Дәнекер тіннің диффузды аурулары кезіндегі буын синдромы

 

Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан  Мемлекеттік Медицина университеті

 

 

 

Факультеті :   Жалпы медицина

 

Кафедра:           Ішкі аурулар

 

 

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК  ЖҰМЫСЫ

 

Тақырыбы:    Дәнекер тіннің диффузды аурулары кезіндегі буын синдромы.

 

                                                 Орындаған: Кальжанова Г.              

                                                412 «А» тобы        

 

                                                Тексерген:   Мергалиева Қ.Ж.

 

 

 

                           Ақтөбе 2012 жыл

 

 

 

 

 

 

Жоспары:

 

1  Кіріспе бөлім:

 

 Зақымдалған буындардың анатомиясы және қызметі.

 

 

 

  

    2  Негізгі бөлім:

     

  Ауырсыну дисфункция синдромы.

 

 

3. Қортынды бөлім:

  

  А)Буындардың қабыну аурулары.

 

 

  Б) Буындардың қабыну емес аурулары.

 

 

 

 

 

 

СТЖБ  анатомиясы және қызметі.

 

СТЖБ құрылымы адамдағы басқа буындармен ұқсастығы  бар және біршама анатомиялық  және функциональді ерекшеліктерімен бірдей сипатталады.

СТЖБ элементтері  болып табылады:  1) төменгі жақ  ұяшығы  (fossa madibularis) ;  2)  буын төмпешігі (tuberculum  articularis); 3) төменгі жақ басы (capitum mandibulae) және бұлшықетті өсінді (processus   condylaris);   4)   буын   дискі (discus articularis); 5. буындық капсула (capsula articularis); 6. төменгі жақ буын байламдары    (ligamentorum   articulationis

mandibularis).

СТЖБ – самай  және төменгі жақтан құралған, қосылыс. Буын ойығы және буын төмпешігі самай  сүйегінің бөлігі болып табылады, буын (төменгі жақ) басы және буын өсіндісі төменгі жақ сүйегіне қатысты.

 Буын ойығы.  Алдынан оны буын өсіндісі, артынан самай сүегінің дабыл бөлігі шектейді.

Сыртынан ойық самай сүйегінің скула өсіндісімен  шектелген. Буын ойығының кіре берісі жұқа сүйек пластинкасымен түзіледі, ол буынды бас қаңқасы қуысынан бөледі. Артқы бағаны дабыл қуысымен шекаралас болады, яғни онда ортаңғы және ішкі құлақтың элементтері орналасқан. Буын ойығының мөлшері буын басы диаметрінен үлкен, буын беткейін қосытын конгрэнттілік өз орнын алады, ойық мөлшерінің тарылуыбуын ішіндегі қабының тасты-дабыл тесігіне тақалуынан болады және буын қуысында екідөңес буын дискісі болуынан..

Буын төмпешігі. Ол самай сүйегі скула өсіндісінің  артқы үйек бөлімінің қалыңдауынан түзілген.төменгі жақтың вертикальді  қозғалысында буын басы оның артқы  беткейімен сырғанайды, ауыз ашылғанда буын басы төмпешіктің артқы беткейі ұшында орналасады. Кейбір адамдарда буын басы төмпешік ұшында орналасуы мүмкін.

 Буын басы (төменгі жақтық). Имея эллипсовидную форму,  она  удлинена в поперечном направлении и сужена в сагиттальном.  Форма и размеры суставной головки имеют  значительную  возрастную и индивидуальную вариабельность, что необходимо учитывать при чтении рентгенограмм. 

Буын дискі. Дөрекі талшықты дәнекер ұлпасынан  құралған. Дисктің формасы екідөңесті және қосылатын беткейдің конгруенттілігін құрайды. Диск өз бойында буын басын ойықтан бөліп тұрады, сөйтіп буын қуысын екі этажға бөліп тұрады – жоарғы және төменгі.  Буын басы төмпешіктің артқы беткейімен сырғанайтындай болып диск орналасқан, нәтижесінде шайнау актісінде көп қысым төмпешікке түседі, ал буын қуысының артқы бөлігін түзетін жұқа сүйек пластинкасына түспейді.  СТЖБ зақымдалу патогенезінде буын дискісінің ролі зерттелмеген,   қазіргі уақытқа дейін клиникалық зерттеудің  буын дискісінің жағдайын анықтайтын рациональді және обьективті

 

әдістері табылмаған. Контрасты  затпен рентгенді зерттеу барлық жағдайда буын дискісінің патологиясын көрсетпейтінін ескеру керек. 

Буын капсуласы.  Буын басын юуын ойығында реттеп отыратын, эластикалық дәнекер қабық болып  келеді. Буын капсуласы екі қабаттан тұрады: сыртқы фиброзды және ішкі, синовиальді қабықтан түзілген. Синовиальді қабықтың жасушалары синовиальді сұйықтықты түзеді, буын беткейін жылжытып отырады және буынға инфекция кіруден биологиялық қорғаныш қызметін атқарып отырады. Буын капсуласы эластикалы және өте мықты және буын толық шығып кеткенде де жыртылып кетпейді. Капсуланың алдыңғы беті буын төмпешігінің алдына жалғасады, ал, артқысы – тас-дабыл тесігіне, буын ойығы мөлшерін төмендете отырып. Капсуланың артқы беті мен буын ойығының артқы беткейіндегі арасындағы аралық борпылдақ дәнекер ұлпаға толтырылған, тқменгі жақты артқа жылжытып отырады және буынға жоғары функциональді күш түскен кезде амортизатор ролін атқарады. Буын байламдары буында қозғалысты қамтамасыз етіп отырады. Байлам қызметі орналасқан орны мен бағытымен анықталады. Шило-төменгі жақ байламы шило тәрізді өсіндіден басталады және төменгі жақтың бұрышына жалғасады.      Төменгі жақтың алдыға жылжуын қамтамасыз етеді. Самай төменгі жақ байламы самай сүйектің скула өсіндісінен басталады және буын өсіндісінің мйнына жалғанады. Жақтың бүйірлік жылжуын қамтамасыз етеді. Қанаттәрізді төменгі жақ байламы  клиновидный сүйектің осінен басталады және төменгі жақ тілшігі тармағының ішкі беткейіне жалғанады, сонымен қатар жақтың бүйірлік қозғалысын қамтамасыз етеді. Қанат тәрізді төменгі жақ байламы қанат тәрізді өсіндінің крючогінен басталады және ол да жақтың бүйір қозғалысын реттейді. Буынның байлам аппараты қабыну ауруларында және қабынудың реиартикулярлы ұлпаларға таралуында эластикалығын жоғалтады, буында қозғалыс шектеледі.

СТЖБ қызметі. Буын басы қозғалысының ерекшелігі буында істеу комбинациясы және айналу қозғалысы. Буындағы әрбір қозғалыс буын төмпешігінің арты бойынша буын басының тайғанауымен қозғалыс жасайды, содан басқа буындардан айырмашылығы айналасында айналу қозғалысы қосылады. Ол буын қуысында буын дискісі бар болғандықтан, яғни буын қуысын екі камераға бөледі. Жоғарғы камерасында жасау қызметі орындалады, және басы буын төмпешігі арты бойымен төменге ауысыды. Төменгі камерасында бір уақытта горизонтальді ос бойынша айналу қызметі болады. Демек, буынның екі бөлімі, бір бірінен дискпен бөліген, бірдей қызмет атқарады СТЖБ басқа функциональді ерекшелігі екі буындада синхтарондылық та болып табылады, сондықтан екі буын да бір бірімен тақ төменгі жақтық сүйекпен жалғасқан. Осы ерекшелігін СТЖБ ауруларының диагностикасында ескеру керек. Мысалы, бір буынның шығууында басқа буынның қызметі бұзылады. Бір юуынның остеоортозында ауру буын сау буынның есебіне қосымша функциональді күш түседі. Сонымен қатар, сау буында ауру буынның қызметі нашарлауына байланысты қозғалысының шектелуі дамиды.

  СТЖБ келесі ауруларын ажыратады:  ауырсыну дисфункция синдромы, артриттар,  остеоартроз, анкилоз және контрактура. 

Диагноз қою  үшін, негізгі зерттеу әдістерінен басқа, (сұрастыру, анамнез жинау, қарау, пальпация, аускультация), арнайы әдістер қолданады- рентгенография, мастикациография, аудиметрия, томография, УЗИ,  миотопометрия.

_Рентгенологиялық  әдіс. Жалпы рентгенография, 2,5-2 см  тереңдікте, 11-13  см фронтальді проекцияда, контрастты рентгенография, рентгенокинематография, рентгенотелекинематография.

 

 

 

Ауырсыну  дисфункция синдромы.

 

 Көбінесе  жиі кездесетін ауру, буынның  барлық қозғалысын бақылайтын  және ретейтін күрделі жүйке  бұлшықет механизмінің бұзылысымен байланысты. Бұлшықеттің асинхронды жиырылуының дамуы, бұлшықеттік өсіндінің басы және буындық дискісін әр түрлі өзгеріске әкеледі. Аурудың патогенезінде маңызды болатыны тіс қатарының окклюзионды бұзылысына әкеледі. Буындағы патология альвеоаралығы кішірейгенде, бүйір тістер жоқ болса, уақытынан бұрын окклюзионды контакт болғанда, дистальді, медальді, немесе бүйірлік төмегі жақ жылжуында, прикутың терең жарақаттануында, дұрыс протезделмегеніде, төменгі жақ қозғалысы шектелгенде тіс қатары беткейінің окклюзиоды деформациясында пайда болады. Осы өзгерістердің бәрі созылмалы микрожарақатқа және буынның функциянальді шаршауына, дисктің және буын қабының қысылуына, сонымен қатар жүйкенң жүйкелендіретін n. auriculotemporalis тармағының қысылуына әкеледі, n. chordae tympani қысылғанда құлақта шу пайда болады және оның бітелуі болады.  

СТЖБ  ауырсыну дисфункциясы (СТЖБ ауырсыну дисфункция синдромы) синонимдері бар: Костен синдромы, СТЖБ ауырсыну дисфункциональді синдромы, миофасциальді ауырсыну дисфункциональді синдромы, СТЖБ дисфункциясы, краниомандибулярлы синдром, төменгі жақ дисфункциясы, СТЖБ бұлшықет-буын дисфункциясы, СТЖБ миоартропатиясы, және басқалар. 

J. Costen (1934)  тісі жоқ науқастарда және  прикусы зақымдалған адамдарда байқалған симптомокомплекс жазды. Симптомокомплекс келесімен сипатталады: буын айналасында ауырсыну, бас ауру, бас айналу, омыртқаның мойын бөлімінде ауырсыну, құлақ қалқанының артында және шүйдеде, ауырсыну кешкісін күшейеді, тамақ ішкен кезде  шықылдау, естудің төмендеуі, құлақта шу болу, мұрында және тамақта қыжылдау болады. Жазылған симптомдар кешені Костен симптмы деп аталады.

J. Costen (1936) естудің төмендеуімен, құлақта  шу болу және басқалары төменгі  жақ басын буын қабына қысады. Прикустың төмендеуі төменгі жақ басын буын ойығына қысады,  буын қуысын мидың қатты қабығынан бөліп тұрады және омыртқада тұйық ауырсыну пайда болады, ал тілде және самай бөлігінде ауырсыну буын басының құлақ-самай жүйкесіне және дабыл аймағына қысылуынан пайда болады.

Сондықтан, СТЖБ ауырсыну дисфункциясының окклюзионды консепциясы дамиды. Бірақ оның түсіндірілмейтін жағы да бар, яғни СТЖБ кейбір науқастарда прикустың өзгеруінсіз (окклюзионды бұзылысында) дамиды.

Кейіннен жаңа теория пайда болды – психологиялық  стресс фаВ дальнейшем появилась новая теория - влияние факторов психологического стресса Особое внимание здесь укторларының әсері. Осының нәтижесінде тістің күш түскен жағдайы болады және мускулатурасының спазмы мен ауырсыну пайда болады. 53% науқастарда ауырсыну е психикалық бұзылыстардан болады деген болжам бар.

Бруксизм (ұйқы уақытында тісін сықырлатсқа  усихикалық факторлардан ба) және басқа  парафукциянальді әдеттерді себептерін функциональді бұзылыстар деп қарайды, яғни бұлшықетте ауырсыну спазм және СТЖБ дисфункциясы түрінде көрініс береді (Moss R.A., СагеН и.С.. 1984: Вауопе ВЖ. 1985 и др.). психикалық бұзылыстардан басқа бұлшықеттік тонустың жоғарылауына гормональді бұзылыстар (менопауза), қалқанша безінің бұзылыстары және ішкі мүшелердің (бауырдың), ревматикалық аурулар да алып келеді. 

Тіс жақ жүйесіндегі бұзылысы СТЖБ ауырсыну дисфункция синдромы дамуында басты момент болып табылады.  А.И. Мирза осы синдромның патогенезін келесі түрде түсіндіреді. Тіс қатары бір біріне тиіскенде немесе олардың окклюзионды беткейлері басқаларына қарағанда бірінші контактке түскенде (ерте болған контакт, суперконтакт) ауызды толық жабуға кедергі туындайды. Бұл шайнау бұлшықеттерінің координирленген қызметінің бұзылысына және буын басы орнының өзгерісіне,төменгі жақтың патологиялық мұқтаж жағдайына әкеледі. Бұл СТЖБ элементтерінің және шайнау бұлшықеттерінің қалыпты билатеральді қызметінің бұзылуына әкеледі, ал, клиникада ауырсыну дисфункциясымен көрінеді. Ауырсыну тудыратын және қолданғанда қолайсыз әсер болатын тіс протездері жөндеуге келмейтін окклюзионды контактқа әкеледі.шайнау бұлшықеттері рефлекторлы өзгереді, шайналу өзгереді, бұл буын элеметтерінің микрожараұаттарына және трофикасының бұзылысына әкеледі. А.И. Мирза (1993)  жүргізген клиникалық зерттеулерде буын басының, ойығының, дискісінің бір бірі арасында болып жатқан өзгерістер сол және басқа аймақтарына функциональді күш түсіретіні дәлелденген. Жоғары күш түсу болған жерлерде жұмсақ ұлпалардың компрессиясы байқалады, ал басқа жерлерінде созылу – дистракция болады.  Осының нәтижесінде жырықтар, перфорациялар, диск және буын шеміршегінің жарылуы, буын байламының созылуы, диск дислокациясы, буында трофиалық өзгерістер байқалады. Қазіргі уақытта этиопатогенетикалық ем болмағандықтан патологиялық үрдіс жұмсақ ұлпалардан буын беткейлеріне ауысады.

СТЖБ диструктивті өзгерісінің  айқындылық дәрежесі және орналасуы  шайнау бұлшықеттерінің спазмына және буын басы жылжуының бағытына байланысты. Сол жақ шайнау тістерінің жоғалуында төменгі жақ оң жаққа жылжиды.  Осыдан сол жақ буын басы алдыға, төмен және ішке жылжиды, буынның алдыңғы бөлімінің микрожарақаты болады, капсула және буын байламының созылуы, диск компрессиясы, буын төмпешігінің ұшы тегістеледі. Оң жақ буын басы (жұмыс жасайтын жағы) жоғарыға, артқа және сыртқа жылжиды, артқы жоғарғы және буынның сыртқы бөлімінің микрожарақаты болады, диск арты аймағының компрессиясы, буын басы тегістеледі. Оң жақ шайнау тістерінің жоғалуынан басқа жағында да аналогиялық клиникалық көрініс болады. (АИ. Мирза. 1993).

Клиникалық симптоматика артрит және артроз кезіндегіге ұқсайды. Науқастар тұйық, сыздайтын  СТЖБ және бас ауруына шағымданады. Құлақ аймағының және сыртқы есту жолының пальпациясында, сонымен қатар ауызды ашып жапқанда ауырсыну мен сезімталдылық болады. Ауырсыну самай және көзасты аймағына таралады, кейде шүйде мен омыртқаға беріледі. СТЖБ да  шықылдау және крепитация болады. Шайнау бұлшықеттерінде ауыратын және спазмдалған аймақтар болады. Ауызды ашқанда бұлшықетте ауырсыну күшейеді. СТЖБ пальпациялағанда ауырады, төменгі жақ ашылғанда үлкейеді. 

Буындағы  шықылдау алдығы менискінің жылжуы салдарынан деп дәлелденген. (ТаНегЛб Р.Н. е! al., 1985; Westesson P.L. е! а1., 1985). Ауызды ашқанда буын басы менсктің артқы жиегімен жанасады және оның дөңес жағына ортасына сықырлап түседі. Қайтымды қозғалыста  буындық дыбыс шығарып менисктің артқы жиегі арқылы орнына түседі. Ауызды ашқандағы сықыр жапқандағыға қарағанда кештеу естіледі.  

СТЖБ ауырсыну дисфункциясына сипатты ауызды ашқанда  төменгі жақтың бір жағына жылжуы, S- тәрізді қозғалыс. В.Н. Банух (1986)  аурудың екі клиникалық формасын бөледі: жасырын және белсенді. Соңғысына  ауырсыну және акустикалық симптомдар (шу, сықырлау, жарылу) тән.

Рентгенологиялық  зерттеу.  СТЖБ сүйекте өзгеріс жоқтығын көрсетеді.  Буын басы мен тесігінің ассиметриялық орналасуы байқалады.

СТЖБ  ауырсыну дисфункциясын артрит немесе артрозбен ажыратпалы диагноз  жүргізгенде  А.И. Мирзой (1993) ұсынған кестені пайдалануды ұсынамыз. (табл. 23.3.1),.

 

 

 

 

Кесте 1

СТЖБ жиі кездесетін ауруларының  ажыратпалы диагнозы (А.И. Мирза, 1993)

 

№	Симптомдар	Ауыру димфункциясы	Артрит		Артроз
			жедел	созылмалы
1	2	3	4	5	б
Науқас  шағымдары:
1	Бас ауыруы (әрдайым, өткір, сырқырайтын)	4 4 4			4 4
2	СТЖБ  аймағында тұйық,сыздайтын ауру	4 4 4			+  +
3	СТЖБ  да кенеттен ауыру	+ 4	+ + +
4	Аурудың жедел басталуы		4 4 4
5	Созылмалы аурулар	4 4		+ +	4 + +
6	Ауырсыну  күшйеді
	6 1 – төменгі жақ қозғалысында.	+ 4	+ + 4
	6 2 ■ ауызды кең ашқанда,	4 4	4 4 4	4
	6 3 – қою тамақ жегенде:	4  4	4 4 4	+ 4	+ +
	6 4 – эмоциональді күш түскенде	4 4 4		+	+ 4
	6 5 ■ суық тигенде.	4	*-   +   +	4 4 4	+ 4
	6 6 ■ ұзақ сөйлескенде	4 4	4 4 4	4 44	+ +
7	Ауызды ашу ауырғаннан шектелу(до 10 мм)		4 4 4
в	Төменгі жақ қозғалысы мүмкін емес		+ + 4
9	Аурудың иррадиациясы	+ +	+ + +
10	СТЖБ  да шытырлау	+ + +
11	СТЖБ  да сықырлау			4 4	4 4 4
12	Снижение  слуха	4 4 +			4 +
13	Құлақтың  бітелу сезімі	+ 44			4
11	Көз астында б.ет жыбырлауы	4 4 4
15	Ұйықтағанда тісін сықырлату	4 4 4
16	Ұйқыдан кейінгі жағымсыз сезім	4 4 4
17	Шайнау  б.етінде құрысу және ауырсыну	4 4 4		4	4 4
18	Ауызда  қыжылдау сезімі	4+4
19	Күн соңында буында қимылдың қиындауы	4 +		4 4 4
20	Таңертенгі  буында құрысу, қимыл қиындауы	+		4 4	4 + +
21	8 күн ішінде төменгі жақ жөнделуі	+			4 4 4
22	Ауыз  қуысы шырышының парестезиясы				4 + +
*4 + +" - жиі; "+ +" - сирек, "+ " – өте сирек