Паскальдағы графикалық режим

 

Мазмұны

КІРІСПЕ...........................................................................................................1

НЕГІЗГІ БӨЛІМ..............................................................................................2

1. Графикалық режімге көшу адаптерлері.............................................3
2. CRT модуліндегі адаптерлердің мәтіндік мүмкіндіктері.................4
3. Графикалық процедуралар мен функциялар.....................................5
4. Grapgмодулінің процедуралары мен функциялапы..........................6
5. Геометриялық объектілерді құру процедуралары.............................7
6. Графикалық режімде мәтін жазу процедуралары..............................10

ҚОРТЫНДЫ....................................................................................................14

Пайдаланған әдебиеттер.................................................................................15 
 
 
 
 

                                
 

                                              
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Кіріспе.

Паскаль тілін 1968-1971 жылдары швейцариялық ғалым Никлаус Вирт оқып үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Бұл тілдің стандарты кейінірек бекітілді,ол сол кездерде кең таралған АЛГОЛ, ФОРТРАН, БЕЙСИК тілдеріне қарағанда жетілдірілген, жұмыс істеуге ыңғайлы тіл болды. Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тйімділігінің арқасында  дүние жүзіне тез таралды. Қазіргі кезде барлық дербес компьютерлер осы тілде жұмыс істей алады.Паскаль тілінде жазылған программаның дұрыстығын компьютерде тексеру және жіберілген қатені тексеру оңай.

  Бұл  тілде жазылған программа компьютерде  орындау барысында алдымен трансляцияланады, объектік программаға түрлендіріледі  де, содан кеиін ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде программаның екі нұсқасы болады, оның біріншісі – алгоритімдік тілдегі алғашқы түп нұсқасы, ал екіншісі- объектік кодтағы жазылған программа. Есеп нәтижесін машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны түзету қажет болғанда, оның алгоритімдік тілде жазылған алғашқы нұсқасы өңделеді.

    Қазіргі кезде Паскаль тілі  кез келген күрделі есептерді  шығара алатын, кең таралған стандартты  оқу тіліне айналды.

    Паскаль тіліндегі графиканың мүмкіндіктеріне тоқталып өтетін болсақ:

дисплеи экраны нүктелер жиыны болып табылатын  төртбұрышты аймақ болып табылады. Ол графикалық және мәтіндік режимдерде жұмыс атқара алады. Графикалық режимде экранның әрбір нүктесін түрлі түске бойап, сол түстер арқылы сызық, мәтін және әртүрлі бейнелер кескіндеуге болады.

   Графикалық программалау процесі тіиімділігін арттыру мақсатында Borland International фирмасы GRAPH арнайы программалар кітапханасын жасап шығарған болатын, онда қазіргі кезде мониторлардың барлық типтерімен жұмыс істейтін, экранға түрлі мөлшердегі қаріптер шығара алатын драйверлер жиыны бар.

Бұл модулы компьютерде әртүрлі графиктік  операторлармен жұмыс істеуге мүмкіндік  береді. Тек суреттер салып қана қоймай , оны қозғалысқа келтіретін бағдарламалар да жасай аламыз. Компьютер  мүмкіндігі барлық бояау түрлерін пайдаланып , әртүрлі тәсілдермен әрлеуге, мәтіндер жазуға болады. 
 

   
 

  Графикалық режимге  көшу адаптерлері.

Экранға мәлімет шығаруды аппараттық жағынан  сүйемелдеу екі модуль – бейнеадапптер және бейнемонитор арқылы қамтаммасыз етіледі. Бейнемонитор немесе дисплей- мәтін және графикалық бейнелер шығарылатын құрылғы, ол электрондық сәулелік түтікшеден немесе сұйық кристалды тақтадан тұрады. Дисплей теледидар сияқты жұмыс істеп, экрандағы бейне секунд сайын 25 рет жаңарып отырады. Адамның көзі бейнелердің мұндай жиілікпен ауысуын байқай алмайды да, мониторда сол бейне қозғалмай тұрғандай болып көрінеді. Экрандағы бейнелер кішкене нүктелерден тұратын қатарларға біріктірілген. Сондықтан экранның басқарылатын ең кіші элементі пиксель болып табылады. Экраднығы кез келген бейне осы пикселдер арқылы салынады. Графикалық режимде экран төртбұрышты пикселдер жиынынан құралады да мұнда оның кез келген пикселінің түсін әр түрлі етуге мүмкіндік бар.

   Экран бетіндегі қатарлар саны  және бір қатардағы нүктелер  саны пайдаланатын бейнеадаптерлердің  жұсыс режиміне байланысты болады.Бейнеадаптер- экранды басқау блогы, оны дисплей адаптері немесе  адаптер деп те атайды. Графикалық бейненің экранда айқын көсетілу сапсаы адаптер типіне қарай әр түрлі бола береді. Әдетте , монитор мен адаптер бірге жұмыс атқарады. Адаптер шағын электрондық тақшада бөлек орналасады, кейде ол жүйелік тақшамен бірге де жасалады.

   Жалпы бейне адаптер екі бөліктен  –электрондық-сәулелік түтікше  контроллерінен және бейнеферуден  тұрады. Жетірдірілген қазіргі кездегі   адаптрлер бұлардан басқа графика контроллерімен де жабдықталады.

 IBM PC тәрізді компьютерлерде адаптерлердің бірнеше стандарты пайдаланылады, алғашқыда тек қарапайым ақ-қара түсті мәтіндік ақпараттарды өңдеуге арналған адаптерлер қолданылғанболатын, олар 25 жолдан тұратын 40 немесе 80символдық мәтіндермен ғана жұмыс істейтін.

1982 жылы  Hercules фирмасы адаптерін шығарды оның мәтіндік ақпараттардан өзге 720 х350 нүктеден тұратын графикалық көрністі бейнелеуге мүмкіндігі болды. Кейінен түрлі түсті және жетірілген графикалық адаптерлер кең пайдаланып келеді. Қазіргі кезде адаптерлердің жетілдірілген оннан астам түрі бар. Олар бір- бірімен экран бетіне шығатын нүктелер санымен және экранның жұмыс режімімен немесе түрлі түсті санымен ғана ерекшеленеді. Дисплейлердің негізгілерінің сипаттамалары 7.1 кестеде көрсетілген.

Қажеті  драйверлерді қолдану арқылы кез  келген адаптерді графикалық режімде  пайдалануға ьолады. Драйверлер деп  дербес компьютердің техникалық құрылғыларын басқаратын арнайы программаны айтады. Графикалық драйвер Турбо Паскалдің функциялары мен процедураларын дисплеидегі нақты адаптермен үйлестіре отырып, оның графикалық режімдегі жұмысын басқсрады. Графикалық драйверлер, негізінен барлық адаптерлер үшін жасалған, олар файл атының типі.BGIболып дискіде сақталады. Мысалы, CGA.BGI-CGA-ға арналған драйвер,EGAVGA.BGI тағы басқа.

     Негізгі дисплей  адаптерлерінің сипаттамалары.  (7.1-кесте)

 
 
 

           
 
 

CRT модуліндегі адаптерлердің  мәтіндіктердің мүмкіндіктері.

Турбо паскальдің мәтіндерді енгізіп –  шығаруды жетілдіретін бірнеше стандартты функциялары мен процедуралары бар, олар кітапханалықCRT модулінде жинақталған.

  Метіндік  режімде адаптерлер экранға 40 немесе 80 жолдан тұратын 25, 43 тіпті  50 жолдық мәтін шығара алады.  Мәтіндік режімде процедураларды  пайдалану үшін алдымен CRT модулін іске қосу керек. Ол үшін программа тақырыбынан кейін арнайы жол жазылуы тиіс:

Program<программа аты>;

Uses CRT;

CRT модулін пайдалана отырып, экранға шығарылатын символдардың түсін, мөлшерін, экранның түсін де өзгертуге болады.

  Сонымен  бірге экранда терезе жасауға  , оны өшіруге, курсорды автоматты  түрде жаңа орынға көшіруге, оның жаңа орынға көшіруге, оның жаңа орнын анықтауға, жолдарды өшіруге және жалғастыруға т.б. көптеген әрекеттер істеуге мүмкіндігі бар.Оларды орындайтын программалар процедура түрінде берілген. Біз олардың негізгілерін қарастырайыұ.Мәтіндік режімді орнату мынадай стандартты процедура арқылы жүргізіледі:

      Text Mode ( Mode: word);

Мұндағы Mode- мәтіндік режім коды.

CRT модулін пайдалана отырып, экранға шығарылатын символдардың түсін, мөлшерін, экранның да түсін өзгертуге болады.

  Мәтіндік  режімде символдар 16 түстің біріне, экран реңі 8 түстің біріне бояла алады. Монохромды дисплеи үшін екі ғана түс пайдаланылғанымен, оларда символдың ақшылдығын өзгерту, қара экранға ақ символ немесе ақ экранға қара символ шығару, кейбір символдарды жыпылықдатып қою мүмкіндіктері бар.

  Экранға шығарылатын символдың түсін

TextCloro( cloro:Byte);

Процедурасы арқылы өзгертеді, мұндағы cloro- түс нөмірі.

Экранның  түсін өзгерту үшін

textBackground(color:Byte);

процедурасы пайдаланылады.Соlоr айнымалысының мәні ретінде түс аты немесе нөмірі алынады.

  Экран  түсі мен символ түсі бірдей  болса , мәтін көрінбей кетеді. Төменгі программа әр түрлі  түстерді пайдалану мүмкіндіктерін  көрсетеді.

Program sbet;

Uses crt;

Const col: array[1..15] of string;

Var k:byte; i:integer;

Begin

For k:=1to 15 do

Begin

Textclor(k);

Writeln(k,’-түс с “,”-“,col[k]);

End;

Textcolor(light Gray);

Writeln;

End.

Бұл программа  орындалғанда экранға түстің нөмірі және оған сәйкес түс аттары өз түстерімен боялып шығады.

  Енді  экранды тазартатын бірнеше процедураларды қарастырайық.

ClrScr-экранды немесе терезені тазалап , курсорды экранның сол жақ жоғары бұрышына көшіреді, тек мәтіндік режімде жұмыс атқарады.

ClrEol-курсордан жол соңына дейінгі символдарды өшіреді

DelLine-курсор орналасқан жолдағы символдар түгел өшіріледіде төменгі жолдар бір қатар жоғары көтеріледі.

LnsLine- курсор орналасқан позицияға жаңа жол енгізіледі ді, төменгі символдар бір қатарға төмен түседі.

   Турбо Паскаль тілінде курсорды  басқаратын және оны кез келген  экран нүктесіне орналастыратын процедураларда қарастырылған.

Goto XY(X,Y:byte);- курсорды координаталарыХ,Ү болып келетін экран нүктесіне көшіреді. Х сол жақ шеттен оң жаққа қарай , ал Ү жоғарыдан төмен қарай берілген қашықтықтар бірлігін көрсетеді. Егер экран толық ашылған терезе деп қарастырылса , онда25 жолдан және әр жол 80 символдан тұратын дисплей адаптерінің мәтіндік режімінде Х=1..80, ал Ү=1..25 мәндеріне сәйкес келеді. Экранның сол жақ жоғарғы бұрышы координаталары-(1,1), оң жақ төмегі бұрыш үшін –(80,25) болып келеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 

     Графикалық процедуралар  мен функциялар.

Қазіргі компьютерлерде символдардан бөлек  әр түрлі суреттер, графиктер салуға болады. Ол үшін Туобо Паскаль тілінде  әр түрлі графикалық процедуралар пайдаланылады. Бұл графикалық процедураларды ІВМ РС тәрізді дербес компьютерлерде пайдалануға болады. Турбо Паскаль тілінің нұсқаларындағы нөмірінің өсуіне қарай 4.0, 5.0, 7.0 графикалық процедуралардың мүмкіндіктері де өсіп отырады. Ол процедуралар СRT кітапханасында жинақталған