Алкоголизм

АЛКОГОЛИЗМ - АЖАЛ АПАНЫ!

Ішімдікке дағдылану – алкоголизм деп аталатын психологиялық сырқаттың алғышарттарының бірі. Бұл дерт біздің ұлтымызға жат еді. Осы күндері өкінішке орай жиі кездестіріп қалып жатамыз.  Жуырда Салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселелері ұлттық орталығының мамандары журналистер алдында ресми мәлімдеме жасады. Келтірілген деректер жаға ұстатады. Алькогольді ішімдік ішуден біздің еліміз алдыда келеді! Еліміз сыраны тұтыну көрсеткіші бойынша әлемде 8-ші, ал Азияда тіпті алғашқы орынға шығыпты.

 

 

Қазақстанда соңғы кездері балалардың - 9,4, ал жасөспірімдердің - 21,3, ересектердің 46 пайызы алкогольді ішімдіктерді тұтынады. Оның ішінде, әсіресе студенттік ортада, сыра сәнді ішімдікке айналып отыр. 2007 жылғы орталықтың зерттеулері бойынша Қазақстан халқының 35,6 пайызы алкогольді ішімдіктерге бейім. Оның үстіне республикамызда ішімдікке әуестенушілер қатары күн санап жасарып барады. Айналымдағы ащы судың көлемі де арта түскен.   

 

Ішімдік ішуден алдыңғы орындарға іліккен елімізде әр адам басына шаққанда, орташа 31 литр сыра, 12 литр арақтан келеді екен. Арақ ішу жағынан проценттік көрсеткіш бойынша тіпті Ресейді де басып озыппыз. Әрі ең сорақысы сол, бұл көрсеткіш қарқынды түрде өсіп келеді. Тек соңғы үш жылдың өзінде ғана, жергілікті наркодиспансерлерде ем қабылдаушы маскүнемдердің саны 10 есеге артқан. Тағы бір тың дерек, өкініштісі, ішімдік ішуден қаракөз жасөпірімдер де әке-шешелерінен қалысар емес.                                        

 

Мәселен, Алматы қалалық ІІД Қоғамдық қауіпсіздік басқармасы бастығының орынбасары Айгүл Шөпшекбаеваның айтуынша елімізде 2 мың 532 баланың ішімдікке әуес екені анықталып, 1 мың 996 жасөспірімге «алкоголизм» деген диагноз қойылыпты. Олардың ең кішкентайының жасы – 14-те екен. Қоғамдық орындарда спиртті ішімдік ішуге байланысты шыққан Жаңа заң аясында қаншама бозбала мен бойжеткен құқық қорғаушылардың назарына ілігіп жатыр?Дәрігер наркологтар араққа салынғандарға қарағанда, сыраны сүйетіндермен күресудің қиын екенін айтады.                

 

Бүгінде елімізде есепке алынған 300 мыңнан аса тұрғын ащы судың жетегінен шыға алмай жүр. Алайда бұл нақты дерек емес. Республикалық психиатрия және наркология ғылыми-тәжірибелік орталығының меңгерушісі Айгүл Нәшкенованың айтуынша шын мәнінде ішімдікке тәуелді жандардың саны бұдан әлдеқайда көп. Себебі, олардың көбі жеке клиникаларда емделгендіктен тіркеуге алынбайды. Сондай-ақ, ауылды жерлерде ішімдікке әуестілік қалыпты жайт болып санаға сіңіп бара жатқаны тағы бар. Тағы бір дерек бойынша орташа есеппен алғанда, қазақстандықтар алкогольге  14-16 жасынан әуес.       

 

Спиртті өнімдер жайлы сөз қозғалғанда Ішкі істер органдары есебінен де мысалды көптеп келтіруге болады. Мәліметтер бойынша елдегі әрбір оныншы қылмысқа, әрбір үшінші адам өлтіру ісіне ішімдіктің буы себеп болады екен.           

 

Адамның адамшылығын кетіріп, өміріне қауіп төндіретін ішімдік - тұтас ұлттарды да жойып жібере алатынын біле жүргеніміз жөн-ау.

 

"ТВК-6 ақпарат агенттігі"

 

 

 

 

Категориясы: Халал және харам | Ендірген: Hayrulla (30.Қазан.2009) | Авторы: Қ. ЖОЛЫМБЕТ

Көрілді: 2909 | Рейтингі: 4.8/24 |

 

 

Барлық пікірлер: 1 

29.Қазан.2009

1. Жандос (Жан-кз)

АБАЙЛАҢЫЗ АҒАЙЫН, АРАҚ АПАТҚА АПАРАДЫ!

Арақты атасының аманатынан артық ардақтайтын, аузын арақтан ала алмай азып, абыржыған ағайынға арнау

Атаның асын ардақтай алмай, азғындауға апаратын арақтан аса алмай, абдыруың абырой алдырмас. Алпыстан асса да аталар аманатын ақылға алмай, аузын азан айтуға арнай алмай, аманатты араққа айырбастаған ағайынға ақыл айтар аталар азайды. Ал Аллаһтың айтқанын ауызға алсақ: Арақ-арам. Ал арамның азы да арам, аздан арысы да арам! Арамды ауызға алған адам адамдықтың аулынан алыстайды. Ақиқатты айтқан адамға аңтарылып, абдырып алаятын адасушыға айтарым: арамнан аулақтамасаңыздар адамдықтың ауылы алыс. Ал адамдықтың ауылы алыстаса, ақылдан ажырап, ардан айрылып, ақиқаттан алыстайсыз. Аллаһтың атын ауызға алып, ақыл айтатын ауыздан ащы арақ аңқыса арты ағайындардың ардан айрылуына апарады. Ақыл айтар аталар азайғасын, аузына арақ алмаса айлап ауыратын аға-апаларымыз азғындауға айналды. Ал азғындаған адамның атын ардақтау-адамның адамшылығын азайтатын апат. Асылында, ақсақалдарды ардақтамау-артыдағыларға айып. Ал арам аталған арақтан аузын алмай азып, Аллаһтың алдында да, адамдар алдында да айыпты атанған аға-апаларды ардақтау артық па, анадайдан аулақтау абзал ма?!

Аңдамасаңыздар, Аллаһтың алдына айдың аманында, ауырмай-ақ аттанасыздар. Ажал-ақиқат. Ал ардақты ағайын! Ақиқатқа арақтан арылып, ақжарқын, ақылды адамдарша аталарымыздың ақ аманатын арқалап аттанайық!

Аталар аманатын ардақтамай, арақты ауыздарыңызға апарғаннан абырой алдыңыздар ма? Алсаңыздар айтыңыздаршы. Ақылыңның азып, ауруыңның асқынып, ата-анаңның алғысын ала алмай, айдалаға адасқаның-алжасқаның.

Аллаһтың адамзатқа арналған аманаты ақыл арқылы амалға асады. Адамдыққа асықсаң, ақылды амалға асыр, ағайын!

 

Жандос Нығыман.

Маскүнемдік

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан  алынған мәлімет

 

 

Маскүнем

Маскүнемдік (алкоголизм) —  спиртті ішімдіктерге салынушылық. Бұл адамның денсаулығына, тұрмысына, еңбек қабілетіне және қоғам өміріне  зиян келтіреді. Маскүнемдік мінез-құлықты  бұзумен қоса, қылмысқа да итермелейді. Араққұмарлар семьясының, балашағасының  берекесін кетіреді. Мас адам бағыт-бағдарынан айырылыс тәлтіректеп жүре алмайды, соның салдарынан бақытсыз жағдайға ұшырайды, жұмыс қабілеттен айырылады. Ішкі,ліктің болашақ ұрпаққа зиянды екендігі де дәлелд енген: маскүнемнің  балалары көп жағдайда кеміс, ақыл-есі  кем болып туады.

Ішімдікке салыну, тіпті аз мөлшерде ішкеннің өзінде де, созылмалы  алкоголизмге ішпесе тұра алмайтын дертке шалдықтыруы, ішкі органдары кеселге  ұшыратуы, адамның мінез-құлқын өзгертуі мүмкін. Ауру бірте-бірте өршиді. Маскүнемдікке  салыну әуелі әуестіктен, соңынан  әр нәрсені сылтау етіп, әйтеуір  ішуді мақсат етуден, соны үйреншікті әдетке айналдырудан келіп туады. Бірте-бірте  организм спиртті ішімдікке дағдыланады. Бұрынғы ішіп жүрген мөлшер ешқандай әсер етпейді, мастық күйге жету үшін әлдеқайда көп ішу қажет болады. Мас адам ашушаң,кінәшіл, тым батыл  келеді. Ішпей сау жүргенде бей-жай, көңілсіз күйде болып, сергу үшін қайтадан ішуге құмартады. Бара-бара адам ішпесе тұра алмайтын халге жетелі.

Ішкілікке бойы үйренген адамда тоқтау болмайды (ішкен сайын құмартып, ішкен үстіне ішкісі келіп тұрады). Ұдайы ішуге салынған адам әйтеуір  бір сылтау тауып ішуді көздейді, өзінде болмаса, кім көрінгеннен  сұрап ішуге арланбайды, оқшау  тұрып та, кез келген бөтелкелестері мен бірлесіп те іше береді, барған сайын «сау» жүруі азаяды. Мұндай адамның мінез-құлқы өзгереді, ол дөрекі, алдамшы бола бастайды, жанұя  мүддесін ойламайды.

Алкоголизмнің алғашқы сатысы шамамен 5-7 жылға созылады. Ішкілік  дертіне шалдығудың екінші сатысы —  бас жазу. Алкоголизм өршіген сайын  ішімдіктің қолайсыз әсері күшейе түседі: мастығы тарқағакда қолы қалтырайды, терлейді, ұйқысы қашады, өз-өзі нен  үрейі ұшып, мазасы кетеді. Басын  жазғаннан кейін мұндай белгілері  басылып, жадырағандай болады. Әуелі  басын жазу үшін бір саптыаяқ сыра, не бір рюмка арақ жеткілікті, бірақ бара-бара мұның өзі көбейіп, тоқтаусыз, бірнеше күн қатарынан ішушілікке айналады. Маскүнемдер бірнеше айлап, тіпті жылдап күн сайын ішіп, мас болады, ертеңіне міндетті түрде басын жазады. Мұндайда (бірнеше күннен екі-үш аптаға дейін) спиртті ішімдіктерді өлшеусіз ішеді (күніне 1 литрге дейін,не 2 литрдей шарап), суррогаттарды да (әтір, политура) ішеді. Бірте-бірте мұндай жағдай жиілей түседі.

 

 

Алкоголизм

Алкоголизмнің екінші сатысында  ішкі органдар мен нерв жүйелері едәуір зақымданады, қатты және созылмалы  алкоголь психоздары пайда болады —  еліреді, көзіне әр нәрсе елестейді. Алкоголизмнің екінші сатысы 10—15 жылға  созыл ып, үшінші сатысына ауысады  да, мидың нерв клеткалары тұтастай зақымданады — алкаголь энцефалопатиясына  ұшырайды. Мұндайда адам алкогольді көтере алмайды, спиртті ішімдіктің шағын  дозасының өзі мас етеді. Еңбекке  жарамайды, ақыл-есінен айырылады.

Е м і. Ауру асқынбай тұрғанда — созылмалы алкоголизмге дейін  — әркімнің ішімдіктен бас тартуына болады. Тек өзіне ерік беріп, ішімдікке  салынудың денсаулығына да, туыстары мен жора-жолдастарына да, қоғамға  да зиянды екендігін түсінсе болғаны. Созылмалы алкоголизмге шалдыққан  адам, әдетте, еркінен айырылып, үйренген дағдысынан бастарта алмайды. Алайда маскүнем осы аурудан арылуға өзі ұмтылмаса, оны емдеу шараларын ойдағыдай  жүргізу мүмкін емес. Сонымен бірге, дәрігерге неғұрлым ертерек, алкогольды уытты зардабы бойға сіңбей тұрғанда қаралғаны жөн. ҚР Денсаулықсақтау  министрлігінде созылмалы алкоголизмге шалдыққан адамды міндетті түрде  емдеудің алғашқы қурсы бекітілген. Бұл курс 3 жыл ұдайы бақылау  және емдеу мерзімінен тұрады, осыдан кейін (егер осы уақытта аузына ішімдік  алмаса) 2 жылдай бақылауда болады. Емдеудің басты мақсаты — маскүнем спиртті  ішімдіктерді аузына алмауына қол жеткізу. Емдеуден кейін аздап ішсе де, ол қайтадан маскүнемдікке соқтырады. Емдеудің негізгі . үш кезеңі бар: олар — алкогольден улану зардабын жою және жалпы көңіл-күйін қалпына  келтіру; ішімдікке әуестік әдетті жойыл, спиртті ішімдіктерге жиіркеніш  тудыру және оған төзе алмаушылықты қалыптастыру; аурудың қайталамауына бағытталған  емдік шараларды ұзақ уақыт қолдану. Дәрі-дәрмекті және психотерапияны қолданумен қоса, ауру адамды қамқорлыққа алудың, тұрмыс жағдайын түзейтін әлеуметтік шаралар жасаудың айрықша маңызы бар. Маскүнемдерді емдейтін арнайы наркологиялық қызмет орындары —  республикалық, өлкелік, облыстық, қалалық  наркологиялық диспансерлер, сондай-ақ наркологиялық стационарлар бар.Сонымен  бірге еңбекке қатыстыра отырып жартылай стационарда емдеу (мәселен,күндізгі стационарлар мен өнеркәсіп орындары жанындағы түнгі профилакторийлер)түрлері  қолданылады. Ауылдық жерлердемас  күнемд ерді емдеу үшін аудандық орталық  аурухана жанынан наркологиялық  кабинеттер ұйымдастырылған. Қажет  болған жағдайда маскүнемдерді психиатрия ауруханасының жанындағы арнайы наркологиялық бөлімге жібереді.

ССР Одағы мен одақтас  республикалардың денсаулық сақтау туралы негізгі заңдарында маскүнемдік  қоғамдық ортаға қауіпті ауруға жатқызылған  және арнайы емдеу мен сауықтыру  шараларын жүргізу міндеттелген. ҚР-де маскүнемдік пен алкоголизмге қарсы күреске мемлекет және партия органдары, кәсіодақ комсомол және басқа  да қоғамдық ұйымдар белсене араласады. Мәселен, барлық одақтас республикаларда (соның ішінде Қазақстанда да) халық  депутаттары жергілікті Советтерінің атқару комитеттері мен республика Министрлер Советтерінің жайын да мемлекеттік органдар мен қоғамдық ұйымдардың маскүнемдікпен күресу жөніндегі жұмысын үйлестіретін комиссия құрылған. Емделуден бас тартқан, не емделгеннен кейін спиртті ішімдіктерді ішуін тоқтатпаған маскүнемдерді еркінен» тыс ықтиярсыз емдету және еңбекпен түзеу шаралары, халық сотының шешімі бойынша дәрігердің қорытындысы болған жағдайда)емдеу-еңбекпен түзеу мекемелерінде (профилакторийде) 1 жылдан 2 жыл мерзімге дейін жүргізіледі.

Заңда қоғамдық орындарда  спиртті ішімдіктерді ішкені, бұл  орындарға мас болып келгені, ішімдіктерді сату тәртібін бұзғаны  үшін әкімшілік тарапынан қолданылатын шаралар белгіленген. Автотранспортты  мас, не қызу күйінде пайдаланғаны үшін әкімшілік жауапкершіліктер күшейтілді. Ондай адамға ақшалай айып белгіленеді, әр түрлі мерзімге (3 жылға дейін) жүргізу құжатынан айырады. Ықпалындағы  кәмелетке толмаған балаларды ішкілікке  үйреткені, оларды мас еткені үшін қылмыстық  жазаға тарту көзделген. Үйде сииртті  ішімдіктерді (самогон, чача, арақ, тұт  арағы, брага) жасағаны, сатқаны, сақгағаны  үшін, спиртті ішімдіктерді сату тәртібін бұзғаны үшін, егер әкімшілік шаралар  ықпалы әсер етпесе, қылмыстық жазалар  белгіленген. Совет заңы бойынша  мас күйінде қылмыс жасау кінәлі адамды қылмыстық жауапкершіліктен босатпайды, қайта жаз асын ауырлата түседі.

Мастықтың әсерінен ауруға шалдыққан  адамға аурулығы туралы листок берілмейді және де уақытша еңбекке жарамсыздығы жөніндегі жәрдем төленбейді.

Спиртті ішімдікке салыну салдарынан өз жанұясының материалдық  жағдайын ауырлатқан адамдарға, сот  арқылы жаұясына жәрдем көрсетуі міндеттемеледі.

 

Маскүнемдікті емдеудің негізгі  үш кезеңі бар:

алкогольден улану зардабын жою және науқастың көңіл-күйін  қалпына келтіру;

ішімдікке әуестікті жойып,

оларға жиіркеніш сезімін  тудыру және оған төзе алмаушылықты қалыптастыру.

Негізгі емі витаминотерапия, дәрі-дәрмектер (инсулин, атропин, аминазин, т.б.) пайдалану. Сонымен қатар, ауру адамды қамқорлыққа алудың, тұрмыс жағдайын түзейтін әлеуметтік шаралар  жасаудың айрықша маңызы бар. Г. Айбасова, Ж. Ахметов[1]

 

[өңдеу]Маскүнемдік елірмелер

 

Пайда болуы маскүнемдікпен байланысты психикалық кесел. Барынша  жиі кездесетін түрлері – маскүнем елірмесі (ақыл-есінен айырылу), көру және есіту елестеушіліктері, қозу, жүйке  жүйесінің түрліше бұзылуы, қызғаныш қозбасы және т.б.[2]

[өңдеу]Сілтемелер

 

"Қазақ Энциклопедиясы", 6 том

[өңдеу]Пайдаланған әдебиет

 

↑ Шаңырақ : Үй-тұрмыстық  энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас  ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9

↑ Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6

Бұл — мақаланың  бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе  аласыз.

Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

 

МАСКҮНЕМДІК

 

 

Маскүнемдік те қауіпті дерттің  бірі. Оған қарсы алдын алу шараларының  бірнеше бағытта жүргізілуі тектен-тек  емес. Алайда араққа салынып кетпеу – әрбір жеке адамның өзінің түйсігіне  де байланысты дер едік. Кейбіреулер  дәрігерлердің көмегіне жүгініп  жатса, енді біреулер өзінің маскүнем екендігін мойындамай, ішімдікке  қарсы егілуге (кодирование) намыстанып жатады.

– Біздің тұрақты «клиентіміз» болып кеткендер де жоқ емес. Келеді, түнейді ертесіне қайтады. Бұл жерді  жатсынбайды да, – дейді Алматы қаласындағы №1 айықтырғыш бастығының орынбасары К.Есімов.

Оның айтқанынан ұққанымыз  – жұрт бұрын қалай ішті, қазір  де солай ішеді. Статистикалық көрсеткіште  кемігендік те, артқандық да байқалмайды.

– Бірақ, – дейді ол, –  бізге келіп түсетіндер арасында қазақтар көбейіп кетті. Бәлкім, бұл  қазір Алматы қаласында, жалпы елімізде, қазақтардың көп екендігіне байланысты шығар.

Осыдан біраз бұрын  біз қаладағы айықтырғышқа неше мәрте  түсіп шыққан бір жігітпен әңгімелескен едік. Оның айтуынша, тәртіп сақшылары  көшеде жатып ішетін қаңғыбастарды  емес, әдетте киім киісі көзге дұрыс  көрінген адамдарды ұстауға тырысады. Неге? Оның айтуынша, қаңғыбас жандар өздеріңіз  білесіздер, жиіркеніш тудырады. Және де оның қалтасында ақша жоқ. Сондықтан  да олар ішіп алған адамның өзіне  емес, оның қалтасына «қызығады-мыс». Оны өзінің басынан өткен мына бір оқиғамен дәлелдегісі келіп  жатыр. Ол экипаж көлігін көрген бойда-ақ қалтасындағы 5 мың теңгесін шұлығының  ішіне тығып үлгерген екен. Алайда сақшылардың да көзі өткір екен, «бұл ақшаны да араққа жұмсап, қор қыларсың»  деп алып қойыпты.

«Рас, кірген бетте айықтырғыш қызметкерлері алдымен хаттама  толтырады. Бар затыңды қабылдап алмас бұрын куәлардың қатысуымен тіркейді. Бұл әшейін жай ғана көз  бояушылық дер едім. Олар керегін  оған дейін көліктің ішінде-ақ алып қояды. Шыны керек, экипаж көлігі бұрыш-бұрышты тіміскілеп жүреді. Кейде мен «осылар тәртіпті емес, оңай олжа табуды көбірек ойлай ма?» деймін. Тіпті сенің қанша ішкеніңді тексеріп те жатпайды. Апарады да тығады. Менің бір досым үйінің ауласына жақындап қалғанда түскен ғой көзге. Тәртіп сақшыларының үйден алып кете алмайтындығын біліп, жүрісін жылдамдата түскен екен, әлгілер жүгіріп қуып жетіп алыпты. «Аулама екі-үш адым қалғанда ұсталдым ғой» дейді ол. Сөйтсе, қалтасында 10 мың теңгесі болған екен. Соны сыпырып алыпты. Ал оны дәлелдеу қиынның қиыны. Оның үстіне басыңды бәлеге байлағың келмейді. Айықтырғыш қарасты ішкі істер басқармасы бастығына арыз-шағыммен кіргендерді де естідік. «Өзіңді жынды ғып шығарып салады» дейді олар.