Дәрілік өсімдіктер

Дәрмене (Artemisia cina) –  күрделі гүлділер тұқымдасының жусан  туысына жататын көп жылдық шала бұта. Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданының Дәрмене кеңшарында қолдан өсіріледі. Биіктігі 18 – 30 см. Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.

Дәрмене (Artemisia cina) –  Арыс қалалық әкімдігіне қарасты  ауыл, ауылдық округ орталығы. Арыс қаласынан солтүстікке қарай 12 км жерде, Арыс өзенінің оң жайылмасында. Тұрғыны 2,3 мың адам (2003). Іргесі осы маңдағы өзен-көл аңғарларында шоғырланып өсетін дәрілік өсімдік – дәрменені игеруге байланысты 1928 ж. қаланған. Ауылда арнайы мамандандырылған «Дәрмене» шаруа қожалығы мен өндірістік кооперативі жұмыс істейді. Дәрмене аумағынан жиналатын дәрілік өсімдік Шымкент қаласындағы химия-фармацевтика зауытында өңделеді. Дәрменеде орта мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт, т.б. мекемелер бар.

Долана (Crataegus) – раушангүлділер тұқымдасына жататын бұта не ағаш. Долананың Америка мен Еуразияның қоңыржай белдеулерінде кездесетін 200 (кей деректерде 1000-нан астам) түрі бар. Қазақстанда 7 түрі Алтай, Тарбағатай, Іле және Жетісу (Жоңғар) Алатауында кездеседі. Көбірек тарағаны – алқызыл долана (C. sangvіnea). Жарық сүйгіш, аяз бен құрғақшылыққа төзімді, топырақ талғамайды. Бұтақтары тікенді, кейбір түрлері тікенсіз болады, биіктігі 1 – 4 м. Жапырақтарының жиегі тілімденген. Мамыр – шілдеде гүлдеп, жемісі тамыз – қыркүйекте піседі, жемісі қыста ағаш басында тұра береді. Гүлі ақ немесе қызғылт, қызыл, жартылай шатырша не қылқан тәрізді гүлшоғырын түзеді, қос жынысты. Жемісі – жидек, ұсақ, алқызыл, сары не қара түсті, 1 – 5 сүйекті, кейбір түрі жеуге жарамды, витаминге бай. Тұқымынан көбейеді. Аралар арқылы тозаңданып, жануарлар арқылы таралады. Долананың 50-ге жуық түрлері қолдан өсіріледі. Долана медицинада дәрі-дәрмек жасауда пайдаланылады.