GUI, WUI, HUI, CLI қолданбалы интерфейстері

                                                                                                                                                                                                           

     МАЗМҰНЫ

         

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     КІРІСПЕ 

     Пайдаланушы интерфейс - пайдаланушының қосымшамен өзара қатынасының ережесі, сонымен қатар осы ережелер орындалатын әдістер мен құрылғылар.

     Интерфейс - (жүйелер арсындағы ақпараттық өзара қатынас процесінің моделінде) - берілген деңгейдегі объектімен өзара қатынас орындалатын ережелер жиынтығы.

     Пайдаланушылық  интерфейстің 6 түрі белгілі:

1. графикалық пайдаланушы интерфейс;
2. пайдаланушы WEB - интерфейс;
3. қалталық құрылғылардың пайдаланушылық интерфейсі;
4. пайдаланушы деңгейдің бағдарламалық қамтамасыздандырудың қолданушы интерфейсі;
5. объектті - бағдарлау пайдаланушы интерфейсі;
6. пайдаланушы интерфейс стилінен алынған қорытынды анализ.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     1 GUI, WUI, HUI, CLI қолданбалы  интерфейстері 

     1.1 Пайдаланушылық интерфейстердің классификациясы 
 

     Пайдаланушы интерфейс - пайдаланушының қосымшамен өзара қатынасының ережесі, сонымен қатар осы ережелер орындалатын әдістер мен құрылғылар.

     Интерфейс - (жүйелер арсындағы ақпараттық өзара қатынас процесінің моделінде) - берілген деңгейдегі объектімен өзара қатынас орындалатын ережелер жиынтығы.

     Жалпы жағдайда пайдаланушылық интерфейстерді екі үлкен топқа бөлуге болады:

     1) WIMP - интерфейсі, оның компоненттері: window - терезе, icon - пиктограмма, menu - меню, pointer - көрсеткіш болып табылады;

     2) SILK - интерфейсі, speech - сөз, icon - пиктограмма, language - тіл, knowledge – білім.

     Пайдаланушылық  интерфейстің 6 түрі белгілі:

7. графикалық пайдаланушы интерфейс;
8. пайдаланушы WEB - интерфейс;
9. қалталық құрылғылардың пайдаланушылық интерфейсі;
10. пайдаланушы деңгейдің бағдарламалық қамтамасыздандырудың қолданушы интерфейсі;
11. объектті - бағдарлау пайдаланушы интерфейсі;
12. пайдаланушы интерфейс стилінен алынған қорытынды анализ.

 

     1.2 Графикалық пайдаланушы интерфейс (GUI) 
 

     Графикалық  пайдаланушы интерфейс (Graphical User Interfase – GUI) “пайдаланушы - компьютер” қарым-қатынасының стилі ретінде анықталады. Онда мынандай негізгі элементтер қолданылады: терезелер, пиктограммалар, меню және көрсеткіштер. Кейде GUI - интерфейсін WІMP - интерфейсі деп атайды.

     GUI - интерфейсінің негізгі қасиеттері – ол манипуляция жасау мүмкіндігі, тышқан немесе көрсеткіштің қолданылуы, графиканың пайдалануы, функция мен мәліметтер қосымшасы ауданының болуы (1 – сурет).  
 

       

     1 – сурет. Графикалық пайдаланушы интерфейс (GUI) 
 

     

 

     2 – сурет. GUI турлері 

     Терезе  – ол бейнелеу құрылғысының облысы, объектілермен, объектілер туралы ақпаратпен өзара қатынасы  үшін қолданылады немесе объектілерге қолданылатын әрекеттерді орындауға арналған. Терезеде тақырыптар жолы болады, ауыспалы операциялар теруіне ие болады, мөлшерінің өзгеруі, меню теруімен және объектілер туралы ақпарат көрсететін арнайы облысы болады (3 – сурет).

       

     3 – сурет. WIMP компоненттері 

     Пиктограммалар. Пиктограмма көп жағдайда терезеге ұқсас болып келеді, бірақ формальды  анықтамаға сәйкес – бұл бейнелеу құрылғысының облысы, объектіні көрнекті қылу үшін қолданылады. Пиктограмманың типтік қасиеттері объектіні, тақырыбын немесе атын көрсету үшін графикалық символдарды қосады, сонымен қатар операцияларды манипуляциялайды. Пиктограммада орындалатын, объектіні сипаттайтын – бұл Open (ашу) операциясы, ол объект туралы ақпараты бар терезені сипаттайды.

     Меню. Меню баламалардың қатарын көрсетеді. Оның көмегімен пайдаланушы, өзінің таңдауын жүзеге асырады. Менюде барлық пайдаланушы командалары орналасқан. Жүйенің графикалықтан өзгешесі, керісінше менюде дисплей толығымен  қолдану қажет. Бірақ меню иерархия тәсілімен орналасу қажет.   

     Көрсеткіштер. Графикалық жүйелер әдетте тышқанның  немесе жұмыр манипулятор түріндегі  координаттық - сілтеуіш құрылғылардан  тұрады.

     Координаттық - сілтеуіш құрылғы деп пайдаланушы  енгізуді осы құрылғы көмегімен  жүзеге асыра алатын экрандағы орынды түсінеміз. Көрсеткіш - ол графикалық символ. GUI интерфейсте қолданылатындар көрсеткіштер, бағыт түріндегі жүйелік көрсеткіштен, графикалық қайта түйісу  және І - бейнелі немесе бөренелік көрсеткіштен тұрады .

     Тікелей манипуляциялау. GUI интерфейсінің ең маңызды қасиеті - тікелей манипуляциялауда болып табылады. Ол пайдаланушыға көрсеткіштің көмегімен объектілермен өзара қатынаста болуға мүмкіндік береді. Мысалы, тышқанның көмегімен терезенің экрандағы орнын ауыстыруға болады. Терезе тақырыбы жолына көрсеткішті орналастырып, тышқанның  батырмасын басып ұстап, тышқанды да жылжытып отырамыз. Тікелей манипуляция арқылы орындалатын әрекеттерге Move (орын ауыстыру) ,Copy (көшіру), Delete (өшіру), Link (байланыстыру) операциялары жатады. 

     1.3 Пайдаланушылық - интерфейс (WUI) 
 

     Негіздік WUI - стиль (Web User Interfase) иерархиялық құрылым  менюіне ұқсас. Оны пайдаланушылар гиперсілтемелерді қолданудан басқаларын, графикалық емес интерфейс ортасында  жұмыс істеу тәжірибесінен біледі. Қажетті навигация мәтіндік немесе визуалды гиперсілтемелерді пайдалану арқылы, бір немесе бірнеше қосымшалардың шеңберінде орындалады. Гиперсілтемелердің құрылымына байланысты WUI интерфейсі шеңберінде, навигация қосымшасы, Web – парақтарды қосымша иерархиясында бір терезенің ішінде бір рет көрсетеді.

     WUI - стилі қолданатын қосымшаның  негізгі ерекшеліктері төменде  келтірілген:

     -    хабар әдетте, бір терезеде беріледі. Ол броузер деп аталынады;

     -    броузер Web - қосымшаны менюмен қамтамасыз етеді;

          - әрекеттердің таңдауы шектелген, себебі функцияға қатынасты қамтамасыз ететін менюдің, қосымшамен өзара қатынасы күрделі;

     - Web – парақ арнайы, кездейсоқ шығып қалатын менюді ашу үшін, клиенттік облысқа ішкі бақылау жүргізе алады;

     - арнайы менюді жасау, қосымша  программалау жұмыстарын талап етеді ;

     - клиенттік облыстың дәстүрлі  пиктограммалары жоқ ;

     - көптегендер қосымшалар графикті  және анимацияны эстетикалық  немесе навигациялық мақсаттарда қолданады;

     - броузер және оның қосымшалары  WEB-парақтардағы графиктердің өшу мүмкіндіктерін қанағаттандырады;

     - көрсеткіштің сүйеуі негізінен  тышқан батырмасын шерту арқылы  немесе навигациялық сілтеулерді  таңдау арқылы іске асырылады. 

     Навигация. Гиперсілтеулерді немесе WUI - интерфейсінің функциялары арқылы орындалатын іздеу механизмін қолдану арқылы бір парақтан келесі параққа көшу.

     WEB - броузер WEB - түйіндерде орын ауыстыру және WEB - түйіндер шегіндегі Back(Артқа) және Forward(Алға) батырмаларының базалық мүмкіндіктерін іске асырады. WEB - парақтың негізгі мәні WEB - түйіндерге навигациялық құрылымды қолдану арқылы қажетті мәліметтерді қамтамасыз ету болып табылады. WEB - парақтар бір немесе бірнеше шексіз өрнектер мен түрлі - түсті графикалық элементтердің үйлесімді конструкциясы арқылы құралады. WUI - қосмшалары GUI - қосмшаларына қарағанда пайдаланушы арқылы шақырылмайтын шексіз элементтерден тұрады.

     WUI - интерфейсінің компоненттері.

     WUI - интерфейсінің кең таралған компоненттеріне баннерлер, навигациялық панельдер және әртүрлі әдістермен реттелген визуалдық немесе мәтіндік гиперсілтеулер жатады. Және де анимацияларға, графикаларға және түстерге қолданылатын әрекеттер орындалады:

          -  баннер – WEB - парақтардың жоғарғы бөлігінде көрінетін визуалдық тақырып;

          - навигациялық панель – мәліметерге  рұқсат етуді қамтамасыз ететін  гиперсілтеулерді таңдаудың нұсқалары;

          - гиперсілтеулер – келесі парақтың  мәліметін көрсететін немесе  суреттің фокусын басқа облысқа ауыстыратын таңдау нұсқалары;

          - броузер – типтік броузер  тақырыптан, экран шеңберінде көрінетін  навигациялық панель облысынан тұрады;

          - каталог – нәтиже табылғанша қосымша іздеу нұсқалары арқылы навигация үшін қолданылатын гиперсілтеулерді таңдау нұсқаларының тізімі;

          - іздеу және іздеу нәтижесі  – пайдаланушы мәтінді іздеудің  критерийлерін енгізетін және  таңдайтын бір немесе бірнеше  басқару элементтері. Іздеу нәтижелері сол немесе басқа WEB - броузер терезелерінде көрсетіледі;

          -  құжат – WEB - құжат қосымша көздерге сілтеулері бар мәтіндік ақпарат немесе ақпаратты ашық түрде көрсету;

          - жазбалар кітапшасы – кейбір WEB - түйіндер мәліметтерді ұйымдастыру үшін қолданылатын метафора түріндегі визуалдық кітапша. Навигациялық панельден айырмашылығы таңдау нұсқалары аз мөлшерде болу ғана. 

       

     4 – сурет. Қалталық құрылғылардың пайдаланушылық интерфейсі (HUI) 

     Қазіргі кезде компьютерлердің екі PDA (Personal Digital Assistant-жеке цифрлық ассистент – кейбір арнайы функцияларды орындауға арналған қалталық компьютер) класы белгілі – біріншісінде кәдімгі GUI - стиль, екіншісінде GUI - интерфейсінің ішкі жиыны қолданылады. Пайдаланушының мәліметтерін енгізу үшін қалам және сенсорлық экраннан тұратын жестикуляциялық стиль қолданылады.

     Әдетте, мұндай құрылғылардың экрандары  өте кішкентій болады. PDA дисплейінің  әрбір ауданы үстелдік және ықшам  жүйелер үшін қолданылатын GUI - қосымшаларының терезелерінен кіші. PDA үшін негізінен столдық немесе ықшам компьютерлерге арналған GUI - бағытталған программалар қолданылады.