Шаңды бронхит

 

         Шаңды бронхиттің бірінші кезеңіндегі еңбек ету қабілетін анықтау кезіндегі науқастың жағдайы тыныс қызметінің бұзылыстарына әкелмейді, сондықтан жұмысшылар динамикалық  бақылау және профилактикалық ем алып,  жұмыстарын жалғастыра береді. Аурудың өршу кездерінде басқа жұмысқа ауыстырылады. Демікпелік синдромның пайда болуы, өкпенің жетіспеушіліктерінің дамуы процестің өршуі кезіндегі жиі асқынуларға жатады. Демікпелік синдромның дамуы жұмысты жалғастыруға   болмайтын тура қарсы көрсеткіш болып табылады.

 

Кейбір жағдайларда жоғары маманданған стажы үлкен адамдарға, әсіресе егер «пенсияның алдындағы» кезеңде болса науқастарды шаңдануы аз цехтарға  дәрігердің бақылауымен және емдік сауықтыру шараларын жүргізе отырып, жұмысын жалғастыра беруге рұқсат етіледі.

ал жастарға келетін болсақ, оларды жеке жұмыстарға орналастыру керек және еңбек ету қабілетін жоғалтуына байланысты қайта квалификациядан өтеді немесе жаңа мамандық алған кезде 3 топтың мүгедектігін береді.

Өкпелік жетіспеушіліктің 1-2 және 2 деңгейі, демікпелік синдром, жиі  асқынулардың болуы(жылына 2-3 рет және оданда көп)орташа ауырлық бронхит кезіндегі кәсіптік мүгедектікті анықтаудың 3 тобының критерилеріне жатады. Бұл науқастар жеңіл жұмыстар ғана атқара алады.

Шаңды бронхитпен ауыратын науқастарда еңбек ету қабілетінің  сұрақтарын  шешу  кезінде науқастың  барлық ауруларын ескеру керек. Қосымша  аурулардың болуы жиі сарапшылардың  қорытындысын өзгертіп отырады. Айқын морфологиялық өзгерістері және ауыр функционалдық бұзылыстары бар, бронхиттің ауыр ағымында науқастарға кәсіптік аурулардың себептеріне байланысты  2 топтың немесе 1 топтың  мүгедектігін береді.

Емі: шаңды бронхит ауруының емі аурудың ерте кезеңдерінен басталу керек. Бұндай жағдайларда  амбулаторлы түрде профилактикалық ем немесе санаторлық-профилакторияларда жүргізіледі. Профилактикалық емнің негізінде адаптогендерді, витаминдер комплексімен физиотерапиялық процедураларды тағайындай отырып  ағзаның жалпы төзімділігін жоғарлату керек. Бронх ағашының шырышты қабатының жағдайын жақсарту үшін сілтілі ертіндімен  жылына екі рет 10-15 күндік курспен ингаляциялар тағайындалады.   Тыныс қызметтерінің бастапқы бұзылыстарын қалыптастыру мақсатында кеуде клеткасына массаж және тыныс алу жаттығуларын аурудың ерте кезеңдерінде емдеу комплекстеріне енгізу керек. Жоғарғы тыныс жолдарындағы іріңді ошақтарды санациялау және жедел респираторлы ауруларды жеткілікті емдеу профилактикалық шаралардың арасында маңызды орынды алады.

Клиникалық синдромдар мен  процестің  фазалары шаңды бронхит  кезінде жүргізілетін комплексті емдерді  анықтайды. Комплексті емдеу шараларына бронхтардың дренаждық қызметін және бронхтардың өтімділігін қалыптастыратын, бронхоспазмды қайтаратын, бронх  инфекцияларымен күрес, газды бұзылыстарының коррекциясы, миокард қызметін жақсарту жатады.

Шаңды бронхиті бар науқастарда  бронхтардың дренажды қызметтерінің  бұзылыстары салдарынан жабысқақ қою  қақырықтың шығуы қиындағандықтан, қақырықтың бөлінуін жеңілдететін заттарды қолданудың маңызы зор. әсер теу механизмдеріне байланысты осы препараттар келесі топтарға бөлінеді (Миррахимов М.М., 1981, және т.б): протеолитикалық ферменттер мен ацетилцистеин жататын, муколитикалық заттар;мукорегуляторлы заттар (бромгексин, бисольван). Қақырықты түсіретін препараттарды ұзақ уақыт қолдануларға қарағанда, жылытылған натрий хлорының изотоникалық ертіндісімен  эндобронхиалды санация жасау арқылы бронхтардың өтімділігн қалыптастыру әдістерінде ең нәтижелі болып келеді. Көрсеткіштері бойынша муколитикалық заттарды эндобронхиалды түрде енгізуге болады. Клиникасында бронхоспастикалық синдром болған кезінде бронхолитикалық препараттарды қолданады. Осы топтардың ішінде бета-адренорецепторлардың стимуляторлары  қолданылады, оларға новодрин, эуспирин, астмопен жатады. Беротек, тетрабуталин (бриканил), сальбутамол (вентолин) нәтижелі. Бронхоспазмды қайтару үшін холинолитиктерді: платифиллин, белладоннаны, пурин туындыларын: теофиллин, эуфиллинді қолданады. Бронхоспазм кезінде аллергиялық реакцияның маңыздылығын ескере отырып, шаңды бронхитте брохолитикалық препараттармен қатар десенсибилизациялық препараттарды (димедрол, супрастин, диазолин, тавегил) тағайындайды.

Шаңды бронхиттермен науқастанған адамдарда антибактериялды екм  жүргізудің маңызы зор. Осы емнің  нәтижелігі препараттың дұрыс таңдалуларына  байланысты. Инфекцияның өршу кезінде  кең спектрлі антибактериялды препараттарды  тағайындаған дұрыс. Сульфаниламидтерді тағайындаумен антибиотикалық ем нәтижелі болып табылады.  Ал ең нәтижелі емдерге  нитрафуран қатарындағы препараттарды (фурагин, фурациллин) тағайындаумен  және сульфаниламид ертінділерімен эндобронхиалды санация жүргізудің маңызы зор.

Шаңды бронхит кезіндегі  емдеу комплексіне физиотерапиялық  әдістер және емдік тыныс жаттығулары енгізіледі. Тыныс жетіспеушілігі және гипоксиямен жүретін шаңды бронхит кезінде оксигенотерапия қолданылады. Оттегімен ингаляцияны арнайы палаткаларда танау катетрларымен маскалармен жүргізуге болады. Соңғы жылдар гипербариялық оксигенацияның нәтижесі жоғары болып саналады. Қан айналымының жетіспеушіліг мен өкпелік жүректің дамуы кардиалды және зәр айдағыш заттарды тағайындауды талап етеді.

Шаңды бронхиттің дамуын динамикада бақылаған кезде, оның өршуінің негізгі  себептеріне аурудың толық жеткілікті емделмеулері жатыр. Шаңды бронхит  диагнозы қойылған науқастар, бұрынғы  мамандығы бойынша жұмыс істеуін  жалғастарған жағдайларда, белсенді емнен  кейін еңбекке жарамсыздық парағын  қоса беру керек, ол аурудың өршуін алдын алу үшін керек.

Дер кезінде белсенді түрде және жеткілікті емді жүргізу арқылы аурудың мүгедектік түрінің дамуын алдын алуға болады.

 

Шаңды бронхитпен ауыратын науқастарға көрсетілетін емдік  шаралардың біріне науқастарды диспансерлік топқа алып, жылына екі рет денсаулығының жағдайын тексеріп отыру керек (көктем және күз мезгілдерінде)

 

Білімдерін тексеруге арналған тест сұрақтары:

 

1. Шаңды бронхит кезінде  шаңды бөлшектердің тыныс жолдарының терең бөліктеріне енуіне әсер етеді:

 

1. бөлшектердің көлемі

 

2. гигроскопиялық

 

3. ылғалдылық ты сіңіру көлемінің ұлғаю қабілетінің жоғарлауы

 

4. массасы

 

5. аталғандардың барі

 

 

Шаңды бронхиттер кезіндегі  бронхтардың өтімділігінің бұзылу себебі:

тарылу

ісіну(аллергиялық, вазоматорлы, қабынулы)

дискриния

тыртықты басылу

аталғандардың барі

 

 

Шаңды бронхиттер патогенезіндегі  шешуші ролі:

Бронх ағашының шырышты қабатына шаңның зақымдау әсері

Бронх ағашының тамырлық бұзылыстары

Бронхтардың эвакуаторлы-секреторлық  қызметінің біріншілік зақымдануы

шаңның токсикалық әсері

аталғандардың барі

 

 

Сүлелі шаңды бронхиттің ауыр болжамалы асқынуларының біріне жатады:

инфекциялық-аллергиялық бронх демікпесі

сүлелі бронхопневмония

бронхоэктаздар

сүлелі өкпелік жүрек

аталғандардың барі

5. Шаңды бронхиттің ІІ-дәрежесіне тән рентгенологиялық тексеру мәліметтері:

 

1. өкпе суретінің т/б айқын емес өзгерістер, кейде бронхоэктатикалық өзгерістер, бастапқы өкпе эмфиземасы

 

2. өзгерістер анықталмайды

 

3. айқын пневмосклероз,  кейде бронхоэктаздармен, айқын  өкпе эмфиземасы

 

4. диффузды пневмосклероз  фонында көптеген ұсақ түйіндер, өкпе эмфиземасы

 

5. айқын эмфизема ошақтарымен  ірі фиброзды алаңдар

 

6. Машина құрастыру зауытының  медико-санитарлық бөлімінің дәрігерінің кезеңді қарауынан кейін кәсіптік аурулар клиникасына 44 жастағы науқас түсті. 18 жыл бойы құю цехында  шлифовщица болып жұмыс істейді. Жөтелге, баспалдақпен көтерілгенде аздаған ентігуге шағымданады. Жөтел 4-5 жыл мазалайды, бас кезінде құрғақ, кейінгі айларда аз мөлшерде жабысқақ қақырық пайда болды, сол кезден ентігу байқалады.  Басынан кешкен аурулары: пневмония (бала кезінде), дизентерия (12 жыл бұрын). Қараған кезде — қатаң тыныс, жауырын арасында, жауырын ортасында бірен – саран сырылдар, төменгі бөлігінде перкуторлы дыбыс қорап тәрізді, қалған жерлерінде өзгеріс жоқ. Сыртқы тыныстың функциясы тексерілмеген. Рентгенограммада түбірлері шамалы тығызданған, төменгі бөліктерде өкпе суреті аздап күшейген. Болжам диагнозы қандай:

 

1. созылмалы обструктивті  бронхит

 

2. созылмалы шаңды бронхит

 

3. созылмалы қарапайым  бронхит

 

4. созылмалы іріңді — обструктивті бронхит

 

5. жоғарыда аталғандардың  біреуі де келмейді

 

7. Сүлелі шаңды бронхиттің  дұрыс анықтамасын беріңіз:

 

1. құрлымдық өзгерістердің  дамуынсыз кварцты шаңдардың  әсерінен дамыған баяу өршімелі  эндобронхит

 

2. перибронхиалды қабыну  және құрылымдық өзгерістердің  дамуымен ірі дисперсті шаңдар әсерінен дамыған баяу үдемелі эндобронхит

 

3. иммундық бұзылыстардың  дамуымен тез өршімелі эндобронхит

 

4. басым бронх ағашының  зақымдануымен аралас шаңдар  әсерінен дамыған сирек кездесетін  өкпенің кәсіптік ауруы

 

5. аталғандардың барі

 

8. Сүлелі шаңды бронхиттердің  асқынуларына жатады тек:

 

1. өкпе эмфиземасы

 

2. сүлелі өкпелік жүрек

 

3. бронхэктаздар

 

4. бронх демікпесі

 

5. артериялдық гипертония

 

9. Науқас К., 26 жаста, рабочий  цемент зауытының жұмысшысы іріңді қақырықпен жөтелге, тершеңдікке, күш түскендегі ентігуге шағымданады. Анамнезінде: жылына 2-3 рет өршитін созылмалы бронхит, шылым шегеді. Объективті: арық. ТАЖ (ЧДД)- 22 минутына. Өкпесінде қатқыл тыныс, шашыранды құрғақ сырылдар. Cor тондары тұйықталған, ырғақты, ЖСЖ (ЧСС) — 98 минутына. Болжам диагноз?

 

1. шаңды бронхит

 

2. соз. обструктивті бронхит,  өршу кезеңі

 

3. соз. іріңді бронхит, өршу кезеңі

 

4. кәсіптік бронх демікпесі, бастапқы кезеңі

 

5. бронхопневмония

 

10. Науқас К., 26 жаста, рабочий  цемент зауытының жұмысшысы іріңді қақырықпен жөтелге, тершеңдікке, күш түскендегі ентігуге шағымданады. Анамнезінде: жылына 2-3 рет өршитін созылмалы бронхит, шылым шегеді. Объективті: арық. ТАЖ (ЧДД)- 22 минутына. Өкпесінде қатқыл тыныс, шашыранды құрғақ сырылдар. Cor тондары тұйықталған, ырғақты, ЖСЖ (ЧСС) — 98 минутына. Емдеу принциптері.

1. антибиотиктер+бронхолитиктер

2. кортикостероидтар

3. антибиотиктер+аз дозалы  гормондар

4. β-адреноблокаторлар

5. симптомомиметиктер

 

 

 

 

 

 

битти

 

Әдебиеттер тізімі

 

1. Кулкыбаев Г.А., Байманова  А.М., Аманбекова А.У., Абзалиева Д.С., Абдигожина Б.А. Методы исследования  функций легких и их интерпретация  при хронических пылевых бронхо-легочных  заболеваниях: Методические рекомендации. – Астана, 2003. – 32с.

 

2. Архипова О.Г., Бабок  А.А. Состояние протеазно-ингибиторной  системы у больных с заболеваниями  легких, вызываемых пылью. //Гигиена  труда и профессиональные заболевания.  – 1991. – №2. – С.24-27.