Табиғи ресурстар кадастры

Қазақстан Республикасы Ғылым  және Білім Министрлігі

ӘЛ – ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

География және қоршаған ортаны пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру  және кадастр каферасы

 

 

 

Реферат

 

Тақырыбы: Табиғат ресурстарының кадастры

 

 

 

                                                          Орындаған: Айболаева А.

                                                                                                        (Кадастр.3курс.)

 

                                                              Қабылдаған: Ғабдолла О.

 

 

 

 

 

Алматы – 2013

 

 

Жоспар:

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім

1. Табиғи ресурстардың Мемлекеттік кадастры негізгі    мақсаттары мен міндеттері.
2. Табиғи ресурстың ұйғарымы. Табиғи ресурстың классификациясы.
3. Табиғи ресурстарды  пайдалану
4. Минералды ресурстар, су ресурстары, орман ресурстары

3. Қорытынды
4. Пайдаланған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Қазақстан Республикасы мол жер ресурстарына ие. Біркелкі мемлекеттік жер қоры 272,5 млн. га кұрайды. Мемлекеттік жер қоры 14 облыс және 2 кала (Астана және Алматы) арасында бөлінген. Республика территориясында 8 табиғи-шаруашылық аумақ пен 2 табиғи-шаруашылық облыс бөлініп отыр. Жерлердің көбі шөл (112,2 млн. га), шөлейт (37,3 млн. га) және дала (62,4 млн. га) аумақтарында. Барлық жер қоры жеті санатқа (бөлінеді, оның 34,4%-ы - ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер, 43,9%-ы - мемлекеттік қордағы жерлер, 7,5%-ы - елді мекендердің жерлері, 4,1%-ы - өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жерлер, 4,0%-ы - орман, 1,3%-ы - су қорлары, 0,55 %-ы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері. Республикада 161 әкімшілік аудан бар, қалалар мен поселкелердің саны - 302, ауылды елді мекендердің саны - 7 164. Республикамыздың табиғи шаруашылық жағдайы бірдей емес және әкімшілік бөлімдері көп.

Қазақстан жер реформасының ерекшеліктерін жер қатынастарының тарихи, құқықтық және экономикалық жағдайлары айқындайды. Ұзақ мерзім бойы жерге (жайылымдарға және шабындыктарға) феодалдық жеке және феодалдық-рулық (тумалық) меншік формалары дамыды, ал суармалы егістік жер учаскелеріне (егіншілік оазистерде, оңтүстік аумақтарда) көне заманнан бері жеке меншік орнатылған. Ресейге косылғаннан бастап 1917 жылга дейін Қазақстанда Ресейдің жер қатынастары орын ала бастады және колониалдық жер саясаты жүзеге асырылды. Кеңес үкіметі уақытында республиканың барлық жерлері мемлекеттік меншікке ауысты, азаматтар мен мемлекеттік заңды тұлғалар ғана жерді пайдалануға құқықты болды.

1990 жылдан бастал Қазақстанда жер қатынастарының өзгеруі басталды. Қазақ ССР-нің жаңа Жер кодексі енгізілді, «Меншік туралы», «Қожалық шаруашылығы туралы», «Қазақ ССР-де жер реформасы туралы» т.б. заңдар қабылданды. Республика Конституциясына (1995 ж.) мемлекеттік жер меншігімен қатар жерге жеке меншік енгізілді. «Жер туралы» (1995 ж.) Президентіміздің 2003 жылғы ҚР «Жер кодексі» Жарлығында жерге мемлекеттік меншік пен жеке меншік орнатылуының ережелері мен заңдылықтары бекітілді, жер реформасы мақсаттарын орнатудың заңды жолдары көрсетілді, жер ресурстарын басқарушы органдардың жерді үйлестіру және мемлекеттік жер кадастрын жүргізу тәртібі мен ережелері бекітілді.

Жер реформасының дамуы жағдайында республикада жер ресурстарын басқарудың жаңа жүйесін кұру өте қажет. Кәзіргі уақытта барлық мемлекеттік органдар, кәсіпорындар, ұйымдар жер ресурстарын басқару функцияларын орындайтын Республикалық жер ресурстарын баскару агенттігі жүйесіне кіріп отыр. Жерді үйлестіру жер катынастарын өзгертудің мемлекеттік басты құралы болып саналады, бірақ реформа жағдайында оның функциялары мен жүргізу әдістері өзгерді.

Жер ресурстарын басқарудың жаңа жүйесінің негізі болып Қазақстанның мемлекеттік жер кадастры саналады. Мемлекеттік жер кадастры жаңа жағдайда көп функционалдық, ғылыми-техникалық және ақпараттық жүйе болып қалыптасып келеді. Жер кадастрының ішінде үш блок қалыптасты – құқықтық, қаржылық және көп функционалдық. Ал көп функционалдық кадастрдың атқарушы, орталық негізі – автоматтандырылған ақпараттық жүйе, бұл жүйе республикалық жер туралы ақпараттық банк рөлін атқарады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Табиғат ресурстары кадастрын мемлекеттік тіркеу. Табиғат ресурстары кадастрын құрастыру принциптері.

  Қазіргі кезеңдегі  табиғат ресурстарын пайдалануда экологиялық, экономикалық, әлеуметтік тенденциялар қоршаған ортаны ластануына, оған арнаулы қаржы жұмсауға дамыған елдермен салыстырғанда  бізде табиғатты қорғар туралы заңдар мен заңдылықтардың қолданылмауы және жетілмеу себебінен.  Нәтижесінде  Казахстан экономикасының  экологиялық  даму  аспектілері  аса кең турде  қоршаған ортаны сақтау табиғи ресурстарды: атмосфера сақтау; жер ресурстарын тиімді пайдалану;  ормандарды сақтау; шөл және шөлейтке айналып кетпеуіне;  биологиялық түрліліктерді сақтау; су ресурстарын сақтау, оларды тиімді жұмсау;  қалдықтардың мәселесін кешенді турде шешу; шаруашылықтың барлық түрін экологизациялау;  іс-шаралар атқаруды қажет етеді. Қазақстанның экономикалық дамуының экологиялық аспекті іс-шарасының нәтижесінде қоршаған ортаның сақталуына және табиғи ресурстың тиімді игерушілігіне арналған: атмосфераның сақталуы, жер байлығының тиімді игеруілуі; ормандардың сақталуы,шөлейтке айналмауы, қуаңшылықпен күресуі, биологиялық түрліліктің сақталуы, сулы ресурстардың сақталуы мен  тиімді игерушілуі барлық шаруашылық қызметтің экологизациясы, елдің эколого-экономикалық әлуетінің жете бүтіндей игеруілі мен республиканың жеке жеке әр субъектісінің сақталуы.

Барлық көрсетілген процесте табиғат ресурстары ерекше орын алады  Кез келген  табиғи ресурстық  потенциалдың территориясы   әлеуметтік-экономикалық және экологияық  сәттіліктің негізі болады.  Сол себепті барлық аймақтағы  табиғи ресурстардың басқарушылық шешімі мен даму бағдарламасының іске асуының  дұрыс  бағалау шешуші орын алады.

Табиғат ресурстарының есебі  мен тіркелуі –мемлекеттік экономикалық басқарудың  басқа функцияларының себеп салдары, тек табиғат ресурстары бар жерде ғана мүмкін.

Кең көлемдегі экспериментті 1993 жылдан қалыптастыру жолы және салалы кадастр ресурстарының кірісімен  кешенді табиғат ресурсының кешенді  аумақтық кадастр  (КТКПР) салалық  құзырлы.

Табиғи қамбаның кадастры шынайы ақпараттық базамен қабылдану  үшін экологиялық тиянақты басқару  тынымдардың ара шеңбер табиғаттану  есебімен басымдықтардың әлеуметтік-экономикалық даму аумақ және сақтау- табиғи қоршаған орта болып табылады. Бұл ретте  өмір сүр- қордың(салалар) кадастры сияқты құнды және жай- ақпараттың банкі туралы табиғи қамбаларда бірінші кезекті жаңа ақпараттық жүйенің құрылысының негізімен туралы Қазақстан республикасының әлеуетті аумағының табиғи қамбаларында тұру керек. Бұл ретте өмір сүр- қордың(салалар) кадастры сияқты құнды және жай- ақпараттың банкі туралы табиғи қамбаларда  бірінші кезекті жаңа ақпараттық жүйенің құрылысының негізімен туралы Қазақстан республикасының әлеуетті аумағының табиғи қамбаларында тұру керек.

Қырлы зерттеулер мемлекеттік  кадастрдың табиғи қамбасы және ластаған қоршаның ортасы, бұл өзін кезекті  және есеп қатарын: тұжырымдау арқылы қояды.

1) Мемлекеттік кадастров  ұғымында, оның тіршілігінің мақсаттарының  және құқықтық реттеу жүйесіне  түсінік беру;

2) Мемлекеттік кадастров  әртүрлі көріністері туралы әйгілеу;

3)Кешенді аумақтық кадастр  біртұтас жүйесін жетілдіру жолын  көрсету.

Кадастрлық жұмыстар барысында  мерзімдік басылымдар және оқу, арнайы әдебиеттері мен заңнама және  заңактілері,  жарияланымдар  түрлі  пайдаланылады

Бар табиғи қамбаның есебі  өркендеуші мемлекеттің үлгілі белгісі  болады. Экологиялық көрсеткіштің жиынтығы экономикалық,  ұйымдық және техникалық, сандық  және табиғи қамбаның сапасын, құрамын және табиғи қолданыстың  санаттарын табиғи қамбаның(экологиялық  кадастрдың) кадастры деп атайды.

Табиғи қамбаның біртұтас кадастры жоқ.  Табиғи ресурстағы кадастр  жаңаланады. Зерттелетін  зонаның  аймақтың кадастры, аумақтың немесе оның өзгерісінің экологиялық нысанының  сандық және сапалық мінездемесін көздейді; жиын және деректердің қисында өткізу әлеуметтік-экономикалық және экологиялық  бағасы.

Экоморфтық өсімдіктің құрылысы биоценоз, ұйғарымы таныс, экоқұрылыстың  әртүрлілігі, айталық жердің немесе айрықша қор аумақтарының сулылығы; байқау жылдамдығы мен жеке көрініс  бағытының антропогендік әсерлері және табиғи одақтық  қағидасының  негізгі зерттемесі.

Кадастр мәлімет жиынтығы, семантикалық және графиялық мінездің жиынтығы, құқықтық немесе  лайықты  нысанның тексерілуі.

Кадастр (грек тілінен Kadastichun - парақ, тізілім) -  бүкіл дүние  жүзіне таратылған, тек Скандинавия  елдерінде ғана тізілім-сөзі  қолданылады. Этимологтар кадастр сөзін әртүрлі  позицияда түсіндіреді. Мысалы француз  этимологы  Блондхейм грек тілінің " кадастр" катастикон" немесе " катастрихон" жазба кітапшасы  немесе дәптер деп аталады.

Басқа ғалым Добнер(1892 г.) осы терминді капитаструм" немесе " каптаструм" орта ғасырдың латын  сөзімен " байланыстырды, бұл капитум" және " региструм" екі сөзінің " қосылуы болып табылады және   б тізілім,  бөлу  аумақтық  тізілімді  білдіреді.

Ақпараттық құрам туралы нысандарда және көріністерде кадастрлық жүйенің атауын лайықты бейне  қисынында және ылғи жаңалайтын кадастрлық жүйе делінеді.

Кадастр топографиялық түсірілімге  негізделеді, оларға  тиісті белгілер жылжымайтын меншік шекарасы телімі белгіленеді.

Кадастрлық сарапшылықтың  бағалау деректерін арнайы ресурсты пайдалануда жоспарлап қолданады: табиғат пайдалану тиімді дәрежесінің  сарапшылығы үшін, салық орнату үшін,  табиғи қамбаларды игеру үшін төлемдер орнату, нысанның құнының сарапшылығы  үшін жалға алу және сату үшін пайдаланады.

Келесі кадастр түрлері: жер, сулы, орман, ландшафтты, кәсіпті, фаунистік, флористік деп айырады, кадастр айрықша қор- аумақ, пайдалы  кеннің орны, табиғи қорық және қызыл  кітап; басқа аң аулаушылық тізілімі, балықтың босалқы қорларының тізілімі, ласталған тізілім және т.б. Кадастрдың негізгі мақсаты жүргізілетін табиғи қамбаның есебі, оның экономикалық сарапшы  табиғиқолданушысының салық салу өлшемін  ұйғару үшін жасайды.

Кадастр  әлемнің барлық елдерінде жүргізіледі. Ол тұтас  есеп ұғымымен, табиғи ресурстардың сарапшылық бағалануы, инженерлік қызмет, экологияның  тоқулы мен өзінің шарттарының бірыңғай аумақтық бірліктік болжамын шығаруы,сапалық  және сандық картографированиесі сипаттамасының  игеруімен сипатталады.

Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуына  басқарма жүйесін  жетілдіру  мәселелеріне табиғи ресурстарды тиімді игерілуі мен табиғи қоршаған ортаны сақталуына үлкен көңіл бөлуін  талап етеді. Басқарманың салалық және аймақтық жүйесінің ақпараттық негізі тиімді табиғатты қолдану  кадастры болып табылады.

Табиғи ресурс есебі әкімшілік-аумақтық бірлік(аудан, облыс және т.б.), нақты  табиғиқолданыстар мен табиғи ресурстың  меншік иелеріне жүзеге асады. Сапалық  және сандық деректер    біртұтас мемлекеттік  құжаттар болып  кадастрде  жинақталады.

Мемлекеттік кадастр табиғи ресурстары деп экономикалық, экологиялық  көрсеткіштің жиынтығы, ұйымдық және техникалық көрсеткіштің, табиғи ресурстың  сандық және сапалық мінездемесін сипаттайды. Кадастр деректері табиғи ресурстың  тиімді игерілуіне қамсыздандырады  және  қоршаған ортаның  зиянды әсерлерінің  болмауына сақтайды. Кадастр негізінде  табиғи ресурстың  ақша сарапшылығы  мен оның сату бағасы, табиғаттың бұзылған күйін қалпына келтіру системасын жүйелендіреді. Деректерлер туралы табиғи ресурстың сапалы мінездемелерінде кадастр, негізі табиғат ресурстарын  пайдалану туралы шешім жіберген.Кадастр  табиғат ресурстарының жеке түрлері  және аймақтарымен жүргізіледі. Табиғат  ресустарының кадастры атқаратын қызмет құзырлығы, оның тәртібі арнаулы  нормативтік актілермен анықталады.

Мемлекеттік кадастр табиғи ресурстың жеке көрінісінің қажетті  және тиянақты мәліметінің құрамы туралы табиғи және құқықтық табиғи ресурстың  шаруашылық жағдайын ұсынады. Жалпы  мақсаты мен құрылымы  біртұтас экономико-құқықтық жүйеден тұрады. Кадастрдың 2 түрі бар: аумақтық және салалық  болады.

Кадастр деректері табиғи ресурстың, табиғатты қоршау орталығының  тиімді игеру негізіне жатады.  Табиғи ресурстың негізі кадастры ресурстың  ақша сарапшылығы мен оны сату бағасы (атап айтқанда, өте төмен),  және табиғатты қайта орнына келтіру  жүйесі жасалынады

Табиғи  ресурстың  мемлекеттік  кадастры өзі жүйелі жиын, жүйелілікті, сақтау, өңдеу және кеңістік үйлестірушілік деректер кескіні туралы табиғи ресурс күйінде ұсынады, осы деректерді саралап тиімді игеру үшін, қалпына  келтіру және табиғи ресурстың сақталуы Қазақстан республикасы аймақтарында ғылыми, өндірістік есептің шешімін  басқарады.

Табиғи ресурстың  мемлекеттік  кадастр мақсаттары:

- Мемлекеттік басқару  органдарының ақпараттық сүйеніші, ғылыми ауқымның, мемлекеттік емес  және қоғамдық ұйым өкілдерінің,  заңды және жеке тұлғалардың   табиғи ресурсын уақтылы және  тиянақты ақпараттандыру;

- Табиғи ресурстың есебі,  стандарттау әдісінің жинақталуы  және сақталуын қазіргі заманғы  ақпараттың өңделуімен игеру;

- Шұғыл санкционирлік  рұқсат алудың  ақпараттық ресурстары  туралы табиғи ресурстарда, мемлекеттік  статистикалық есептіліктің және  талдағыш  құжатының құрылымы;