Мемлекеттік қызмет

Аттестация комиссиясын  мемлекеттік органның басшысы құра ды. Аттестация комиссиясы табыс етілген материалдарды зерделеп және сынақтан өту кезінде лауазымдардың осы санаты үшін уәкілетті орган белгілеген шекті мәннен төмен емес баға алған қызметшімен әңгіме жүргізіп мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:

1. атқаратын лауазымына сәйкес және жоғары санаттағы лауазымға орналасу үшін кадрлар резервіне ұсынылады;
2. атқаратын лауазымына сәйкес;
3. қайтадан аттестациялануға тиіс;
4. атқаратын лауазымына сәйкес келмейді.

Аттестация комиссиясының  шешімдерін бір ай мерзімде мемлекеттік орган басшысы бекітеді. Мемлекеттік органның басшысы комиссияның шешімін бекітпеуге және қайта аттестациялау тағайындауға құқығы бар, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

Мемлекеттік органның басшысы  бекіткен аттестацияның теріс нәтижелері, қызметшілердің мемлекеттік қызметті тоқтату үшін негіз болып табылады.

Қызметші аттестация комиссиясының шешімін бекіту туралы орган басшысының бүйрығына, Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілді органға немесе сотқа шағым арыз беруге қүқылы.

Мемлекеттік аппарат  жүмысының тиімділігін қамтамасыз ету жөнінде мемлекеттік қызметшілер  үшін заңдармен тағайындалғап әр түрлі маңызды қүқықтық -әлеуметтік кепілдіктер үлкен рөл атқарады.

Ең алдымен  олардың еңбегіне төленетін ақы  қызметтік міндеттерін сөзсіз және тиянақты атқаруы үшін жеткілікті материалдық жағдай-ды қамтамасыз етуге, мемлекеттік органдарды білікті жөне төжірибелі

Мемлекеттік саяси қызметшілердің қызметін тоқтатуы олардың отставкаға шығуына және қызметтен босатылуына байланысты болады.

Отставка  — бұл мемлекеттік саяси қызметшінің  тиісті мемлекеттік лауазымдағы міндеттерін атқаруды тоқтатуы, ол қызметшінің, жазбаша арызы негізінде жүзеге асырылады.

Мемлекеттік саяси қызметшілер  Конституцияда, «Мемлекеттік қызмет туралы» заңда және өзге де заңдарда белгіленген негіздер мен тәртіп бойынша отставкаға шығады. Мемлекеттік қызмет туралы заңның 7-бабының 2-тармағыңда аталған лауазымды адамдар отставкаға шығуға құқығы бар және отставкаға шығуға міндетті лауазымды адамдар болып табылады.

Лауазымдық өкілеттігін  өрескел бұзу, — мемлекеттік қызметті болуға лайықсыз қылықтар жасау мемлекеттік саяси қызметшінің отставкаға шығуы үшін негіз бола алмайды, қайта жұмыстан босату үшін негіз болады. Саяси қызметшілерді қызметтен босатудың негіздері мен тәртібін Президент белгілейді. Олар Президенттің 2000 ж. 10-наурыздағы жарлығымен бекітілген «Мемлекеттік қызмет өткеру тәртібі туралы» Ереженің 1-бөлімінің 3-т-дақаралған. 1 Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің мемлекеттік қызметті тоқтатуына мыналар негіз болып табылады:

• тараптардың өзара келісуі бойынша мерзімді еңбек шартын 
жасасу жолымен олардың мемлекеттік қызметте болу мерзімін бір 
жылға ұзарту құқығымен заңдарда белгіленген зейнеткерлік жасқа толуы;

• олардың өз тілегі бойынша жұмыстан босату туралы арьз беруі;

• келісім-шарт мерзімінің бітуі не заңдарда көзделген негіздср бойынша келісім-шарттың бұзылуы;

• қызметшілердің өз табысы мен мүлкі туралы көрінеу жалған мәлімет беруі;

• «Мемлекеттік қызмет туралы» заңда белгіленген міндеттер мен шектеулерді сақтамауы;

• меншік құқығымен тиесілі мүлікті сенім білдірілген басқаруға бермеуі;

• ҚР-ның азаматтығын жоғалтуы;
• сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасауы;
• «Мемлекеттік қызмет туралы» заңда белгіленген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттік әкімшілік лауазымды конкурстан тыс атқаруы;
• Аттестаттаудың теріс нәтижелері;
• ҚР-ның заңдарында көзделген өзге де негіздемелер.

Әкімшілікқызметшілердіқызметген босатуды мемлекеттік орган-Ныц өкімшілік лауазымға қабылдауға қүқығы бар тиісті лауазымды інлмы заңдарда белгіленген тәртіппен жүргізеді.Қызметтен заңсыз босатылған жағдайда әкімшілік қызметші сілетті органға шағымдануға, сондай-ақ өзінің құқықтары мен I істандықтарын сот арқылы қорғауға құқылы.

Азаматтың мемлекеттік  қызметті өткеруі туралы мағлүматтар  оның жеке ісінде сақталады. Оны тиісті мемлекеттік органның кадр К,ызметі жүргізеді, ал мемлекеттік қызметші басқа жерге қызметке пуысқанда  оның жеке ісін мемлекеттік қызметшінің жаңа орнына

Гісреді.

Кейбір мемлекеттік  органдардағы мемлеқеттік  қызметтің ерекшеліктері республиканың оларға тиісті заңдарымен реттеледі. Ііүл өскериқызметке, ішкі істер, қаржы полициясы, кеден органда-рындағы, дипломатиялық қызметке және басқадай қызметтерге қатысты болады.

Мемлекеттікқызметшілерді  көтермелеу және олардың жауаптылықтары

Көтермелеу  мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық міндеттерін үлгілі орындағаны, мінсіз мемлекеттік қызметі, ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды орындағаны үшін және жұмыстағы басқа да жетістіктері үшін қолданылады. Бұл-мемлекеттік қызметкерлерді тәрбиелеудің маңызды құралы болып табылады.

Мемлекеттік қызмет туралы заң бойынша мынадай кетермелеу-лер қолданылады: біржолғы ақшалай сыйақы беру; алғыс жария-лау; бағалы сыйлықтармен марапаттау; сондай-ақ Республика заң-дарында көзделген көтермелеудің өзге де нысандары арқылы көтермеленуі мүмкін. Мемлекеттік қызметшілер ерекше еңбек сіңіргені үшін мемлекеттік наградалармен марапатталады: ордендар-мен, медальдармен, қүрметті атақтармен, күрмет грамотасымен, мамандығы бойынша тандаулы қызметкер деген атақтармен.

«ҚР-ның мемлекеттік  наградалары туралы» 1995 ж. 12-желтоқ-сандағы  заңда' барлық азаматтарға қатысты  ережелер белгіленген: наградтаудың негіздері  мен тұрлері, наградтау туралы ұсыныстар енгізу тәртібі, наградтарды беру, оларды тағьп жүрудің тәртібі, на-градталғандардың жеңілдіктері, құқықтары мен міндеттері, наградаларынан айыру, жауаптылық.

Мемлекеттік қызметшілердің кейбір санаттарының қүқықты мәртебесінің ерекшеліктерін белгілейтін қүқықтық актілермен көтермелеудің арнайы шаралары тағайыңдалған: уақытынан бұрын әскери, арнайы атақтар, сыныптық шендер беру, қызметін жоғарылату, т.б. Мысалы, «ҚР-ның қаржы полициясы оргаңдары туралы 2002 ж. 4-шілдедегі заңмен (17-6) осы полиция органдарының қызметкерлеріне берілетін арнайы атақтардың түрлері және олар берудің шарттары мен тәртібі белгіленген. Заңнын мақсаты полиция оргаңдары кадрларының әлеуетін сақтау мен дамыту, олардың қызмет парызын орындаудағы жеке жауапкершілігін арттыру, ұйымшылдығы мен тәртібін қамтамасыз ету.

Мемлекеттік қызметшілерге  көтермелеу шараларын тек оларды қолдануға құқық берілген органдар мен лауазымды адамдар ғана қолдана алады. Бұл орайда олар тек тиісті нормативтік актілермен қаралған көтермелеулерді ғана өздеріне берілген биліктің шегінде және белгіленген тәртіппен қолдануға міндетті.

Көтермелеумен қатар заңнамалар, қажет болған кезде, мемлекеттік қызметшілердің заңдық жауаптылығын қарайды, атап айтқанда тәртіптік, әкімшілік, материалдық және қылмыстық.Жауаптылық мемлекеттік қызметшілерге олардың кінәлі түрде құқық бүзушылық жасағаны үшін, яғни заң жүзінде құқыққа қарсы ретінде танылған қылықтар мен іс-әрекеттер үшін заңдарда қаралған қандай да болмасын сазай мен жаза шараларынан көрініс табады. Жалпы мәлім, құқық бұзушылықтар қылмыстарға және теріс қылықтарға (деликтілерге) бөлінеді.

Тәртіптік жауаптылық — бүл қылмыстық тәртіппен қудаланбай-тын мемлекеттік қызметтің ережелерін кінәлі түрде бұзған үшін қызметтік бағыныштылық тәртібімен тәртіптік ықпал жасаудың шараларын қолдану. Ол өзге азаматтармен бірдей жалпы негіздемелер негізінде белгіленген (жұрттың бәрінің заң алдында теңдігі, құқық бұзушылық туралы істерді қараудың бірыңғай іс жүргізу нысаны, т.с.с.). Алайда мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қызметінің сипа-ты олардың жауаптылығын реттеудің кейбір ерекшеліктерін де бол-жайды. Мысалы, бірқатар жағдайларда олар үшін жоғары жауапты-лық тағайындалған, атқарып отырған қызметіне жауаптылығының сәйкес болуы, тек қызметшілерге ғана қатысты қолданылуға бола-тын санкциялар (қызметіне толық сәйкес келмейтіндігі туралы ес-керту, әскери немесе арнайы аталғын төмендету жене басқа).

Зандық жауаптылықтың  бұл түрін реттейтін нормативтік актілер «Мемлекеттік қызмет туралы» заң, «ҚР-ның әкімшілік мемлекеттік қызметшілеріне тәртіптік жаза қолдану Ережесі», «ҚР-сы ішкі істер органдарының қатардағы және басшы құрамының қызмет еткеру туралы Ереже»¹, «ҚР-сы Қарулы күштерінің тәртіптік жарғысы», КР-ның Кеден органдарыңда лауазымды адамдардың қызмет еткеруі туралы Ереже»³ және кейбір басқа актілер болып табылады. Олар жауаптылықтың негіздемелерін, тәртіптік жазалардың түрлерін, бұл жазаларды тағайындау жөніндегі атқарушы билік оргаңдары мен бас-шылардың құқықтарын, сондай-ақ мемлекеттік қызметтің нақты жағдайларын ескере отырып оларды қолданудың және шағым жаса-удың тәртібін белгелейді⁴.

Мемлекеттік қызмет туралы заңның 28-6. мемлекеттік  қызметшіге тәртіптік жазалар қызметшілердің өзіне жүктелген міндеттерді орындамағаны және тиісінше орындамағаны, сыбайлас жемқорлық кұқық бұзушылық жасағаны, лауазымдық өкілеттігін асыра пайдаланғаны, мемлекеттік және еңбек тәртібін бұзғаны үшін, сондай-ақ мемлекеттік қызметте болуға байланысты осы заңмен белгіленген шектеулерді сақтамағаны үшін қолданылуы мүмкін деп бекіткен.

Мемлекеттік әкімшілік  қызметшілердің тәртіптік жауапкерші-лігі — заңдық жауапкершіліктің бір түрі, оны қызметшілер өздерінің қызметтік міңдеттерін атқару үстінде тәртіптік теріс қылық жасаға-ны үшін тартады.

Жоғарыда аталған мемлекеттік  қызметшілердің Ар-Намыс ко-дексінде мемлекеттік қызмет атқару қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдіру болып табылады жене мемлекеттік қызмет-шілердің адамгершілігіне және моральдық - этикалық бейнесіне жоғары талаптар қояды деп атап керсеткен.

Кодексте мемлекеттік қызметшілердің сақтауға міндетті жалпы жұрт қабылдаған моральдық-этикалық нормалары мен мемлекеттік қызметтің ерекшеліктерінен туындайтын негізгі мінез-қүлық ереже-лері белгіленген.

Олар мынадай атаулармен топтастырылып, нақтыланған:

1) мемлекеттік қызметшілердің өз қызметіндегі парызы мен

міндеттері;

2) азаматтармен және заңды түлғалармен қарым-қатынастарда

қызметшілердің ұстанатын қағидалары;

3) өзіне бағынысты қызметкерлері болатын қызметшілердің 
міндеттері және т.б

Осы кодексте көзделген талаптарды бұзғаны үшін мемлекеттік қызметшілер заңнамада белгіленген тәртіппен жауапкершілікке тартылуы мүмкін кадрлармен жасақтауға жәрдемдесуге, олардың адал әрі бастамашыл еңбегін ынталандыруға лайықтап белгіленеді. Мемлекеттік саяси қызметшілердің еңбегіне ақы төлеу жүйесін Президент белгілейді. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің еғбегіне ақы төлеу Президент бекітетін Еңбек ақы төлеудің бірыңғай

жүйесі негізінде жүзеге асырылады. Қазіргі кезде бұл мәселе «ҚР-ның мемлекеттік бюджеті және Ұлттық Банкінің сметасы есебінен қамтылған ҚР-сы органдарының қызмет жерлеріне еңбекақы төлеудің Біріңғай жүйесі туралы» Президенттің 2004 ж. 17-қаңтардағы жарлығымен реттеледі.

Әкімшілік қызметшілердің жалақысы мен оларға төленетін басқа да төлемдер заңдарда белгіленген тәртіппен индекстеліп отырады.

Мсмлекеттік қызметшілерге  сауықтыру үшін екі лауазымдық айлық ақысы мөлшерінде жәрдемақы төленіп, ұзақтығы отыз күнтізбелік күнге ақы төленетін жыл сайынғы демалыс беріледі.

Олар заңдарда белгіленген тәртіп бойынша тұрғын үймен қамтасыз етіледі, ал тұрғын үй жағдайын жақсартуға мұқтаж қызметшілерге жеке тұрғын үй қүрылысы үшін жер учаскесі тегін беріледі. Қызметшілер және олармен бірге тұратын отбасы мүшелері тиісті мемлекеттік денсаулық сақтау мекемелерінде медициналық қызмет көрсетуді пайдаланады..

Мемлекеттік органның штаты (саны) қысқарған жағдайда Мсмлекеттік қызметшіге мемлекеттік органдардағы жұмыс стажы үш жылдан кем болмайтын болса төрт орташа айлық жалақысы мөлшерінде жәрдемақы төленуге тиіс. Мемлекеттік қызметші қайтыс болған жағдайда оның отбасы мүшелеріне соңғы мемлекеттік қызмет орны бойынша үш орташа жалақысы мөлшерінде бір жолғы жәрдемақы төленеді. Оның мөлшері заңдарда белгіленгеннен төмен болмауы керек.

Мемлекеттік қызметшілерді  зейнетақымен және әлеуметтік қам-сыздандыру ҚР-ның заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.

Мемлекеттік қызмет мемлекеттік  қызметшілерді қызметтен шығарғанда, оның ішінде зейнеткерлікке шығуға байланысты тоқтатылады.