Желілік модельдеу

Жалпы жағдайда модельдеу нақты және абстрактылы болып бөлінеді. "Абстрактылы модельдеу" ұғымы әдістемелік әдебиеттерде "ақпараттық модельдеу" ұғымына балама түрде қолданылады. Информациялық модельдеу объектілер мен процестерді модельдеу және білімді модельдеу болып бөлінеді. Объектілер мен процестерді модельдеу кескіндеу, сипаттау бейнелеу жағдайында болады. Оған жоғарыда айтылған графикалық, математикалық, т.б

 

 

модельдер мысал болады. Ал, білімді модельдеу мәселесінде  жасанды интеллект ұғымы ізделінді сипатқа ие болады. Мұндай модельдеу түріне эксперттік жүйелер, статистикалық жүйелер, кибернетикалық жүйелер, берілгендер қоры, компьютер-атқарушы, бастапқы модельдеу, информацияны тарату жүйелері, т.б. жатады. Демек, қолданылу саласы бойынша:

• дәстүрлі математикалық модельдеу;
• процестер мен құбылыстарды визуальды модельдеу;
• арнайы қолданбалы технологиялармен компьютерлік технологиялар арқылы жасақталған "жоғары технологиялар арқылы модельдеу, т.б. болып бөлінеді.

Компьютерлік  модельдеу ақпараттық модельдеуге компьютерді қолдану жағдайларын зерттейді. Компьютерлік модельдеу мен оның принциптерін оқушылардың жете түсінуі үшін модельдеудің мақсаты мен әрбір кезеңі, бағыты оқушыларға анық болуы керек.

Мұндағы объектінің мазмұндық сипаттамасына а) зерттелетін объектінің физикалық табиғаты туралы мәлімет; ә) объектіні құрайтын қарапайым бөліктердің саны туралы мәлімет; б) зерттеліп отырған жүйеге енетін әрбір қарапайым элеменпің орны мен мәні туралы мәлімет; модельдеу мақсатын айқындайтын қолданбалы есептің қойылымы туралы мәлімет енеді.

Информациялық модельдеудің кең таралған түрлерінің бірі — ақпаратгы кесте түріңде бейнелеу. Мысалы, екілік матрица берілген. Бұл матрица компьютерлік желідегі бірнеше серверлердің өзара байланысын сипаттайды. Осы матрица бойынша көрсетілген 5 сервердің қайсысының түйінді сервер болатынын анықтау керек.

Шешуі: Есеп шарты  бойынша түйінді сервер басқа барлық серверлермен өзара байланыста болуы қажет. Демек, окушылар матрицадан 0-дік элеметі жоқ қатарды таңдауы қажет. Бұл қатар С₄ қатары. Олай болса, С₄ - түйінді сервер болып табылады. Оның моделін 2-кесте түрінде бейнелеп көрсетуге болады.

 

Ақпараттық  модельдеу негізінен информатиканың қолданбалы бөлігін сипаттайды. Ақпараттың үлкен көлемімен тиімді жұмыс істеу жүйелі ойлауға байланысты десек, негізгі мақсат — оқушылардың жүйелі ойлауын дамыту. Мұндай модельдеуде қолданылатын әдістемелік тәсілдердің бірі — жүйелік тәсіл. Бұл тәсіл модельдеу объектісін жүйе ретінде қарастырады. Объектінің барлық элементтері мен қасиеттерінің арасынан модельдеу мақсатына сәйкес маңыздыларын бөліп алу жүйелік талдаудың мәнін анықтайды. Барлық жүйенің маңызды сипаттамасы оның құрылымы болып табылады. Құрылымның жалпы түрін 3-кесте түрінде көрсетуге болады.

Сонымен информатика  пәнінің мұғалімі "Модельдеу" тақырыбын өту барысында ақпараттық модельдерді пайдалана алуы және оларды өңдей алуы қажет.

 

 

 

 

 

ІІ.АҚПАРАТТЫҚ МОДЕЛЬДІҢ БІЛІМ ОРТАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ.         

2.1 Жоғары оқу орнының ақпараттық модельдің негізін қалыптастыру

              Қазіргі жоғары білім жүйесінің тиімді түрде жұмыс істеуі үшін сапалы ақпараттық сүйемелдеу қызметі қажет. Мұндай қызмет түрі оқыту процесінің мақсатымен, студенттердің болашақ мамандықтарының сипатымен, оқытылатын пәңдермен, білім беру құралдарымен және солардың нәтижелерімен анықталады. Қазақстан Республикасы Білім жүйесін дамыту тұжырымдамасына сәйкес бізде біртүтас ақпараттық білім ортасы құрылуы тиіс, ол жаңа ақпараттық технологаяларды пайдалану негізінде еліміздегі білім сапасын артырып, азаматтарымыздың әр түрлі деңгейде білім алуы үшін оларды бірдей мүмкіңдіктермен қамтамасыз етуге және еліміздің ақпараттық кеңістігін бүкілтәлемдік білім кеңістігімен байланыстыруға жол ашады. Алғашқыда осындай орталар бір жоғары оқу орнында жүзеге асырылады да, кейіннен олар белгілі бір аймақтың және республиканың бірыңғай ақпараттық ортасына бірігуі тиіс деген болжам жасалуда.

Оқыту процесінің ақпараттық құралдары мен қорларын, оқу орнының ғылыми-зерттеу, ұйымдастырушылық-басқару ісі мен сабақтан тыс өткізетін жұмыстарын біртұтас ақпараттық білім ортасына біріктіруге бағытталған жұмыстар жүргізілуде. Бұл зерттеулердің негізгі принципі жоғары кәсіби білім беру жүйесінде мамандар даярлаудың теориясын, методологиясын және практикасын толық есепке алу болып табылады. Университеттің ақпараттық білім беру ортасы алдыңғы қатардағы ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар негізінде құрастырылады. Оны жобалау кезінде жасалып жатқан ақпараттық білім беру ортасы компоненттерін университеттің білім беру Интернет-порталымен біріктіруге бағытталған жүйелік технологиялық көзқарас қалыптасты. Осыған орай білім ортасын құрастыру кезінде Интернетке арналған құжаттар мен қолданбалы программаларды жасаудың тиімді құралдары пайдаланылды. Олардың ішінде гипермәтіндік белгілеу және программалау тілдері - НТLМ, Регі (Асtіvе Регі JаvаSсгірі:, НТlМ - коды редакторы -Масгоmеdіа Dгеаmwеаvег UlігаDеv 4 Studio, Регі программ DzSоrt Регl Еditог редакгоры, т,б,  бар.

Ортаны құрастыру ісінің осы кезеңінде негізгілер санатында бес функционалдық компонеттерге аса көңіл бөлінді, олардың жұмыс атаулары: "оқу процесі", "білімді бақылау", "ғылыми-зерттеу жұмысы", "оқудан тыс жұмыс" және "ұйымдастыру-басқару жұмысы". Әріпте, тек осы бес блок қазіргі жоғары оқу орнына керекті барлық ақпараттық өрісті толык камти алмайды. Жалпы ақпараттық сипаттағы мәліметтер бере алатын бірсыпыра қызмет баптарын көрсетуге болады.

Ақпараттық  білім беру ортасының оку процесі компоненті білім беру ісін ақпараттандыруға бағытталған, электрондық кітапханамен біріктіріжен программалық-әдістемелік кешен болып табылады. Оның құрамына кіретін жасақталған оқу құралдарына қол жеткізу ісін атқаратын ішкі жүйеде оқу процесіңде пайдаланылатын барлық электрондық оқулықтар мен оқу құралдары, лабораториялық практикумдар, анықтамалар және де басқа электрондық құралдар тізімі бар.

Мысал ретінде  оқу процесі компонентінің құрамына кірген және біртұтас электрондық кітапханада сақталатын электрондық басылымдар болып табылатын "Информатика" мамандығы студенттеріне арналған мемлекеттік және орыс тілдерінде жазылған оқу-әдістемелік кешенді атап өтуге болады, олар: информатикадан, жүмыс істеуге құрал, мәліметтер базасы мен ақпаратгық жүйелерге арналған оқулықтар, информатиканың теориялық негіздерінен, Си программалау тілінен, Dеlрhi 6 мәліметтер базасын жасаудан т.б. Электроңдық оқу басылымдары университеттің басқа мамандықтарына да арналып екпінді түрде жасалып жатыр, оларды құрастыруда информатика және есептеу техникасы кафедрасы мұғалімдерінің қатысуымен біріктірілген пәнаралық шығармашылық топтар құрылып, олар университеттегі барлық кафедралармен бірігіп жұмыс істеуде.

Біздегі ақпараттық білім беру ортасының "оқу процесі" компонентінің оқу жүйесінде тікелей, пайдаланылатын электрондық басылымдардан өзгешелігі мұнда факультет, кафедралар және мамандықтар жайлы барлық керекті мәліметтері бар ақпараттық блок енгізілген. Әрбір мамандықтар жайлы ақпаратта соларға сәйкес мемлекеік стандарт, оқу жоспарлары және стандарттағы пәңдердің жұмыс программалары бар. Оқу компонентінің мазмұңы жағынан толықтырылуы мен оны таңдау жұмысы нақты оқу процесіне сәйкес жүргізіледі.

Оқу компонентінің  осылай құрылуына байланысты жасалған жұмыс программасы ұжымдық және өзіндік жұмыстарды ұйымдастыруға арналған негізгі құжат болып табылады, ол әрі ақпараттық ортаның электрондық қорларын жасау мен құрастырудың өзекті материалы рөлін атқарады.

Осындай жолмен керекті тақырыптарға, лекциялық практикалық және лабораториялық жұмыстарға гиперсілтеме жасай отырып, компьютер экранында қажетті әдістемелік материал жинап алуға болады. Оны оқып шықаннан кейін сол тақырыптарды қалай игергендігін анықтайтын өзіндік білім тексеру режиміне кіруге болады.

     Оқыту-тәрбиелеу процесінің жоғары тиімділігіне қол жеткізу үшін оқу бағдарламасын игерудің сапасын тұрақты басқару құралын да енгізіп қою қажет. Мұндай басқару ісі бір-бірімен байланысқан екі бөліктен тұрады. Біріншісі -диагностика, ол тек білімді бағалау үшін ғана емес, нақты бір студенттің пәнді игеру кезінде жіберген сақтаңдақтарын анықтап, соны жүйелі түрде жою үшін де керек. Екіншісі - диагностика кезінде байқалған әлсіз жақтарды тез түзету үшін қажет. Мұндай тәсіл студенттің алдыңғы кейін қажет болатын өзекті тәқырыптарды толық игермей жатып, жаңа тақырыпты оқуға кірісетін кездерін болдырмау ісін атқарады.

Бірінші процестің  программалық сүйемелделуін жүзеге асыру үшін және екінші процесті жүзеге асыру мақсатында алғашкы процестің ақпараттық орта ақу компоненті элементгерімен карым-катынас жасауын қамтамасыз ету кажеттілігі окушылардың білімі мен оны игеру денгейін өлшеуге бағытталған "білімді бақылау" компонентін калыптастыруға әкеліп соқтырды. Бұл компонент құрамына реттеу және тестілеу блоктары кіреді. Реттеу блогы рейинг журналының элекгрондық нұсқасы, педагопар мен оқушылардың аутентификациясы және тест тапсырмалары жиынық коррекциялау ішкі жүйесі негізівде іске асырылды. Тестілеу блогы студент пен оқыту ортасының электрондық ішкі жүйесінің интерактивті жеке сұхбаттасуы режимінде студентің білімі мен оны игеру деңгейін анықтауға мүмкіңдік береді. Бақылау компонентінің жұмыс істеп тұрған версиясында педагогикалық өлшемдер үшін толықтырыльш отыратын жабық тест тапсырмалары жиыны қолданылады. Осыған орай қазіргі кезде ақпараттық оқыту ортасына ашық тест тапсырмаларын бейнелеу және өвдеу модулі мен жауаптары еркін түрде құрастырылатын тапсырмалар модулін енгізуге арналған зерттеулер жүргізілуде. Ағымдағы, межелік және қорытындылық бақылаулар барысында әрбір студентті тестілеу нәтижелері басқа компоненттері жұмыс істеуіне қажет мәліметтер "дайындайтын" рейтинг журналының мазмұндық бөлігін құрайды.

Осындай ортаны қалыптастыру тәжірибесі оқудан тыс атқарылатын жұмыстарды да ақпараттандыру ісін белгілі бір деңгейде тиімді түрде жүргізуге болатынын дәлелдеп отыр. Ақпараттык технологиялар сабақтан тыс белгілі бір тақырыптарға арналып жүргізілетін, оқу орнының негізгі білім беру мазмұнымен тікелей байланысты немесе байланыссыз студенттік шараларды да жоғары деңгейге көтеруге болатынын көрсетіп отыр. Әрине, мұндай оқудан тыс жұмыстарды кешенді түрде ақпараттандыру ортаға және порталға да енгізілетін арнайы программалық жабдықтамалар жүйесін жасауды талап етеді.

Оқу процесін кешенді түрде ақпараттандырумен қатар уақыт талабына сәйкес жоғары оқу орнының әкімшілігін де бірыңғай ақпараттық кеңістікке бейімдеу қажеттілігі туындайды. Ақпараттық білім беру ортасының негізгі бөліктерінің бірі болып ұйымдастырушылық-басқару компонентінің саналатыны бекер емес. Бұл компонент оқу бөлімі, кадрлар бөлімі, кеңсе жұмысы, бухгалтерия, деканаттар және кафедралар жүмысын автоматгандыру үшін арнайы жасалған компьютерлік құралдарына негізделген. Бұларды жасау мен пайдаланудың бірыңғайлығына қарамастан, олардың әрқайсысының өзіндік жеке тұтынушылар категориясы мен олардың ақпаратты рұқсатсыз пайдалануьш шектейтін арнайы қорғаныс жүйесі бар.

Ұйымдастырушылық-басқару компоненті қызметінің көпжақтылығына байланысты оның ерекшелікгерін тиянақты түрде қарастыру ісі жеке макалаға жүк болуы тиіс. Бұл жұмыста айтарымыз білім ортасын жасау тәжірибесі басқару қызметін автоматтандыру мәселелерін шешудің тиімді жолы казіргі Интернет-технологиялар негізінде клиент-серверлік желіні пайдалану екендігін дәлелдеді. Акпараттық ортаның ұйымдастырушылық-басқару компонентін жүзеге асырудағы клиент-серверлік технологияның негізгі артықшылығы санатында басқару процесін кешенді түрде автоматтандыру ісін. оқу-тәрбие жұмысының бұрынғы ақпараттық жабдыктарымен бірігу мүмкіндігін,және режимдеріне мәліметтерді тасымалдау мүмкіндігін, құжаттармен қатынас құрып, оларды пайдаланудың бірыңғай жүйесін сүйемелдеу, клиенттің жұмыс орнына деген талаптарды барынша азайту мәліметтерге қол жеткізу, пайдалану құқықтарын шектеу механизмдерінің болуын т.б. айтуға болады.

                

 

 

 

 

 

 

                               2.2 Оқытудың ақпараттық модельдің теориясы.

Соңғы кезде  электрондық оқулықтар жасау мәселесі басылым беттерінде жиі көтеріліп жүр. Дегенмен, элекгрондық оқулықтармен қамтамасыз ету қазіргі кезде тек 25%-ды ғана құрайды. Әрбір мұғалім өз еңбегінің жемісті болуы үшін сабаққа қажетті материалдарды іздеп табуға тиіс және ол материал оқушыға түсінікті болуы шарт.Электрондық оқу материалдарын әрбір мұғалімнің, тіпті болашақ мұғалім-бүгінгі студенттің дайындауды білгені жөн.

Оқу бөлімінің негізгі ұғымдары "Технология-Ғылым-Қоғам" жүйесінің байланысына сай құрастырылады. Мысалы, жоғары оқу орнының студенттеріне арналған "Оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын мектепте қолдану" бөлімі базалық технология жиынын технологиялық, ғылыми және әлеуметтік бөлім ретівде қарастыру бағыттарын қамтып, курстың логикалық құрылымы құрастырылды.

Технологиялық бөлім:

1. Технология туралы жалпы түсінік.
2. Ақпараттық технология (А Т).

3. Ақпараттық технология жабдықтары. 
   Ғылыми бөлім:

1. Информатика ғылымымен оның ақпараттық технологиямен байланысы.

2. Білім беру жүйесін ақпараттандыру. Ақпараттық мәдениет.

Әлеуметтік-тұлғалық бөлім ақпараттық қоғамында адамға әсер ететін оқытудың әлеуметтік құраушыларын айрықшалап көрсетеді:

"Информатиканы  оқыту әдістемесі бойынша арнаулы курс"

 Арнайы курстың бағдарламасына сәйкес бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен кеңеитіп өз бетімен шығармашылық тапсырмаларды орындауда. Мұнда әрбір  таңдалған тақырып бойынша электроңдық тапсырмалар, компьютерлік тестілер, электрондық демонстрациялық материалдар, электрондық дидактикалық материалдар дайындайды. Шығармашылық жұмыспен шұғылдану деп курстық немесе дипломдық жұмыстарды түсінетін кейбір танымдық әрекеттері дами түседі. Курс соңында сынақ тапсырғанда әрбір  теориялық білімдерінің практикамен ұштасқаны байқалады. Тіпті кейбір студенттер педагогикалық практикаға қажетті электрондық оқу материалдарын жасақтады.

Электрондық туынды жасағаннан кейін оны қавдай сабақта, қалай қолдануға болады, қандай педагоикалық әдіс-тәсідлер қамтылатыны топта талданып атырды. Ерінбей еңбектенген өзінің педагогикалық практикасында ақпараттық технологаяны еркін қолдана білуге дағдысына ие болады.