезінде көрсетілетін өлшемдер кестеде сақталынған барлық символдардың санын қайтарады, ал қалғандары   MB. кеңейтілуіндегі жеке файлдарда сақталады.  Бұл өріс Inter Base- тегі  BLOb  өрісіне  өте ұқсайды.

      Bytes – кез келген  деректерден тұратын, ұзындығы 1-255 байттық сандар жолы.

dBase пішімінің кестелер өрісі келесідей өрістерді қабылдауы мүмкін:

      Character (Alpha) – кез келген баспалық символдардан тұратын, ұзындығы 1-254 байттық жол;

      Float (Numeric) – мәндері оң және теріс болуы мүмкін пішімдегі өлшемі 1-120 байттық сандық өріс. Бұл өте үлкен шамалардан тұрады. Сондықтан бұл өрістермен жұмыс жасаған кезде шамаларды дөңгелектеудің салдарынан болатын қателерді қадағалап отыру керек. Ондық нүктелерден кейінгі цифрлардың саны бүкіл өрістің өлшеміне қарағанда 2-ге кем болу керек;

      Number (BCD) – BCD пішіміндегі деректерден тұратын өлшемі 1-20 байттық сандық өріс. Сандық өлшемдерге қарағанда бұл өрістің есептеу жылдамдығы бірнеше төмен болғанымен, нақтылығы біршама жоғары. Ондық нүктелерден кейінгі сандардың саны бүкіл өрістің өлшеміне қарағанда 2-ге кем болу керек;

      Date – ұзындығы 8 байттық даталар өрісі. Келісім бойынша қысқа даталар пішімі қолданылады (Short Date Format);

      Memo – ұзындықтарының жалпы қосындысы 255 байттан аспайтын және символдарды сақтау үшін қажетті өріс. Өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Бұл өріс жеке файлдарда сақталады.    DateBase Desktop-тың деректерді Memo типті өріске қоюға мүмкіндігі жоқ;

      OLE - өзінің өңделуі кезінде өзін құраған қолданбаларды шақыратын дыбыс, бейне, құжаттардан, яғни OLE деректерінен тұратын (Object Linking and Embedding) тұратын өріс. Бұл өріс те жеке файлдарда сақталады және кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін;

      Binary – кез келген екілік мәліметтерден тұратын өріс. Берілген өріс DBT кеңейтілуіндегі жеке файлдарда сақталады және кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Бұл InterBase-тегі Blob өрісінің толық аналогы;

       

InterBase пішімінің кестелер өрісі төмендегідей типтерді қабылдауы

мүмкін:

      Short – тек қана  -32768-ден 32767-ге дейінгі диапазонындағы бүтін сандардан тұратын  ұзындығы 4 байттық сандар өрісі;

      Long –   -2147483648-ден 2147483648-ге дейінгі диапазонындағы бүтін сандардан тұратын,  ұзындығы 4 байттық сандар өрісі;

      Float – мәндері оң және теріс болуы мүмкін, ұзындығы 4 байттық сандар өрісі. Сандар диапазоны 3.4*10-нен  1.7*10-не дейінгі мәні 7 символдық сандарды қамтиды;

      Double – мәндері оң және теріс болуы мүмкін, ұзындығы 8 байттық сандар өрісі. Бұл өрістің ұзындығы пиктограммаға байланысты және   сандар диапазоны 1.7*10-нен 1.7*10-не дейінгі мәні 15 символдық сандарды қамтиды;

      Array – деректер жиымдарынан тұратын өріс. InterBase 16-лық өлшемдегі жиымдарды анықтауға мүмкіндік береді. Өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. DateBase Desktop-тың Array типті өрістерді редакциялауға, сонымен қатар оларды құруға да мүмкіншілігі жоқ;

      TextBlob – тек қана мәтіндік мәліметтерден тұратын Blob өрісінің бағыныңқы типті өрісі. Өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. DateBase Desktop-тың TextBlob типті өрісті редакциялауға мүмкіншілігі бар.

`Kod_gruppa` өрісінің типін  анықтау үшін, Long Integer таңдаймыз және бағанға Size–ға керекті мәнін көрсетеміз. Key бағанына жұлдызшаны қоямыз. Осы өрістің құрамына алғашқы кілттің енетінін білдіреді. Ол үшін клавиатурадан кез келген символды басамыз.

Кесте-мастері  алғашқы кілтіпен индекстеледі.

        «Топ»  кестесінің  басқа  бағаналарына анықтамалар енгіземіз  (Сурет-9).

     Есеп шарттарына сәйкес берілген  кестенің барлық өрістері  толтырылуы тиісті. Бір өрістен екінші өріске өту үшін  Required Field ауыстырып-қосқыштарын іске қосамыз. Басқа өрістер  мағынасына шек салу үшін қызмет етеді :

       Minimum value - өрістің ең аз мәнін анықтайды;

       Maximum value - өрістің барынша үлкен мәнін анықтайды;

       Default value – өріс мәнін келісім бойынша анықтайды

Picture – өрістің бейнелеу шаблонын анықтайды . Шаблон  құру үшін  Assist батырмасын басу керек. Бір өрісте мәннің болмауы өрістің шектелген мәнінің қойылмағанын білдіреді.

Кестелерді толтыру және есте сақтау.Кесте құрлымын конструкциялағаннан кейін Database Desktop-та кестені толтыруға болады. Кестені орыс алфавитінде толтыру мүмкін болмауы мүмкін, онда латын алфавитін пайдалануға болатынын атап өтейік.

Содан соң E:\Lau_bd каталогында құрылған кесте (Gruppa)  аты анықтағаннан кейін  Gruppa файлы құрылады.

Сурет 5. Кестені сақтау терезесі

Құрылған  кестенің реструктурлануы. Егер МБ бар кестелерге өзгерістер енгізу керек болса, File|Open|Table меню элементін таңдау керек, пайда болған диалогты терезеден  кесте атын таңдап Ок батырмасын басу керек. Кесте мазмұны көрсетіледі. (6-суретте «План» кестесінде жазулары жоқ болады ,  өйткені біз оған мәліметтерді енгізген жоқпыз ).

Сурет 6 . «План» кестесінің мазмұны – жазбасы әлі көрінбейтін терезе

Біз DBD-дан(бірнеше жазбаға өзгеріс енгізіп немесе өшіргіміз келсе) тура  кестені жаңа жазбамен толтырғымыз келсе F9 батырмасын басуымыз керек.

Кесте құрлымын өзгерткіміз келсе Table| Restructure меню элементін таңдаймыз. Ізінше кесте құрлымын анықтайтын диалогты терезе көрсетіледі.

Осылайша «Пән» атты кестені өрістерін толтырып сақтаймыз.

Индексті  аты бойынша шертіп , біз оны өшіре аламыз (Erase батырмасы)  немесе өзгерте ( Modify батырмасы ) аламыз.

Құрылған кестені «Жоспар» атымен  сақтаймыз.

          Мәліметтер базасының  конструкциялауы. Енді МБ -н кестеден тұтас конструкциялаймыз.  Олардың құрлымы кестелерден  тұрады. Есептің қойылымынан белгілі болғандай «Студентт» және «Жоспар»  кестесі “бірдің-көпке” деген қатынасында, олай дейтініміз «Пән» кестесіндегі бір жазбаға  «Жоспар» кестесіндегі бірнеше жазба сәйкес келеді. Байланыс өрісі болып 2 кестеде бар Materialy  өрісі болып табылады. Кесте мәліметтің бүтінділігін анықтайық .

Paradox –те сілтемелік бүтінділік, біріншіден кесте арасындағы байланысты екіншіден каскадты жерді анықтайды.

Prihod кестесін  ( элемент File менюі | Table | Open ) ашып  және кестені  өзгерту құрлымы режіміне ( Table | Restructure ) кіреді. Table Properties түсетін тізімінде Refrential Integrity элементін таңдаймыз және Define пернесін басамыз. Көрінген диалогтық терезеде ( сурет 9) Fields тізімінде «План» кестелерінің өрістері көрсетілген, ал Tables тізімінде –«практика2()» базасының кестелері көрсетілген .

Сурет 9. Сілтемелік бүтіндікті құруға арналған терезе

Tables тізімінде «Студент» кестесін таңдаймыз және сол жақ бағдаршаны басамыз . Parents Key өрісіне «StudID»  кестесінің бірінші кілті көрсетілген .

Update rules айырып қосқыштар  Materialy кестесінде жазбаларды жою немесе Materialy кестесінде өріс байланыс мәнінің өзгеруін Prihod кестесінің каскады әсерін анықтайды:

    Cascade – Prihod кестесінд бағынышты жазуларды жою немесе каскадты өзгеріс;

       Prohibit - Materialy кестесінде жазбаны жою немесе байланыс алаңына өзгерісті шектеу. Cascade таңдап ( сурет 10) Ok  кнопкасын басамыз.

         Сурет 10. Сілтемелік бүтіндік шартын анықтау

Осылайша Fields алаңындағы `SubID` өрісін таңдап оң жақ бағдаршаны басамыз, сәйкесінше Tables тізімінде `Пән` кестесін таңдаймыз және сол жақ бағдаршаны басамыз да байланыс орнатамыз.

«Жоспар»( Save кнопкасын ) кестесіндегі өзгерістерді  сақтап, кестенің  реструкизациясы режіміне (Table | Restructure ) қайта кіреміз. Table properties  тізімінде Secondary Indexes элементін таңдаймыз индекстер тізімінде пайда болған жаңа индексті көреміз .Бұл индекс сілтегіш бүтіндік құрылған кезде автоматты түрде тұрғызылған  ( сурет 11).

Сурет 11. Сілтемелік бүтіндікті құрғанан кейінгі «Жоспар» кестесіндегі индекстер тізімі

Осымен МБ процесін құруы аяқталады, реструктуризациялау режимінен жылжыуымызға болады. Осыдан кейін құрылған кестелермен жұмыс істеу үшін қарапайым қосымшаларды өңдеуге көшеміз.

  3.3 Компоненттер палитрасы

        Delphi-де программа дайындау үшін компоненттік тәсіл пайдаланылған: пайдаланушы программаларының кітапханасы программалау ортасымен бірге ұсынылатын, бір іс-әрекетті орындайтын (дайын программалар үзінділерінен тұратын) компоненттерден жинақталады, ал олар форма терезесіне енгізіледі. Компоненттік тәсіл программалау технологиясында нағыз төңкеріс жасады деуге болады, себебі, компоненттерді пайдалану программа жұмысын күрделі түрде жеңілдетті.

        Компоненттер кітапханасын визуальды компоненттер кітапханасы ( Visual Component Library, VCL) деп атайды. Компонент дегеніміз – белгілі қасиеттерге ие функционалды элемент. Компоненттер арқылы бағдарламаның негізі қаланады.

       Компоненттер палитрасында келесі парақтар болады:

      Standard – жиі қолданылатын құраушылардан тұратын стандартты парақ. Standard бетіне енгізілген кейбір компоненттер  көрсетілген.

      -   Frame – Туындау мүмкіндіктері бар панель. Жеке терезе ретінде жобаланады;

          - MainMenu - Программа мәзірін құру. Бұл компонент күрделі иерархиялық менюлерді құруға мүмкіндік береді;

          - PopupMenu – Көмекші немесе локальдік меню;          

          - Edit - Жолдық мәнді енгізу, редакциялау (мәтіндік редактор);

          - Label - Бір жолдық мәтінді (жазбаны) шығару;

          - Memo – Көп жолдық мәтіндерді бейнелеу және енгізу үшін қолданылады;

          - Button - Командалық түйме. Оның OnClick оқиғасын өңдеуіш процедурасы бір іс- әрекетті орындайды;