Міндеттемелер есебі

Міндеттемелер есебі

 

Кіріспе

Қандай да болмасын шаруашылық субъектілерін олардың қандай салада қызмет атқаратындығына қарамастан алып қарайтын болсақ, олардың барлығының да міндеттемелері болады. Кез келген өндіріспен айналысатын субъекті сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттармен материалдар үшін жабдықтаушыларының алдында міндетті болса, саудамен айналысатын шаруашылық субъектісі сол сататын тауарларын жеткізіп беруші яғни жабдықтаушы субъектінің алдында міндетті болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де, саудамен де айналыспайтын субъектілердің өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшы қызметкерлерге олардың істеген еңбегі үшін,сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан субъектілер көптеп кездеседі. Осы айтылғандар туралы толық түсінік беретін қаржылық есептің ең негізгілерінің бірі болып саналатын тақырыптардың бірі – міндеттемелер есебі. Міндеттемелер есебі қаржы-шаруашылық қызметі бас шоттар кестесінің алтыншы міндеттемелер деп алынатын бөлім шоттарында есептелініп жүргізіледі. Бұл бөлімде 60-«Несиелер», 61-«Алдағы кезең кірістері», 62-«Дивидендтер бойынша есеп айырысу», 63-«Бюджетпен есеп айырысу», 64-«Еншілес (тәуелді) серіктестікпен есеп айырысу», 65-«Бюджеттен тыс төлемдер бойнша есеп айырысу»,66-«Алынған аванстар», 67-«Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу», 68-«Басқадай несиелік борыштар бойынша есеп айырысу» -деп аталатын бас шоттарының тиісті бөлімше шоттары орналасқан.

 

1. Банк және банктен  тыс мекемелердің несиелерінің есебі.

 Несие - бір заңды  тұлғаның екінші бір заңды  тұлғаға немесе жеке адамның заңды тұлғаға әдетте келісілген мөлшерде процент (пайыз, өсім) алу үшін белгілі бір уақытқа заттай немесе ақшалай уақытша қаржы беруге байланысты пайда болатын экономикалық қарым-қатынас жүйесі болып табылады.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қаржы кафедрасы

ТАҚЫРЫБЫ: _______« Міндеттемелер  есебі»_______

Орындаған:

Тексерген:

«Міндеттемелер есебі»

Қандай да ... ... ... ... ... ... ... қарамастан алып қарайтын болсақ, олардың  барлығының

да міндеттемелері болады. Кез келген өндіріспен айналысатын ... ... ... үшін қажетті шикізаттармен материалдар ... ... ... болса, саудамен айналысатын шаруашылық

субъектісі сол сататын ... ... ... яғни ... ... ... болуы мүмкін. Тіпті  өндіріспен де, саудамен ... ... өзі ... ... ... ... олардың істеген еңбегі үшін,сондай-ақ бюджетке түрлі

салықтар үшін ... ... оның ... ... ... ... ... қаржының жетіспеушілігінен  банктер, банктен тыс ... ... ... ... алып ... жұмысын жандандырып жатқан, сондай ақ

міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкншілігі болмай

жабылып, ... ... ... ... ... ... кездеседі.

Осы айтылғандар туралы толық  түсінік беретін қаржылық есептің ... бірі ... ... ... бірі – ... ... есебі қаржы-шаруашылық қызметі бас шоттар кестесінің

алтыншы міндеттемелер деп ... ... ... ... Бұл ... ... 61-«Алдағы кезең кірістері», 62-

«Дивидендтер бойынша  есеп ... ... есеп ... ... (тәуелді) серіктестікпен есеп айырысу», 65-«Бюджеттен тыс төлемдер

бойнша есеп айырысу»,66-«Алынған аванстар», 67-«Жабдықтаушы мердігерлермен

есеп айырысу», 68-«Басқадай ... ... ... есеп ... -деп

аталатын бас шоттарының тиісті бөлімше шоттары ... Банк және ... тыс ... ... ... - бір ... тұлғаның екінші бір заңды тұлғаға немесе ... ... ... ... ... мөлшерде процент (пайыз, өсім) алу

үшін белгілі бір ... ... ... ... уақытша қаржы беруге

байланысты пайда болатын ... ... ... ... ... ... жағдайында несие коммерйиялық және банктік екіге

бөлінеді.

Коммерциялық несие - бір субъектінің ... ... ... ... ... төлемнің кейінге қалдырылуына ... ... – ... ақша ... ... ... ... қызметтеріне байланысты қарыздарын төлеу үшін беріледі.

Несие беру және оны ... ... ... ... заңдарға сәйкес

және субъектінің банкімен немесе басқа да несие ... ... ... ... ... Онда ... берілетін

объекті, несие беру шарты  мен тәртібі, оның өтелінетін (қайтарылу) мерзімі,

міндеттемесі, ... ... ету ... ... ... ... мен оның ... тәртібі, екі жақтың жауапкершілігі мен құқығы,

толтырылатын және ... ... ... ... тағы да басқалар

көрсетіледі.

Шаруашылық субъектісі банк мекемесінен несие сұрамастан ... ... ... оны ... ... мүмкіншілігін, әрбір

коммерциялық банктердің ... ... ... өсім ... ... және ... ... танысып алдын  ала шешіп алуы

қажет. Банк ... ... ... ... ... ... өтемпаздығын мұқият тексереді. Ол үшін субъектіден  тиісті

бухгалтерлікесеп ... алып ... ... ... аралығына

байланысты банк несиесі  қысқа мерзімді (бір жылға дейінгі уақыт) және ... (бір ... ... ... ... екіге бөлінеді.

Несиенің объективті қажеттілігі  – бұл, субъектінің өндірістік және

сауда айналымы капиталының  жетіспеушілігінен туындайды.

Банк мекемелері несиелерінің есебі

Несиенің бұндай түрінің есебі ... және ұзақ ... ... ... Қазақстан Республикасыны Ұлттық банкі бекітетін «Қысқа және ұзақ

мерзімді ... ... ... сай ... Қысқа мерзімді несие

субъектінің айналым ... ... ... бірі ... ... ... төлем және мерзімділік шарттары бойынша

келісіліп, коммерциялық негізде беріледі.

Несие алу үшін шаруашылық ... банк ... ... ... ... Бұл өтінішке қосымша өзіне қажетті несие сомасы

мөлшерін, оның ... ... мен ... өтеліну яғни қайтару

мерзімін, сонымен қатар  осы несие сомасы арқылы орындалатын ... ... ... ... және тағы ... ... табыс етуі тиіс.

Банктен бірінші рет несие алайын деп ... ... ... яғни ... ... жоғарыда аталған құжаттармен қоса

банкке өздерінің ... ... ... ... ... және тағы ... ... табыс етуі керек.

Жалпы шаруашылық субъектілеріне берілетін несие сомасы, ... ... ... ... ... ... ... кейін, несие бойынша борышты  және пайызды (процентті) қайтару,

өтеу үшін кепілдікке салынған меншік ... ... ... ... ... мен ... алушы шаруашылық субъекті арасындағы

несиелік қызмет көрсету  бойынша келісім-шарт бір жылға немесе одан да ... ... Егер ... бір ... артық уақытқа жасалынған

жағдайда несие жыл  сайын бекітілетін несиелік ... ... ... ... банк мекемесі мен әрбір ... ... ... үшін жеке-жеке жасалынады.

Қысқа мерзімді банк несиелері 12 айдан артық емес ... ... бір ... кем ... ... жағдайларда түрлі себептерге

байланысты бұдай ... ... ... ... ... ұзартылған

мерзімін қоса есептегенде оның мерзімі екі жылдан аспауы керек.

Банк несиесі субъектінің  яғни ... ... есеп ... қаражаттарының мөлшеріне (көлеміне) байланысыз беріледі және

қолма-қолсыз тәртіппен ... ... ... ... оның есеп айырысу

шотына ақша аудару арқылы жүргізіледі. Несиелік борышты өтеу тәртібі, нақты

мерзімі, әдістері несиелік ... ... Егер ... ... ... ... мерзімінде несиелік борышын өтей

алмайтын болса, банк мекемесі алдын ала несие алушының рұқсатынсыз ... ... ... ... ... ... ... қояды.

Шаруашылық субъекті банк мекемесінен несие алған уақытында 441-

«Есеп айырысу шоты», 451-«Кассадағы ұлттық валюта ... ... ... есеп ... шоты» және тағы да басқа ... ... ... ... ... Ал бұл ... несие

қайтарылған уақытта 601-«Банк  несиесі шоты» дебеттелніп, 441- «Есеп айырысу

шоты» ... Осы ... ... үшін ... ... ... 831-«Есептелінген процент» шотының  дебеті, 684- «Процент бойыша

міндеттеме» шотының кредиті  түрінде бухгалтерлік жазуы жазылады. ... бұл ... ... ... ... ... шоты ... 441-«Есеп айырысу шоты» кредиттелінеді.

Шетел валютасы түріндегі несиелер есебі

Еліміздің экономикалық жағдайын көтеру үшін ... ... ... ірі банктерден де несие алынады. Соның ішіне

есептелінетін пайызы мен  берілетін ... ... ... ... ... болып саналатын  халықаралық валюталық қордың мүше – елдеріне

берілетін ... ... ... ... Бұл ... ... ... кез келген уақытта халықаралық  валюталық қордан келісілген ... ... бір ... ... валютадан шетел валютасына айырбастауына,

кедендік төлемдерді төлеу  мерзімін несие есебінен ұзартуға құқығы бар.

Шетелдік банктерден немесе басқалардан ... ... ... ... ... ... ... ішіндегі валюталық

шоттардағы ақша қаражаттары» немесе 432-«Шетелдердегі валюталық шоттардағы

ақша қаражаттары» шоттарының тиістісі дебеттелініп, 601-«Банк ... Ал бұл ... ... 601- шот ... ... 432-шоттардың тиістілері кредиттелінеді.

Банктен тыс мекемелердің несиелері есебі

Бухгалтерлік есептің  бұрынғы ... ... ... ... ... ... ... немесе олардан  несие

алуына құқығы болмады. Нарықтық жолға көшу ... ... көбі ... ... ... ... ... яғни

шаруашылық субъектілері ақша қаражаттарының қозғалысын еркінпайдалануға,

яғни өз қалауы бойынша ... беру ... ие ... ... ... ... ... есептің бас  шоттар жоспарында пассивті 602-

«Банктен тыс мекемелердің несиелері»-деп ... шот ... ... банктен тыс мекемелерден алынған ... ... ... ... ... ... банк несиелері бойынша

операцияларға жазылатын жазумен ұқсас ... ... ... ... ... ... іс жүзінде көбінесе несиені нақты ақшалай

емес, төлем ... ... ... вексель  түрінде береді. Несие

алушы шаруашылық ... ... ... ... материалдық

құндылықтармен,тауарлармен жабдықтайтын, сондай-ақ қызмет көрсететін

жабдықтаушылармен есеп айырысу  үшін ... ... ... ... несие беруші банкпен  несие алушы шаруашылық субъектісінің

арасындағы келісім-шартпен ... Бұл ... ... ... мекемесінен вексельдерді алып, олардың сыртындағы тиісті ... жазу ... ... ... үшін ... Жалпы табыстама жазудың

саны шектелмейді, яғни вексель  айналым мерзімі шегінде бір субъектіден

екінші субъектіге төлем ... ... ... рет ... мүмкін. Бұл

вексельдің пайдалану  мерзімі аяқталғанда вексельді ұстаушы субъекті оны

банкке төлем ртінде ... ... Ал осы ... ... ... алған

шаруашылық субъекті несиелік келісім-шарттың аяқталуына карай  банк

мекемесіне алған ... ... ... пайыз (процент) сомасын

аударады.

Әрбір шаруашылық субъектісінің өз қалауы бойынша 603-шотта ... ... ... ... және ... ұзақ ... ... аралық шоттарын ашуларына болады. Сонымен қатар ... ... ... ... ... де ... ... бухгалтерлік есебінде нақты алынған ақшалай кұжаттарға 441-шот

дебеттелініп, 603-шот кредиттелінеді. Бұл алынған қаржы ... ... ... ... ... ... 603- шот ... Ал

вексельдерді дисконнтау бойынша операцияларға 603- шот дебеттелініп, 302-

шот кредиттелінеді.

2. ... есеп ... ... есебі.

Мемлекеттік бюджет – жалпы  мемлекеттік тұрғыдан бөлініп (бекітіліп)

пайдалану, жұмсау үшін құрылатын  қаржы қоры ... ... ... ... ... халықтың материалдық  әл-ауқатын және мәдени

деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға пайдаланылады.

Жеке және ... ... ... салықтар, мемлекеттік бюджетті

толықтырудың негізгі  көзі болып табылады.

Қазақстан Республикасының  заңына сәйкес мемлекеттік бюджеттің  табыс

бөлігіне қосымша мынадай жалпы ... ... мен ... ... ... ... 1999 жылғы 17 сәуірдегі «Салықтар және

бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер ... заң күші ... ... Президентінің Жарлығына өзгертулер мен толықтырулар

енгізу туралы заңына сәйкес әлеуметтік салықта бұған ... жол ... ... ... ... ... ... алымдары мен

төлемдерінің есептеу  тәртібі қарастырылған.

Әлеуметтік салықтың ерекшелігі – оның ... салу ... ... қоры ... ... ... ... төлеушілердің  қатарына барлық

заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады.

Әлеуметтік салық салу объектісіне, яғни ... ... ... ... түрлері  кіреді, оның ішінде: әр-түрлі сыйақылар,

жәрдемақылар,жеке әлеуметтік жеңілдіктер және тағы да ... ... ... субъектілерде әлеуметтік салық ағымдағы айдың

еңбекақы төлеу қорының  заңда қаралған пайызы мөлшерінде есептелінеді ... ... ... ... төленуі тиіс. Субъектілерде әлеуметтік

салық есептелінгенде 811-«Тауарларды  сату бойынша шығындар», 821- «Жалпы

және әкімшілік ... ... ... ... ... аударылатын аударымдар»,

933-«Еңбекақыдан аударылатын  аударымдар», 943-«Еңбекақыдан аударылатын

аударымдар» - деп ... ... ... ... ... басқадай опрациялар есеп айырысу» -деп ... ... Ал осы сома ... есеп ... ... ... 634-

«Бюджетпен басқадай опрациялар есеп айырысу» -деп аталатын ... ... ... ... ... ... -деп ... кредиттелінеді.

Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы

Салық жылында салық салынатын  табыстары бар ... ... ... ... ... табылады. Табыс салығын төлеушілерге Қазақстан

Республикасының ... банк ... ... ... ... ... ... резидент емес заңды тұлғалар, олардың филиалдары және

оқшауланған (дербестелінген) бөлімшелер кіреді.

Әрбір ... ... ... салынатын табысты анықтау үшін, ... ... ... табыс табу мақсатында жұмсалған шығындар мен

шеккен зияндардың сомасын  шегереді.

Шаруашылық ... ... ... яғни жыл  бойы ... ... ... сатылған немесе өткізілген өнімдер, атқарылған

жұмыстар мен көрсетілген ... және ... да ... үшін ... алуға (алған) тиісті ақшалай немесе басқа да қаражаттары, сондай-

ақ сатып алушыдан алуға  тиісті сомалардың есебінен ... есеп ... ... ... ... ... тікелей не болмаса жанама

шығындарды өтеуге жіберілген қаржылар жатқызылады.

Салық ... және одан ... ... ... ... ... ... төлеуші шаруашылық субъектісі тиісті салық органында «Заңды

тұлғаның салық салынатын табысының декларациясын» ұсынуға тиіс.

Табыс салығын ... ... ... ... ... ... ... дебеттелініп, 631-«Төленетін ағымдағы табыс

салығы»- шоты кредиттелінеді.

Кейінге қалдырылған табыс  салығының есебі

Бухгалтерлік есепте табыстың ... ... ... ... ... ... ... пен шығындардың  айырмасынан құралады.

Салық салынатын табыстың (зиянның) сомасы салық заңына сәйкес ... заңы ... ... есеп ... ... бар.

Осының негізінде бухгалтерлік есепте анықталған табыс пен салық  салынатын

табыстың арасында айырмашылық ... ... Бұл ... ... ... байланысты тұрақты немесе уақытша болып бөлінеді.

Тұрақты айырмашылықтың пайда  болу себебі ... ... ... ... ... ... пен шығындардың  кейбір бөлігі салық

салынатын табысты санағанда  есепке алынбайды.

«Табыс салығының есебі» деп аталатын ... ... ... ұсынысында тұрақты айырмашылықтар қатарына мыналар

жатқызылған:

- валюталық шоттар мен  шетел валютасы бойынша ... ... ... төленетін айыппұл ықпал-шаралары (санкциясы);

- кәсіпкерлікпен байланысты  емес шығындар;

- ... ... ... белгілеген шектен  артық мөлшерде

төленген іс-сапарлық, өкілдік (представительские) және тағы да ... ... ... болу ... есеп ... кезеңде