Автомобильдің жалпы сипаттамасы

29.09.2008 / 20:11

Электр энергиясына  сұраныс атом энергетикасын дамытады. Ал бұл өз кезегінде Қазақстанның басымдылығын арттырмақ

АЛМАТЫ. Қыркүйектің 29-ы. ҚазАқпарат /Ербол Азанбек/ - Жыл  өткен сайын әлем бойынша электр энергиясына сұраныс пен тапшылық артып отыр. Мамандар алдағы уақытта  сұраныс та, тапшылық та өсе түсетінін айтады. Бұны ерте түсінген елдер энергия көздерін қазірден-ақ іздестіре бастады. Бүгінде жалпы әлем бойынша электр энергиясының негізгі 4 көзі бар. Бүгінде олардың ішінде су электр станциялары мен жылу электр станциялары басымдылыққа ие. Алайда олардың қазіргі сұранысты қанағаттандыра алатын түрі жоқ. Ал балама энергия көздері саналатын жел, күн т.б жарық көздері заманауи талапқа сай энергия береді деп айтуға болмайды, дейді мамандар. Мәселен бір орташа күші бар ЖЭС беретін энергияны өндіру үшін 4 мың жел энергиясы құрылғысын орнату керек. Ал бұның құрылысы мен жұмысын реттеуге кететін қаржы ЖЭС-на қарағанда 3-4 есе қымбат. Бұдан шығатыны балама энергия көздері «балама» боп қала бермек. Сондықтан болашақта атом электр станцияларының басымдылығы арта түседі. Мәселен 2050 жылы ядролық энергия үлесі әлемде 35 пайызға жетеді. Бүгінде бұл көрсеткіш 17 пайыз. Ал бұл өз кезегінде қазақ уранының қадірін арттырмақ. Соңғы уақытта жиі сөз болып жүрген бұл мәселе қыркүйектің соңында Алматыда «Қазатомөнеркәсәп» АҚ-ы мен Жоғары технологиялар институтының ұйымдастыруымен өткізген «Уран өндірісінің өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияда тағы да талқыға түсті. Әлемдік уран нарығына қатысушы Ресей, Жапония, Франция, Чех Республикасы, Германия, Австрия, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстаннан келген 300-ге жуық маман жоғарыда айтылған мәселелердің өзектілігін тағы да бір дәлелдеді. Олардың айтуынша, АЭС барлық жағынан тиімді. Оның тиімділігі неде? «Қазатомөнеркәсіп» АҚ президенті Мұхтар Жәкішевтің айтуынша, АЭС-ның басты тиімділігі, оның энергия өндіруде аз өнім тұтынатындығында. «Мәселен АЭС-ке 5 жылда бір рет тұтыну өнімі жеткізілсе болды. Сонымен қатар АЭС-тер ауаға зиянды заттар шығармайды. Сондықтан оның әлемде үлесі артып келеді. Мәселен Швейцария 50 пайыз АЭС, 50 пайыз ЖЭС энергиясын тұтынуға шешім қабылдады. Қай елдің экономикасы дамыған сол елде АЭС үлесі басым болып келеді» дейді Жәкішев. Оның айтуынша, алдағы уақытта әлем бойынша 1,5 триллион долларлық 464 атом реакторы жұмыс істейтін болады. Ал қазіргі таңда 439 реактор тұрақты жұмыс істеуде. «Қазір ядролық ренессанс кезеңі туды. Өйткені сутекті энергетикаға қазіргі сұранысты қанағаттандыру үшін тәулігіне 60-100 миллион баррель өндіретін жаңа көздер керек. Ал бүгінде бұл көрсеткіш 74 миллион баррельді құрайды. Демек сутекті энергетика үлесін сақтау үшін Сауд Арабиясы сынды 3 мұнайлы ел керек. Ал ол жоқ. Сондай-ақ ЖЭС энергетикасы үлесін сақтау үшін бүгінгі өндіріске қосымша 2,3 миллиард тонна көмір қосымша өндіру керек. Бүгінде бұл салада әлем бойынша жылына 3,8 миллиард тонна көмір өндіріледі. Бұл саланы 6,1 миллиард тонна өнім шығаруға жеткізуге мәжбүрлеу орындалмайтын, әрі экологиялық тиімсіз шаруа» дейді «Қазатомөнеркәсіп» басшысы. М.Жәкішев мырзаның айтуынша, Қазақстан үшін АЭС-тің үлесі артқаны тиімді Біріншіден, атом реакторларының саны артуымен 2015-2016 жылдары уранның жеткіліксіздігі артады. Бұл қазақ уранын өтімді қылады деген сөз. Сонымен әлем АЭС салуға көшпек. Бұл бағытта Қазақстан да қарап қалмақ емес. Бүгінде Ақтауда салынатын ВБЭР-300 реакторлы екі блоктың алғашқы АЭС-тің техникалық-экономикалық негіздемесі жасалуда. Оның алғашқы блогы 2016 жылы, 2-ші блогы 2017 жылы іске қосылмақ. Сондай-ақ үшінші блогын да салу көзделген.Жалпы құны әлі белгісіз бұл АЭС 2007 жылдан бастап есептегенде, 23 жылда өз-өзін ақтайды» дейді «Қазатомөнеркәсіп» президенті. Оның пікірінше, болашақта АЭС үлесі елімізде 30 пайызды құрауы тиіс. Өйткені оның экологиялық тиімділігі мен арзандығымен қатар оған пайдаланатын уран қоры бойынша Қазақстан әлемде 2-ші орында. Бүгінде барланған қор бойынша 1,6 миллион тонна уран қоры бар. Сондай-ақ «Қазатомөнеркәсіп» қабылдаған «2010 жылы 15 000 тонна уран» бағдарламасы жүзеге асса, Қазақстан уран өндіруден бірінші орынға шықпақ. Бұл «Қазақстан-2030» Стратегиясындағы ұзақ мерзімді басымдық ретінде аталып өткен энергетика ресурстарын дамыту бағытында елеулі жұмыстар атқарылып жатқанын көрсетеді. Жалпы Қазақстан уран саласында үлкен басымдылықтарға қол жеткізуге бет бұрғаны рас. Мысалы Қазақстандық «Қазатомөндіріс» әлемдік атом реакторын шығарушы американдық Westinghouse компаниясының екінші иесі атанды. Сондай-ақ Ресейде уранды өндірудің халықаралық орталығының құрылтайшыларының бірі, Франциядағы реакторларды термоядролық синтез халықаралық жобасына қатысушылардың бірі болды. Бұнымен қатар Жапония, Қытай, АҚШ, Еуропа елдерімен жаңа келісімдерге қол қойды. Екі жақты келісімдерге сәйкес САМЭКО компаниясымен бірлесіп «Үлбі конверсия» ЖШС?і құрылды. Бұл ЖШС UF 6 өнімдерін бермек. Қазір жылына 12 мың тонна UF 6 шығаратын зауыт жобасы 868 миллион долларды құрайды. Сондай-ақ Ресейлік «Росатоммен» бірлесіп құрылған екі жақты компания болашақта ВБЭР-300 реакторларын экспортқа шығармақ. Құны қымбат емес, қауіпсіздігі жоғары шағын реакторлардың әлем бойынша баламасы жоқ. Жәкішев мырзаның айтуынша, МАГАТЭ есебі бойынша бүгінде дамушы елдер мен аралдық елдерде 90 мың МВт-тық 300 энергоблоктар салу көзделген. Ондағын миллиардтық пайда келтіретін бұл нарықта Қазақстан ұпайы түгелденетіні түсінікті. Бұлармен қатар «Қазатомөнеркәсәп» Жапония, Францияның атом саласындағы компанияларымен біріккен компаниялар құру үстінде. Олар арқылы реакторларда пайдаланылатын уран, бериллий жанармайы, шағын атом электр станциялары өндірісі, уранның диоксинді ұнтақтары, жанармайлық таблеткалар өндіру бағытында жұмыстарды жүзеге асырмақ. Жалпы табиғи уран өндіру, уран өнімдері, бериллий, тантал өнімдері, сирек кездесетін металлдарды іздеу, өңдеу, экспорттау жұмыстарына қосымша басымдылық беріледі деген сөз. Жоғарыдағы жобаларды жүзеге асыру арқылы Қазақстан әлемдік аренада имиджін жоғарылататын тағы бір қадам жасайтыны түсінікті. Үкімет тарапынан алдағы уақытта Атом энергетикасы агенттігі құрылу ойластырылуда көрінеді. Бұл агенттік осы саланы реттеу мен заңдылық бағаттарын қалыптастырумен айналыспақ. Бұнымен қатар әлемдік деңгейдегі уран саудасының арнайы сауда алаңы құрылатыны белгілі болды. Жәкішев мырзаның айтуынша, уран нарығында қазір дұрыс қалыпты баға индикаторы жоқ. Жаңа сауда алаңының құрылуымен уран саудасы ашық, түсінікті бола түспек. Сонымен, Алматыда өткен отырыс көрсеткендей, әлемде Чернобыль апатынан кейінгі атомдық үзіліс энергия тапшылығы салдарына байланысты қайта жалғасатын сыңайлы. Яки, Қазақстанның бұл бағытта ұтары көп болады , деген үміт зор. 

Балқаш Жылу электр станциясын салуда KEPKO компаниясы Оңтүстік және Шығыс Қазақстаннан жұмысшылар тартпақ ниетте

 
"Балқаш" Жылу электр станциясы"  жобасын жүзеге асыруда KEPKO компаниясы  Оңтүстік және Шығыс Қазақстаннан жұмысшылар тартпақ ниетте. Бұл туралы бүгін Қазақстан-Корея бизнес-форумы барысында KEPKO компаниясының президенті Санг Цу Ким мәлімдеді, деп хабарлайды "Қазақстан Бүгін" агенттігінің тілшісі. "Біз Балқаш Жылу электр станциясын салуда Қазақстанның оңтүстік және шығыс өңірлерінен жұмысшы тартуға бар күшімізді салатын боламыз", - деді Санг Цу Ким. Оның айтуынша, "KEPKO компаниясы жұмысшыларды белсене оқытып, өздері жинақтаған тәжірибесі мен технологияларымен алмасатын болады". Бұған қоса, аталған нысанды салуға ауқымды капитал тарту тәуекеліне байланысты КЕРКО жобалық қаржыландыру жүйесін қабылдамақшы. "Бұған қоса біз электр үнемдеу жөніндегі келісімге келу, электр қуатын сатып алу жөніндегі келісімге және электр станциясын салу жөніндегі келісімге қол қол мәселелерін шешуіміз қажет", - деді ол. Бұған қоса KEPKO президенті атом электр станцияларының жұмыс істеуі үшін Қазақстанна уран алуға қызығушылық білдірді. "Қазіргі таңда KEPKO 20 атом электр станциясын басқарады, 8 станция салынып жатыр, ал 2030 жылдың аяғына таман бұдан да көп станция салынады. Осыған байланысты KEPKO үшін сенімді уран жеткізілімін қамтамасыз ету - шешуші мәселе", - деді ол. http://www.kt.kz 14/05/2009

Дата публикации 14.05.09

 
 
Вернуться в раздел новости

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 28.01.2011ж

ҚР Президентінің Жолдаулары

Әкімнің блогы

Мемлекеттік рәміздер 

ВБЭР-300 Атом стансасы

Қазақстан Республикасының Маңғыстау облысындағы ВБЭР-300 реакторлық қондырғысы бар атом электр стансасы (АЭС) құрылысының алғышарттары.  

Маңғыстау облысында АЭС құрылысының қажеттігі Қазақстан Республикасындағы қуат балансына және қолданыстан шығарылатын энергия көздерінің орнын басатын қуаттарды ескере отырып аймақтың даму болашағына талдау жасау нәтижесінде белгіленді.  

Бүгінде Маңғыстау өңірін энергиямен қамтамасыз етіп отырған жалғыз қуат көзі - МАЭК-Қазатомөнеркәсіптің құрамында табиғи газбен жұмыс істейтін үш жылу-электр орталығы (ЖЭО) бар. 2015-2016 жылдарға қарай ЖЭО-1 және ЖЭО-2 техникалық ресурстары түгеуіне байланысты пайдаланудан шығарылуы тиіс. Сонда аймақты энергиямен қамтамасыз етуге тек ЖЭО-3 ғана қалады. Ал оның қуаты жетіңкіремейді. 

Қазақстан Республикасының Энергетика және минералды ресурстар министрлігінің энергиябалансына сәйкес, Маңғыстау облысының 2030 жылға дейінгі болжанған энергия тұтынуын қамтамасыз ету үшін бірінші энергоблогы тиісті электр желілік құрылысымен 2015 жыл деңгейінде пайдалануға берілетін қуаты 900 МВт-тық жаңа алып базалық қуат көзін іске қосу қажет. Түркіменстан-Қазақстан-Ресей-Еуропа мемлекетаралық транспорттық мұнай-газ магистралын құру, туристік кластерді дамыту, Ақтау-Сити тұрғын үй-әкімшілік кешенін салуға байланысты Маңғыстау облысының жүктемесі қабылданған баланстағыдан басқа 300 МВт-қа артады. Бұл энергия көздерінің қуатын 1200 МВт-қа дейін жеткізу қажеттігіне әкеп соқтырады. 

Қолданыстан шығарылатын қуаттарды алмастыруды қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар орындалмаған жағдайда 2016 жылға қарай қуат жетіспеушілігі сезіліп, ол Ақтау өңіріндегі және бүкіл Маңғыстау түбегіндегі өмірлік іс-әрекеттердің барлық қырларына теріс әсер ететін болады.   

Демек, аймаққа қолданыстан шығатын қуаттың орнын толтыратын және электр энергиясына болған өскелең сұранысты қанағаттандыратын жаңа қуат көзі керек. Ал электр энергиясы тапшылығы кезеңін болдырмау үшін жобаны ертерек қолға алған абзал.  

Негізгі қуат көздері

Бүгінде әлемде қуат көздерінің негізгі төрт түрі бар: гидр-оэлектрстансалар (ГЭС), жылу-электрстансалары (ЖЭС), атом электр стансалары (АЭС) және балама энергия көздері. Балама қуат көздері әлі жеткілікті дамымаған, өнеркәсіптік мөлшерде тұрақты ток шығаруға қабілетсіз, сондықтан электр энергиясының базалық көзі бола алмайды. Ақтауда ГЭС салу мүмкін емес, өйткені өзен жоқ. Көмірмен жұмыс істейтін ЖЭО салу да тиімсіз, себебі Маңғыстаудың өз көмірі жоқ, ал оны солтүстік өңірлерден тасымалдау электр энергиясының бағасына әсер етеді. Газбен жұмыс істейтін ЖЭО көп жағдайда отынға тәуелді. ЖЭО жылына миллион текше метр газ тұтынатындықтан көгілдір отын бағасы өскенде электр энергия бағасы да қоса өседі. Газбен және көмірмен жұмыс істейтін ЖЭО-ның тағы бір кемшілігі – ауа қабатына СО2 шығарады. Ғалымдардың мәлімдеуінше, жаһандық жылынуға себеп болып отырған да осы көмірқышқыл газы көрінеді. Сондай-ақ, Қазақстан Киот хаттамасына қол қоюды жоспарлап отыр. Бұл халықаралық құжат еліміздегі экологиялық қауіпсіздік стандарттарын жаңа деңгейге көтереді. Қазақстан атомосфераға СО2 шығаруды кеміту арқылы еліміз экологиясы мен тұрғындарының денсаулығына ғана емес, сонымен қатар әлемдік климаттың өзгеруі сияқты жаһандық мәселеге де қамқорлық жасауды ескерген болады.  

Атом энергетикасы

Ешқандай күмән болмасын, атом энергетикасы бүгінгі таңдағы экологиялық ең таза және экономикалық тартымды энергия көзі саналады. Атом стансалаларының көмір және газ стансаларынан айырмашылығы сол, ауаға ешқандай зиянды заттарды шығармайды. АЭС әлдеқашан әлемде экологиялық тұрғыдан таза қуат көзі ретінде танылған. Егер Ақтау қаласында жылу электр стансасының орнына атом стансасы жұмыс істейтін болса, жыл сайын атмосфераға тасталатын көмір қышқыл газы 3 миллион тоннаға, азот қышқылы 10 мың тоннаға азаяр еді. Оған қоса қазір ЖЭО жұтып жатқан 5 миллион тонна кислород босайтын болады. Орман-тоғайы жоқ Маңғыстау өңірі үшін АЭС есебінен кислородты толтыру үлкен маңызға ие. 

Маңғыстауда атом энергетикасын дамытудың экономикалық тиімділігі де орасан. Атом энергиясының тарифінде отын бағасының үлесі шамалы. Атом электр энергетикасы тарифтің секіріп өсуіне жол бермейді. Егер газ бағасы үш есеге өссе, бұл ЖЭО тарифінің автоматты түрде 3 есеге артуына әкеп соқтырады. Ал уран бағасы 3 есеге өскенде, АЭС электр энергиясының тарифі әрі кетсе 5-6 пайызға артуы мүмкін. Тарифтегі мұндай айырмашылық бірінші кезекте Маңғыстау өңірінің өнеркәсібін дамытуда өте маңызды. Тұрақты дамуды, ұдайы инвестицияны бәрінен бұрын арзан энергия бар жерде қамтамасыз етуге болатыны түсінікті. Бұл тұрғыдан алғанда Маңғыстау облысы басқа аймақтарға қарағанда айтарлықтай басымдыққа ие болады. Экономиканың дамуы жаңа жұмыс орындарын ұсынып, тұрғындардың әл-ауқатын жақсарта түседі. 

Ақтау қаласындағы «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС-нің алаңы АЭС салу және оны пайдалану үшін қажетті барлық инфрақұрылымға ие болуы жобаны жүзеге асыруды айтарлықтай арзандата түседі. 

Атом стансасының  тағы абзал тұсы бар. Жақыннан тасымалданатын не көмірі, не газы жоқ өңірде атомдық қуат көзін басқа ешнәрсе ауыстыра алмайды – күн сайын отын тасудың керегі жоқ. АЭС отыны бес жылда бір жеткізіледі, және оның көлемі көмірмен салыстырғанда түк емес. Оған қоса, Қазақстан өз АЭС-тері үшін отынды өз ішінде өндіре алады. Бұл, сөзсіз, еліміздің энергетикалық тәуелсіздігін арттырады.  

Ақтаудағы Маңғыстау  атом энергокомбинатының базасында 25 жыл бойы жылдам нейтронды БН-350 атом реакторы табысты жұмыс істегенінің  де маңызы орасан. МАЭК-Қазатомөнеркәсіп – ядролық реакторды пайдалану тәжірибесіне ие бірден-бір кәсіпорын. Демек, АЭС қауіпсіз және сенімді пайдалану үшін Қазақстанда барлық жағдай мен алғышарттар жеткілікті. Елімізде ширек ғасыр бойы БН-350 реакторының тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз еткен, қазір сол реакторды қолданыстан шығару ісімен шұғылданып жатқан білікті мамандар сақталған. Ядролық физика институтының мамандары тағы бар. Станса салынып біткенше, ал оған 8 жылдай мерзім қажет, мамандандырылған оқу орталықтарында жаңа кадрлар дайындалатын болады. 

Атом энергетикасын  дамытуға ықпал ететін тағы бір маңызды фактор – ядролық реактордың қауіпсіздігі. Бүгінде АЭС қауіпсіздігі атом энергетикасын дамытудың міндетті бір шарты болып саналады. Қазіргі ядролық блоктар жоғары қауіпсіздік деңгейімен ерекшеленеді. Жаңа буындағы реакторлар «пассивті» қауіпсіздіктің озық жүйесімен жабдықталған. Апат бола қалған жағдайда ешқандай әрекетке барудың қажеті қалмайды, реакторлар қауіпсіздік бітеуіші автоматты түрде іске қосылатындай етіп жасалған.  

Қазақстан атом стансасын салуға және пайдалануға дайын

Еліміздің энергия  жүйесінің техникалық талаптарына  сай үлкен қуаттағы 1000 МВт-тық  атом стансасын салу мүмкін емес. Өйткені, атом реакторына отын жүктегенде бұл  стансаның 1000 мегаваттық қуатын алыс қашықтықтағы екінші бір қуат көзінде сақтауға тура келеді. Алыстағы энергия желілерінде бұл экономикалық тұрғыдан жөнсіз, яғни шығын көбейеді. Сондай-ақ, энергия көздерінің еліміз аумағы бойынша мейлінше біртегіс бөлінуін энергия жүйесінің тұрақтылығы да талап етеді. Сондықтан Қазақстан үшін 1000 мегаваттық бір қуат көзінен, 300 мегаваттық үш қуат көзі экономикалық тұрғыдан әлдеқайда тиімді болмақ. Қайта жүктеу үшін біреуі тоқтағанда, қалған екеуі жұмыс істеп тұрады. Осылайша энергиямен қамту үздіксіз жүреді.  

Дүние жүзілік  реакторлар рыногына талдау жасағанда 300 мегаваттық стансаның өнеркәсіптік нұсқасы әлі жоқ екені мәлім болды. Мұндай реакторлар шағын және орта қуаттағы реакторлар тобына жатқызылады. «Westinghouse», «Areva», «General Eleсtric» сияқты шетелдік компаниялар қуаты 1000 МВт және одан жоғары реакторларда ғана шығарады. Бүгінгі таңда шағын және орта қуаттағы реакторлар рыногы бос тұр. Сол себепті Ресеймен біргелікте блок типтес кемелік реакторлық қондырғы базасында ВБЭР-300 реакторын жасауға шешім қабылданды.

Сол үшін «Атом  энергиясын бейбіт мақсатта қолдану  саласындағы Ресей-Қазақстан ынтымақтастығының кешенді бағдарламасы» аясында 2006 жылғы 30 қазанда «Атом стансалары» Қазақстан-Ресей компаниясы» акционерлік қоғамы құрылып, оның алдына жаңа типтегі ВБЭР-300 энергоблокты атом реакторын жасау, салу және әлемдік рынокқа алып шығу міндеті қойылды. Акционерлік қоғам Қазатомөнеркәсіп пен Атомқұрылысэкспорттың тең үлесте қатысуымен құрылды. 

Орташа  қуатты ВБЭР-300 реакторлық қондырғы базасындағы 3+ жаңа буындағы атом стансасы  

ВБЭР-300 реакторының таныстырылымы