Биологиялық мембраналар

 

                                                     Мазмұны

    Кіріспе.................................................................................................................3    

1. Биология  кабинетінде  тірі  табиғат  бұрышын  ұйымдастыру....................4
1. Өсімдіктану  курсы  бойынша  табиғи  материалдарды  қолдану...............8
2. Жануартану  курсы  бойынша  ылғалды  препраттар  мен      

       аквариумды  сабақтарда  қолдану...................................................................9

2.   Жаңа  технология  әдісі  бойынша   оқушылардың 

       қызығушылығын арттыру............................................................................13

2.1    Биологиядан  симпозиум  сабағы  ретінде  өту  әдісі...............................15

2.2    Биология  сабағын  поззия  түрінде  өту  әдісі..........................................18  

    Қорытынды...................................................................................................21

    Пайдаланылған  әдебиеттер  тізімі.............................................................22

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

 

Биология  сабағында оқушылардың қызығушылығын  арттырудың түрлі әдістері бар. Оқушылардың  биология сабағына белсендіру алдымен  қызықтыру үшін кабинетке тірі табиғат  бұрышын ұйымдастыру керек.

Тірі  табиғат бұрышында жануарлар  бөлімінде омыртқасыздар қарапайымдылар көп жасушалар буынаяқтылар, бунақденелер, былқылдақденелілер, шаяндар балықтар болса, енді өсімдіктер бөлімінде бөлме  өсімдіктерінен бастап (алоэ, бегония, кактус, қазтамақ т.б.) және төменгі  сатыдағы өсімдіктермен жоғары сатыдағы өсімдіктер мәдени өсімдіктер және кеппешөптер  болса, оқушылардың қызығушылығы артады.

Бұл кабинеттегіні  сабақта пайдаланбасақ, кабинеттің мәнісі кетеді. Сондықтан ылғида пайдалануц керек.

Осыларды  пайдаланып, оқушылардан жаңа технологиямен  яғни модельдік бағдарламаны сабақта  қолдану керек. Модель бағдарламаның  мақсаты сабақтың мазмұнын түсіндіріп, тақырыпты кеңейте түседі. Модельдік  технология Жанпейісовадан кейін күшті  қолға алынып дамып, жетіліп келеді.

Симпозиум мен  поэзия сабағының мәнін айтатын  болсақ, оқушылардың өзіндік ынталарына негізделеді. Симпозиум сабағында  Қазақстанда жиі кездесетін паразиттік құрттар тақырыбында арнайы мамандар гельминтолог паразитолог, дерминтолог  ғалымдарды, ұстаздарды шақырып, лекциясын  тыңдап, оқушыларды мазалап жүрген сұрақтарға жауап іздейді.

Ал, поэзия сабағы ақын – жазушылардың өлеңдерін  оқушылар оқып, оны талдап, қандай мән  жатқанын анықтайды. Міне, осы мәліметтер бойынша курсытық жұмысымды жинақтадым.

 

 

 

1. Биология  кабинетінде  тірі  табиғат  бұрышын  ұйымдастыру 

Кабинетті жабдықтау шеберлікті, ізденісті  талап етеді. Толық жабдықталған кабинетте оқушылардың көру, бақылау  жүргізу, зертханалық жұмыстар жасау  арқылы білім, біліктері артыи, естерінде  ұзақ сақталады. Төменде экология кабинетін  оқу жабдықтарымен жабдықтау  және «тірі табиғат» бұрышын жасау  мысалдары көрсетілді.

Жануарлар

Аквариум  Балықтар: группиялар, шұбар-семсер (пецилиялар), семсерқұйрықтар, алтын балықтар, жайыншалар, данио-рерио, барбустер, скаляриялар  және т.б.

Омыртқасыздар: кірпікшелі кебісше, кәдімгі гидра.

Былқылдақ денелілер: айқұлақ, ұлу, перловица, ампулярия, ахатина, үлкен тоспа ұлуы, қошқармүйіз  ұлу, шалғындық шырыш және т.б. Шаянтәрізділер: шашақмұрт шаян   (дафния),   циклоп,   есекқұрт

Бунақденелілер: жүзгіш қоңыз (плавунец окаймленный), үлкен  суіңкәр, ауылшаруашылық зріянкөстерінің дернәсілдері немесе көбелек қуыршақтары, басқа да бунақденелілерді, дрозофнлаларды ұстауға болады. Сирекқылтанды құрттар мен сүліктер.                        

Акватеррариум.         

Қосмекенділер: кәдімгі құйрықты бақа (тритон), аксолотль, шпорц бақасы, шөп бақа, жасыл  немесе сұр құрбақа, шұбар бақа.

Мамандандырылған  кабинеттерде басқа да жануарларды  ұстауға болады: тасбақаларды, су жыландарды, атжалмандарды, теңіз шошқаларын, үй қояндарды; құстардан: кептерлерді, тотықұстарды, шымшықтарды және т.б.

Өсімдіктер

Кактустер (зигокактустер, эпифиллюмдерді), рипсалистер  және т.б., сүттігендер (ашық сүттіген, жапырақсыз сүттіген, басқа да формалары), монстера, агава, ағаштәрізді алоэ, амаралис, аспарагустер, бальзамин, бегония, Дегремон бриофиллюмы, германтус, етті гойя, колеус, қазтамақ, пеларгония, сансевьера, сенполия немесе узабар шегір-гүлі, алтын сциндапсус, традесканция (түрлі формалары), шоқты хлорофитум, циперус немесе папрірус; гүлді аквариумдық өсімдіктер (оралмалы валлиснерия, каролиндік кабомба, пистия, пузырчатка, ряска, канадалық элодея); споралы аквариумдықтар (жүзуші риччия, фонтииалис немесе су мүгі, төрт жапырақты маргилея, жүзгіш сальвиния, хара немесе топляк және т.б.).

Жинақтамалар

Орман,   бақша,   алқап,   бақтардағы зиянкес бунақденелілер.

Әр түрлі  табиғи мекеы ортала-рьша өсімдіктердің  бейімделулері (орман, шалғындық, дала, өзен, көл, таулар және т.б.).

Жарық тәртібі, ылғалдылық, температураға өсімдіктердің  экологиялық бейімделуші формалары.

Паразиттік  өмір сүруші формалары.

Мекен ету  ортасы ретінде топыраққа экологиялық  бейімделуші формалар.

Өсімдіктердің өмірлік формалары.

Жануарлардың  өмірлік формалары.

Өсімдіктер  мен жануарлардың қорғаныштық бейімделушіліктері (құрылысы, түр-түсі (реңі).

Өсімдіктердің мәдени формалары (түрлік саналуандылық), агро-жүйедегі мәдениеттендіру.

Өсімдіктердің шөп қоректі жануарлардан қорғанатын аналогиялық мүшелері (арша, таққурай, ит-мұрын, бөріқарақат).

Қорғаныш  рең түрлері (жабын реңді бунақденелілр, үркітуші реңді бунақденелілер, мимикриялық  және бүркеніш реңді пішін мен  түр-түс).

Бунақденелілердің аяқтарының бейімделу өзгерістері. Жануарлардың жемтіктеріне шабуыл жасау  мүшелері.

Бүлінгені су қаларындағы индикатор-жануарлар (ақ, сұлама, перловица, аз қылтанды құрттар). Бауырсорғыш, мысық ішіндегі паразит  құрттар.

Кестелер

Биосфера.

Табиғат белдеулері.

Емен  орманы, тұщы су қоймасының тіршілік қауымдастықтары. Көлдің өсуі (сукцессияға мысал/ ретінде). Өсімдіктер мен жануарлардың мекен  ету ортасына бейімделуші формалары.

Ылғалды, тропикалық ормандар, субтропиктер, шөл, су өсімдіктері, орман, шалғындық өсімдіктері.

Жануарларды қорғау (21 кестеден тұратын серия).

Карталар

Әлемдік биосфералық қорықтар мен ұлттық саябақтар.

Қазақстанның  табиғат белдеулері.

Қазақстанның  физикалық картасы.

Әлем  және Қазақстанның зоогеографиялық  картасы.

Қазақстанның  қорықтары мен қорықшалары.

Қазақстанның  экологиялық картасы.  Қазақстан    халқының    тығыздығы.

Моделъдер-Үлгілер

Табиғаттағы зат және энергия айналым. Тіршілік қауымдастығының динамикалық моделі (емен орманы, тұщы су қоймасы).  Тұщы су қоймасы өсуінің динамикалық  моделі.

Экологиялық-биологиялық  конструкторлар.

Агроценоз.

Биосфера  және адам.

Микропрепараттар

Тіршіліктің паразиттік формалары.

Түрлі ластанған  орта факторларының әсерінен өзгерген жапы-рақтарының формалары мен түрлері (хлорофилдің өзгеруі, жапырақтың  құрылысы және галлар (бұзғындар) өзгерісі және т.б.)

Аудиовнзуалды оқыту жабдықтары. Кинофильмдер

Зиянкестермен биологиялық күресу әдістері.

Адам  және оның денсаулығы.

Құстарды  қорғау және қатыстыру.

Балықтарды  қорғау және өсіру.

Кұстардың экологиялық топтары.

Өсімдіктер  тіршілігіндегі маусымдық өзгерістер.

Жануарлар тіршілігіндегі маусымдық өзгерістер. Адамның өсімдік түрлерінің көп  сымдық өзгерістер.

Экология. «Биология әлемі». Планетариум орталығы слайд-альбомдар сериясы.          

                   

Диафильмдер           

В.И. Вернадскийдің биосфера туралы ілімі.

Жаһандық  экологиялық дағдарыстар.

Құстарды қорғау және қатыстыру.

Жануарлар санын қалпына келтіру.

Түрлі табиғат  жағдайларындағы жануарлар тіршілігінің ерекшеліктері.

Қыстама және жыл құстары.

Қоршаған  ортаны қорғау.

Өсімдік тіршілігіндегі күз.

Ағзалардағы бейімделушіліктің пайда болуы.

Өсімдіктер  тіртілігіндегі маусымдық құбылыстар.

Өсімдіктерді  қорғау.

Жыртқыш өсімдіктер.

Өсімдік бірлестіктері.

Балық байлығын қорғау және балық өсіру.

Жапырақтардың алуан түрлілігі.

Халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл кітабы.

Сирек және жойылып бара жатқан жануарлардың түрлері.

Гүлді өсімдіктердің  алуан түрлілігі және олардың  тіршілік ету мекендері.

 

Диапозитивті (Слайдтер).

Өсімдіктер  және жануарлардың табиғи бірлестіктері. Бунақденелілердің  табиғаттағы  және адам өміріндегі рөлі.

Адамның өсімдік  бірлестіктеріне әсері.

Адамның өсімдік  түрлерінің көп түрлілігіне әсері.

Өсімдіктердің бірлестіктегі өзара байланысы.

Адамның табиғаттағы  құстар санының әсері.

Астрахань қорығы.

Экология. «Биология  әлемі. Планетариум орталығы. Слайд-альбом сериясы.

Видеофильмдер . «10+10» 10 фрагменттен тұратын сериал. «Накануне» - экопрос-вещения ассоциациясы - 100 мин.

Экология. Дәстүрсіз энергетика. «Кварт» киновидеостудиясы - 1 кас, 50 мин.

Табиғат бірлестіктері. «Кварт» киновидеостудиясы  — 1 кас.,. 42 мин.

Өсімдік тіршілігі. «Кварт» киновидеостудиясы - 1 кас, 70 мин.

Табиғат құпиялары. «Кварт» киновидеостудиясы - 1 кас, 175 мин.

Қызықты табиғат. «Кварт» киновидеостудиясы - 1 кас, 75 мин.

Өсімдік бірлестіктері.

Жануарлар    жауап    береді  ВВС кино-видеостудиясы  – 1.кас...,103 мин.

Экологиялық альманахтар (жинақ). «Кварт» кино-видеостудиясы  – 1.кас..., 85 мин.

Экологиялық жүйе. «Кварт» кино-видеостудиясы  – 1.кас..., 76 мин.

Биосфералық қорықтар. «ВВС» кино-видеостудиясы  – 1.кас..., 55 мин.

Экология. Табиғатты қорғау. «ВВС» кино-видеостудиясы  – 1.кас..., 85 мин.

Күйтабақтар. Табиғаттағы құстар дауыстары.  Табиғаттағы жануарлар

дауыстары. Экологиядан  сабақтар  мен  сарамандық жұмыстар өткізген кезде жетіспейтін   құрал-жабдықтар   мен материалдарды  биология, химия, физика   кабинеттерінен   алып   қолдануға болады.

 

1.1  Өсімдіктану   курсы  бойынша  табиғи  материалдарды  , жасанды    мәліметтерді , қордағы  , кітаптағы , ғылыми  жұмыстарды  оқушылардың  биология  сабағына  белсенділігін , қызығушылығын , сүйіспеншілік  мәні  бар   білім  беру  керек .  Өсімдіктер  әлемін  балдырдан  оқу  басталады  . (құрылыс  ерекшеліктері , көбеюі , даму  т.б. )  яғни  көп  жасушалы   балдырлар , одан  ашық  тұқымды   және  жабық  тұқымды  өсімдіктер , дара  және  қос  жарнақты  өсімдіктер , одан  төменгі  сатыдағы  өсімдіктер  және  жоғары  сатыдағы  өсімдіктер  оқушыларға  тәрбиелік   мәні  бар  білім  береміз  .       Өсімдіктану курсында  тірі  табиғат бұрышындағы жинақтамалар  бөлімінде әртүрлі табиғи  мекек орталарына  өсімдіктердің бейнеленуі  (орман , шалғындық , дала , өзен , көл , таулар  және  т.б. ) 

         Мекен  ету  ортасы  ретінде   топыраққа  экологиялық  бейімделуші   формалар  және  өсімдіктердің   өмірлік  формалары  бар. 

         Өсімдіктердің  қорғаныштық   бейімделушіліктері  (құрылысы , түр-түсі , көбеюі , дамуы , тыныс  алу  , қоректену  т.б.)

          Өсімдіктердің  мәдени  формалары  (түрлік  сан-алуандық)  агрожүйедегі  мәдениеттендіру  

          Өсімдіктердің  шөп  қоректі   жануарлардан  қорғанатын  аналогиялық   мүшелері  (арша , таңқурай , итмүрын  , бөріқарақат) 

         Өсімдік  бірлестіктері 

Қазақстанның  және  Халықаралық  Қызыл  кітапқа  енген  өсімдіктер  туралы  мәлімет  беру 

          Өсімдіктердің  шаруашылықтағы ,  адам  өміріндегі , табиғаттағы   мағызы 

Міне  осы  бағытта өсімдіктер  курсында  тәрбиелік  мәні  бар   білім  береміз .