Ауыл шаруашылық құстарының гигиенасы

Жоспар:

1. Ауыл шаруашылығы құстарының гигиенасы.
2. Құстарды ұстау жүйелері мен тәсілдері.
3. Құс қораларының микроклиматы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                 

 

Ауыл шаруашылығы  құстарының гигиенасы.

            Еліміздің халықты тағамдық өнімдер мен  қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламаның орныдалуына ауылшаруашылық құстарын өсірудің де маңызы зор. Өйткені құстардың етінің құндылығы ғана емес, оған жұмыртқа және мамық өнімдерінің бағалылығын қоссақ, онымен бірге олардың тез жетіліп, көп өнім беретіндігін ескерсек, құстарды өсірудің маңызы белгілі болады. Бірақ құстарды өсіру кезінде олардың сыртқы қоршаған ортаға сезімталдығының өте жоғары екендігін ескеру қажет. Құстардың азғана жерде көптеп орналасқан жағдайында оларды әртүрлі аурулардан сақтандыру тек қана ветеринариялық санитариялық ережелерді орындап, гигиеналық талаптарға сай жұмыс істегенде ғана болады.

 

Құстарды ұстау  жүйелері мен тәсілдері.

 

           Құс шаруашылығында үш түрлі ұстау жүйелері: экстенсивті,интенсивті және аралас немесе жартылай интенсивті қолданылады. Әр жүйенің өзіне тән тәсілдері, яғни клеткаларда және едендерде ұстайтын түрлері тараған. Едендерде ұстау тәсілдері үш түрде кездеседі: жиналмайтын қалың төсенішті, сыртқы және сеткалы (торкөзді) едендерде арнайы серуен алаңдарын пайдаланып, немесе серуенсіз тұрғызып күтіп-бағу болады.

          Экстенсивті жүйе - көбінесе кіші құс фермаларында белгілі бір мезгілдерде ет және жұмыртқа өнімдерін алуға бағытталған. Мұндай фермаларда құстарды едендерде ұстап, табиғи жарықтандыруды ауаны желдетуді және мезгілді серуендетуді пайдаланады да, ондай кездерде фермалардағы ауыр жүмыстарды ( азық тарату, көң тазалау және т.б.)  механикаландырудан гөрі қол жұмыстарының  бөлігі жоғары  болады.

         Интенсивті жүйе - жыл бойына жоспарлы түрде біркелкі сапалы, мол өнім алу үшін жоғарғы өнімді құстарды клеткада және едендерде ұстап, технологиялық процестерді (вентиляция, канализация, жарықтандыру, азықтандыру т.б.) механикаландырып, автоматтандырып және арнайы зауыттарда дайындалған құнарлы құрама жемдерді пайдаланып, серуенсіз ұстайды.

           Аралас немесе жартылай интенсивті жүйе - құстарды технологиялық процестері автоматтандырылған және механикаландырылған қораларда ұстап, бірақ шектеулі серуендетуді пайдаланып (қаздар, үйрету фермаларында) немесе құстар жылдың бір мезгілінде экстенсивті, ал уақытында - интенсивті жүйеде ұсталады.

           Құстарды қалың жиналмайтын төсеніштерде ұстау тәсілі көбінесе,ет бағытындағы фермаларда қолданады. Қалың төсеніштерде құстарды ұстау үшін әуелі құрғақ,дезинфекцияланған және алдын ала қорытылған хлорлы әкі ұнтағы себілген еденге қалыңдығы -15см төсеніш салып, соңынан әр бір екі айда үстіне төсеніш материалын қосып, жалпы қалыңдығы жыл аяғына дейін  25-30см жеткізеді.

          Мұндай төсеніштерде, биотермиялық процестердің нәтижесінде, қыс айында температура 12-18 С жетеді де, ал төсеніш алдындағы сапрофитті микробтардың өсуінің салдарынан, әсіресе витаминдер тобы В түзіліп, құстар төсеніш түйірлерін шоқып жеп, өздеріне қажет кейбір витаминдерді табады. Сол сияқты құстарды қалың төсеніш едендерде ұстағанда, олар еркін қозғалыста болып, денсаулығына біршама пайда тиеді.

          Мұнымен қоса құстарды қалың жиналмайтын төсенішіт едендерде  ұстау кезінде айтарлықтай кемшіліктер кездеседі.  Біріншіден бұл тәсілмен ұсталған кезде құстар белгілі бір орынға жұмыртқаламай, еденге түсіріп алып, олар ластанып, тек тағамдық қана емес инкубациялық сапасын да төмендетеді. Екіншіден, құстардың саңырық араласқан төсеніштермен денесі түйісіп, шоқып жеп, альминтарлы,инфекцияға және инвазиялық ауруларға шалдығуына қауіп төндіреді.Үшіншіден, құстарды бұл тәсілмен ұстағанда төенішті ұзақ алмастырмағанның нәтижесінде,онда улы газдардың мөлшері көбейіп кетпеу үшін өте көп жаңа төсеніш қоры қажет болады.

          Құстарды сырықты едендерде ұстау тәсілі кезінде арнайы ағаш сырықтардан құрылған рамаларды қоралардың еденінен 80-85см биіктікте көлденеңінен орналастырады. Рамаларды жасауға қалыңдығы 1.5-2см, жалпақтығы 4-5см ағаш сырықтар алып, құс саңырығына бөгет болмау үшін үстіңгі бетін тегіс, қырларын жұмырлап, үстіріктеп, бір бірінен 2.5-3.0 см қашықтықта орналастырады. Мұндай едендердің арасынан құс саңырағы астындағы бетондалған арыққа түсіп, одан механикалық түрде арнайы сырғыш қарғыш құрылымдардың көмегімен тазаланып отырады.

         Сыртқы едендерде ұстағанда құстарға төсеніш қажет болмайды және олардың дем алып отыруына арнайы қондырғылар қаралмайды, құстардың саңырығы еден тесігінен төмен түсіп кетеді де, олардың денесі таза болып, ауру жұқтыру қаупі төнбейді және құстардфң орналасу сиымдылығы жоғарлайды. Бірақ, мұндай артықшылығымен қатар айтарлықтай кемшілігі болып, бұл сырықтан жасалған едендердің сыртқы әсерлерге құс саңырықтарына төзбей, тез істен шығып, жарамсызданыу саналады

           Құстарды тор көзді едендерде ұстау - басқа түрлеріне қарағанда тиімді болып есептелінеді.

         Ол үшін аса берік, ауыр салмаққа иіліп кетпейтін, сыртқы әсерлерге төзімді,әсіресе химиялық  заттар мен газдарға, тот  баспайтын сымдардан арақашықтықтары 3.5 × 3.5 смторкөздер жасалып, жерден 60-70 см, биіктікте керіп орнатылады. Олардың астында көң жиналатын бетлндалған арықтар жасалады. Бұл тәсілдің сырықты едендерден артықшылығы сыртқы факторлардың әсеріне төзімді болса, кемшілігі ,ұзақ уақыт құс салмағына  шыдамай еден иіліп, салбырап кетеді де, оны жиі керіп отыруға қосымша еңбек жұмсалады және құстардың дем алып отыруына арнайы қондырғылар қарауға тура келеді.

           Арнайы клеткаларда құстарды ұстау тәсілі құс шаруашылығында әсіресе ірі өдірістерде кең таралған. Бұл тәсілмен ұстау кезінде арнайы клеткалы батареялар жасалып қораның ішіне бірден бес қабатқа дейін аралықтарынан жол қалдырып орналастырылады. Ол үшін құстарды жекелеме, шағын топпен және ірі топпен ұстауға арналған цинкпен көмкерілген сымдардан клеткалар жасалып, тізбектеп орналастырылады.

       Қазіргі кезде клеткалы батареяларда барлық негізгі технологиялық процесстер: азық жеткізу, суару, жұмыртқа жинау, саңырық тазалау, жуу, дезинфекциялау т.б механикаландырып және автоматтандырылған. Клеткаларды қорада орналастырылуы тігінен және сатылы каскадты жасалады. Құстарды клеткалы батареяларда ұстағанда, олардың ораласу сиымдылығы артады. Онымен қоса клеткалы батареяларда ұстағанда, олардың орналасу сиымдылығы артады.

                             Құс қораларының микроклиматы.

 

           Құс қораларының микроклиматы нашар болса жас құстардың өсіп дамуы тежеліп, өнімділігі төмендеп, құстың басқс ауруларға қарсы тұру қабілеті азаяды. Құстарды қанағаттандырғысыз микроклиматы бар қораларда ұстағанда, олардың өнімі  40-50%  төмендейді, бір өнімге шаққанда азық шығыны 30-40%  артып, құстың әсіресе жас балапандардың ауруы 3-4есе көбейеді. Ірі құстардың онымен қоса, ересек жас құстардың қораларындағы ауаның температурасының, қыс айларында, төмендеуі немесе жо,арылауы қалыпты нормадан  2 градустан артық ауытқымауы керек.

        Жылдың жылы мезгілдерінде қора ауасының температурасының ең жоғарғы шегі сыртқы ауаның температуарасының көрсетуінен 5 градустан жоғары болмай, бірақ 1-10 тәуліктік балапандар үшін 33 С⁰ артық емес, басқа жастағы жұмыртқалайтын құстарға – 28 С⁰, ет бағытындағыларғы – 26 С⁰ жоғары болмау керек.

       Қысқы мезгілде (тәулік ішінде 4 сағатқа) ауа температурасының жоғарлауына рұқсат етіледі, бірақ жалпы орта есеппен 33⁰ С жоғары көтерілмеуі керек.

        Құс қораларының ауасының температурасының төмендеуә құстың энергияға сұранысын арттырып азық шығынын жоғарлатады да, ал температураның жоғарлауы белгілі бір мөлшерге дейін азыққа құстың сұранысын төмендетеді.

        Сондықтан  ауа райы ыстық аймақтарда  құстың азыққа сұранысы азайып, оларға қажет қоректі заттармен  организмді қамтамасыз ету қиынға  түседі.

        Қора ауасының температурасы 33⁰С жоғары болуы кере, тауықтардың жұмыртқасы 18-20 төмендеп, азық шығыны 15-20 азайып, су ішуі – 50-60 жоғарлайды. Құстар организміне жоғарғы температураның зиянды әсерін азайтудың жаз айларында, бірден-бір тиімді жолы қорадағы ауа қозғалысының жылдамдығын жоарлатып (2,0-2,5 м/сек) организмнен жылу тарауын арттыру болып есептеледі.

 

Құстардың және негізгі  балапан шығаратын қоралардың (инкубатор) микроклиматы

 

Құстардың түрі және жас  тобы	Температура, гред			Салыстыр малы  ылға- лдылық %	Ау а қозғал- ысы м/сек суық кезде	Шудың шекті мөлшері, лт	Шаң-тозаң шегі,мг/м3	Көмірқышқыл газы, %	Аммиак мг/м3	Күкіртті сутегі, мг/м3
	Еденде ұстағанда		Клет-када
	еденде	Жылыт-қанда
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Ірі құстар
Тауықтар	16-18	-	16-18	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
Күрке тауықтар	16	-	-	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
Үйректер	14	-	-	70-80	0,5-0,8	90	2-5	0,20	10	5
Қаздар	14	-	-	70-80	0,5-0,8	90	2-5	0,20	10	5
Жас тауықтар
1-4 апта	28-24	35-22	33-24	60-70	0,2-0,5	90	2-5	0,20	10	5
5-11 апта	18-16	-	18	60-70	0,2-0,5	90	2-5	0,20	10	5
12-22 (26) апта	16	-	16	60-70	0,2-0,5	90	2-5	0,20	10	5
Бройлер:
1 апта	28-26	35-30	32-28	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
2-3 апта	22	26-29	32-28	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
4-6 апта	20	-	25-24	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
7-9 апта	18	-	18	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
Жас күрке тауықтар
1 апта	30-28	37-30	35-32	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
2-3 апта	28-22	28-24	31-27	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
4-5 апта	21-18	25-21	26-22	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
6-17 апта	20-17	-	21	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
18-31 апта	16	-	18	60-70	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
Жас үйректер
1апта	26-22	35-26	34-24	65-75	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
2-4 апта	20	25-22	24-20	65-75	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
5-8 апта	16	-	18	65-75	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
9-26 апта	14	-	14	65-75	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
Жас қаздар
1-3 апта	26-22	30	30-22	65-75	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
4-9 апта	20-18	-	20-18	65-75	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
10-39 апта	14	-	14	70-80	0,3-0,6	90	2-5	0,20	10	5
Инкубация бөлмесі:	-	20-22	-	50-70	0,3	-	0,5	0,1	-	-
Босатын бөлмесі	-	20-22	-	50-70	0,3	-	1,0	1,0	-	-
Өңдеу бөлмесі	-	24-26	-	60-65	0,2	-	1,0	0,05	-	-
Сақтау бөлмесі	-	28-30	-	60-65	0,5	-	1,0	0,2	-	-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         

 

                                             Пайдаланылған әдебиеттер:

1. М.С.Садуақасов  « Ветеринариялық  - санитарилық  Гигиена.» 

Алматы  - 2008ж

         2. М.С.Садуақасов   «Ауыл шаруашылық малдары мен құстардың гигиенасы.»                          

Алматы -2010 жыл

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақстан Республикасының  Білім және ғылым министірлігі

Шәкәрім атындығы Семей мемлекеттік  университеті

Аграрлық факультет

 

 

 

 

 

СӨЖ

 

Тақырыбы: Ауыл шаруашылығы құстарының                          гигиенасы

 

                                                                           

                                                                                             Орындаған: Кабдыканова А.

                                                                                                     ВМ-001 топ

                                                                                             Тексерген: ҚойгельдинаА.С

 

 

 

 

 

 

                                                         

 

                                                                    

                                                                           Семей 2012 жыл