Программалау тілдері

Кез келген басқа тілдер сияқты, Паскаль  тілінің өзінің алфавиі, символдар  жиыны, өзінің грамматикасы, операторларды  жазу және бағдарламаларды безендіру  ережелері болады.

Орыс әріптері мен пернетақтаның кейбір басқа символдары Паскаль алфавитіне кірмейді, бірақ оларды жалқы тырнақшаларда және түсініктемелерде пайдалануға болады.

 

Паскаль тілінің алфавиті.

 

Символ	Атауы	Символ	Атауы
A-Z	Бас әріптер	:	Қос нүкте
a-z	Кіші әріптер	+	Плюс таңбасы
0-9	Цифрлар	-	Минус таңбасы
	Бос орын	*	Asterisk жұлдызы
!	Леп белгісі	/	Қиғаш сызық (слеш)
#	Диез	^	Кірістіру белгісі
%	Процент белгісі	=	Теңдік белгісі
&	Амперсант белгісі	<	Кіші белгісі
$	Доллар таңбасы	>	Үлкен белгісі
Символ	Атауы	Символ	Атауы
“	Қос тырнақшалар	( )	Сол жақ және оң жақ дөңгелек жақшалар
‘	Апостроф (жалқы тырнақша)	[ ]	Сол жақ және оң жақ квадрат жақшалар
.	Нүкте	{ }	Сол жақ және оң жақ фигуралық жақшалар
,	Үтір	_	Астын сызу белгісі
;	Нүктелі үтір	@	Коммерциялық «эт»

 

Паскаль тілінде жазылған бағдарламаның  құрылымдық бөлімі.

Паскаль тіліндегі бағдарлама құрылымының  жалпы түрі мұндай болады:

                 program <атау>;

      label – белгілеу;

      const – тұрақтылар;

      type – түрлер; 

      var – айнымалылар;

      procedure, function – процедуралар мен функциялар;

begin

  1-оператор;

  2-оператор; 

  3-оператор;

...

end.

 

 

Паскаль тілінде қолданылатын арифметикалық  амалдардың символдары.

 

Арифметикалық амалдардың таңбалары	Амалдардың аты	Паскаль тілінің символдары	Жазылу пішіні	Нәтиже
х	көбейту	*	2*3	6
:	бөлу	/	8/2	4
	бүтінсандық бөлу	div	5 div 2	2
+	қосу	+	2+3	5
-	азайту	-	5-2	3
	бүтін сандық бөлу қалдығы	mod	3 mod 2	1

 

Бағдарламаны компьютерде орындау.

Бағдарламаны орындау процесі  екі бөліктен:

1. Бағдарламаның мәтінін машинаның жадына Турбо Паскаль текстік редакторы арқылы енгізуден;
2. Бағдарламаны орындау үшін іске қосудан тұрады.

Турбо Паскаль бағдарламалау ортасы бағдарламалар мәтінін жасауға, редакциялауға, оларды компиляциялауға (компьютерге түсінікті тілге  аударуға), қателерді тауып алып, түзетуге, жөнделген бағдарламаны орындауға  мүмкіндік береді. Бағдарламаны іске қосу үшін Ctrl + F9 басып немесе мәзір жолындағы Run        Run  командасын орындау керек.

 

Элементар функцияларды Паскаль тілінде  кескіндеу.

 

Математикада	Паскальда	Нәиженің типі
|х|	abs(x)	бүтін, нақты
x2	sqr(x)	бүтін, нақты
√x	sqrt(x)	нақты
sinx, cosx	sin(x), cos(x)	нақты
arctgx	arctan(x)	нақты
ex	exp(x)	нақты
lnx	ln(x)	нақты
π=3,1414926…	pi	нақты

 

 

 

 

 

 

 

 

Деректер типі.

 

құрылымды

• жолдық

           string;

• жиым

           array;

• жазу

           record;

• көпше(жиын)

           set;

• файлдық

           file.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

скалярлық

   (қарапайым)

• бүтін

        byte  0..255

shorting

                       integer -32768..+32767

longint-2млрд+..2млрд

word

• логикалық

boolean 

• символдық

char

• нақты

real 2.9E-39..1.7E+38

single

double

extended

comp

• реттелген
• интервалдық

 

 

6. Объектіге бағытталған бағдарламалау.

80-жылдардың ортасында бағдарламалау  негіздерінде жаңа бағыт –  объектіге бағытталған бағдарламалау  пайда бола бастады. Мұндай  бағдарламалауға Delphi 7, Visual Basic және С++ сияқты тілдері жатады.

 

6.1. Visual Basic.

1991 жылы Microsoft корпорациясы компьютерлік әлемге Visual Basiс бағдарламалау жүйесін ұсынады.

Visual Basiс – оқиғалы-бейімделгіш бағдарламалауды ұстанатын (поддерживающий) алғашқы тілдердің бірі. Оқиғалы-бейімделгіш бағдарламалауда әрбір қадамды толықтай сипаттаудың орнына әр түрлі оқиғаларға, яғни пайдаланушының әрекеттеріне қалай жауап қайтару керек екенін(реагировать) көрсетсеңіз болғаны.

Бұл бағдарламалау жүйесі арқылы бір  ауқымды бағдарлама емес, Windows-тың пайдаланушы басқаратын, өзара байланысты микропрограммалары (процедура) бар қосымшасы құрастырылады. Visual Basiс көмегімен осындай қосымшаларды жылдам құрастыруға болады, ол үшін міндетті түрде бұл тілді терең, профессионалды түрде меңгеру қажет емес.

 

 

Өңдеудің интеграцияланған ортасы.

Visual Basiс-тің жұмыс ортасын өңдеудің интеграцияланған ортасы деп жиі атайды( Integration Development Eniroment немесе қысқаша IDE), себебі оның сан алуан функциялары бар: жобалау, редакциялау, компиляциялау және қателерді іздеп, түзету.

Сайып келгенде, IDE дегеніміз – бұл бағдарлама жасауға қатысатын құралдар үстелі мен жұмыс ортасы. Бағдарламалауды іске қосқан кезде ең қажет деген элементтер экранға шығады. Оларға қоса ондаған көмекші және жасырын терезелер бар, олар тек пайдаланушыға керек кезде ғана шақырылуы мүмкін.

 

 

• 6.2. Си++.

Бұл бағдарламалау тілі 1980 жылы пайда болды. Оны құрастырған Бьяр Страуструп. Оның атауын ойлап тапқан Рик Масситти деген адам. Бұл Си атты бағдарламалау тілінің Си++ тіліне эволюциялық түрде көшуін білдіреді. Си++ - бұл Си тілінің объектігі бағытталған кеңейтілген түрі.

Си++ үшін базалық  тіл ретінде Си-дің таңдалды, себебі ол:

• көпмақсатты, ықшамды және біршама төмен деңгейлі;
• жүйелік бағдарламалаудың мақсаттарының көбісіне жауап береді;
• UNIX бағдарламалау ортасында жарамды болып табылады.

 

 

 

7. Қорытынды.

Бағдарламалау тілдері төменгі  деңгейден жылдар өте келе жоғарғы  деңгейлі бағдарламалау тілдеріне  дейін дамыған. Осы даму барысында  не жаңадан тілдер ойланып табылып  немесе бұрын болған тілдерді жетілдіру  арқылы жаңа бағдарламалау тілдерін жасаған. Осы бағдарламалау тілдері  арқылы біз машинамен, яғни компьютермен қарым-қатынас жасауға, аз да болса бір-бірімізде түсінуге септігін тигізеді. Егер бағдарламалау саласындағы жаңаша технологиялардың даму қарқынын қарайтын болсақ, онда келешекте аса жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілдері пайда болатыны күмән туғызбайды.

Бағдарламалау тідерімен бірге  бағдарламалау жүйесі де дамып келеді. Жүйелік бағдарламалау, оқиғалы-бейімделуші  бағдарламалау, объектіге бағытталған  бағдарламалау – олар алуан түрлі. Болашақта бағдарламалаудың жаңа, одан әрі жетілдірілген түрлері пайда  болады деуге әбден болады.

 

 

 

 

 

 

8. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Н. Т. Ермеков, В. А. Криворучко, Л. Н. Кафтункина – Информатика-9, 2005 ж.
2. С. В. Симонович – Информатика. Базовый курс., 2001 ж.
3. В. В. Егоров, В. А. Криворучко, Н. Н. Шпигарь – Visual Basic для студентов и школьников., 2007 ж.
4. М. Мансұрова – Компьютерлік орта., 2004 ж.