Өнім сапасы туралы түсінік,оны жоғарылатудың маңызы

Қауіпсіздік көрсеткіштер  (өнімді жөндеу, сақтау,тасымалдау, шығару, қолдану кезіндегі қауіпсіздікті сақтау).

Осы  көрсеткіштердің  жиынтығы  өнімнің  сапасын  құрайды. Сапаны жобалау,  сақтау  және  қолдану процестері сапаны басқару  жүйесіне кіреді.

 

 

 

   2.САПАНЫ БАСҚАРУДЫ ТАЛДАУ

                    Стандарттау мен сертификаттау ─ өнім

                сапасын жоғарлауын басқарудың негізгі

                                              тетіктері

Қазақстан  1996  жылы  қаңтар  айында Бүкіләлемдік сауда  ұйымына (БСҰ) мүше болып кіру туралы өтініш білдірген болса, сол жылдың өзінде-ақ  бақылаушы статусын  алған болатын.

Қазақстанның БСҰ өту  мерзімі жақындаған сайын экономиканың тиімділігі  мен  өнім  сапасын  арттыру  мәселесі  неғұрлым көкейкесті бола түсуде. БСҰ-ға  мүше  болу   Қазақстанның  әлемдік экономикалық кеңістікке  интеграциялануына және ел ішіндегі бәсекелестік климатын күшейту де маңызды рөл атқаратындығы анық. Сонымен қатар, Қазақстандық  кәсіпорындарды  олардың өнімдерінің бәсекелестік қабілетінің  төмендігіне байланысты үлкен мәселелер күтіп тұруы мүмкін. Сондықтан, Қазақстандық өнімдердің сапасын стандарттау және басқару тұрғысында үйлестіру өте жауапты қызмет болып табылады. Стандарттау мен сертификаттау бұл өнім істеп шығару және оның сапасы бойынша әлемдік  тәжірибеге  өтудің бір жолы және отандық кәсіпорындар үшін әлемдік нарықтағы бәсекеге даярланудың ең тиімді әдісі болып табылады. Қазақстанда, өнімдер мен қызметтерді стандарттау, сертификаттау, тіркеу және  нормативтік құжаттардың міндетті түрде жүзеге асырылуын Индустрия  және  сауда  министрлігі  қадағалап  отыр.  Бұл  министрлік  2003-2006 жылдары жергілікті рәсімдерін халықаралық нормаларға сәйкестендіруі тиіс.

Өнімді стандарттау  мен сертификаттау экономиканың, өнеркәсіптің, ғылымның, сауданың барлық салаларының дамуына ықпал етеді, яғни ол еліміздің индустриялық дамуының негізі болып табылады. «Қазақстан Республикасының индустриялық - инновациялық  даму  стратегиясын»  жүзеге асыру барысындағы экономикалық өзгерістер, еліміздің БСҰ кіру мәселелері осы кезге дейін  қалыптасқан ұлттық өлшем бірлігін қамтамасыз ету  жүйесін өзгертуді талап етеді. Осы іс-шаралар нормаларын халықаралық  тәжірибеде қолданылатын нормаларға сәйкес келтіру қажет. Бұл мәселе заңнамалық актілерді, нормативтік құжаттарды үйлестіру, метрологиялық қызметтің техникалық негізі ─ республикалық эталондық базасын дамыту  жолымен жүзеге  асырылады.

Тауарлардың, өнімдердің сапасы проблемасын шешуде мемлекет қолындағы тиімді құралдар стандарттау және сертификаттау болып табылады.

Стандарттау жөніндегі халықаралық  ұйымның халықаралық стандарттары бойынша 9000 сериясы сапа жүйелерін  сертификаттау және  енгізу  процесі  елеулі  назар  аударуға  тұрады.

Өнімдердің, тауарлардың сапасын  арттыру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырудың әдістерін қолданудың осы стандарттарда бекітілген  әлемдік  тәжірибесі  олардың  тиімділігін  растады.

Әлемнің әртүрлі елдеріндегі 300 мыңға  жуық фирма мен компания өздерінің  сапа жүйелерінің осы халықаралық  стандарттардың талаптарына сәйкестігін  тіркеді. ИСО 9000 сериясына көмекке жүгіну процесі белсенділікпен дамыған сайын, сапа факторының бәсеке күресіндегі маңызы неғұрлым арта түсуде. Сыртқы рынокка шыққан біздің кәсіпорындар, халықаралық танылған сапа жүйесінің болу қажеттілігін  қазірдің  өзінде  сезініп отыр.

Халықаралық деңгейде сапаға деген талаптар ИСО-9000 атты сериясымен анықталған. ИСО-9000 халықаралық стандарт сериясының алғашқы  редакциясы  1980  жылдардың  соңында  шықты  және халықаралық стандарттаудың жаңа деңгейге шыққанын көрсетті. Бұл стандарттар басқару сферасының өндірістік процесіне еніп, сапаны қамтамасыз ету жүйесіне нақты талаптарын қойды, сапа жүйесін сертификаттаудың  негізін  салды.

Жоғары сапалы өнім шығарудың  кепілдіктерінің бірі ─  сертификаттау  болып табылады. Сертификаттаудың негізгі мақсаты ─ адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өнім мен оған жасалатын қызметтің сапасын бағалап, тұтынушының мүддесін  қорғау.

Қазіргі кездегі республикамызда  өндірілетін және шет елдерден әкелініп жатқан азық-түлік, шикізаттар мен тағамдық өнімдер адам өмірі  үшін  қауіпсіз,  сапасы  да  сұраныс  деңгейінде  болуы  тиіс.

Өндірілетін тауардың және көрсетілетін қызмет сапасы тұтынушылардың сұраныс талабына сай болуы үшін, өндірістің сапа көрсеткішін және өнім сапасын сертификаттап, жоғары сапалы тауар шығаруға, ол өнімдердің сапасы ішкі және халықаралық бәсекелестікке лайық   қамтамасыз   етеді.

Өнімді сертификаттау  Қазақстан Республикасының мемлекеттік  сертификаттау жүйесі бойынша міндетті түрде сертификаттау /импорттық  өнімдерге  де/  бекітілген.

Сертификаттау тәртібі  ИСО/МЭК нұсқауларының жалпы принциптеріне  сай  болуы  керек.

Қазақстан Республикасы мемлекеттік сертификаттау жүесінде сертификаттау  мына  принциптерге  жүргізіледі:

• өнім  туралы  мәліметтің  дұрыстығын  қамтамасыз  ету;
• өндіруші  мен  тұтынушының  тәуелсіздігі;
• сынақтың  кәсіби  түрде  өтуі;
• шетелдік  өтініш  берушілерге  қысым  жасамау;
• сертификаттау туралы ақпарат ашықтығы немесе сәйкестік серификаттың уақытының біткендігі, жойылғандығы жөніндегі ақпарат;
• сертификаттау жұмысында ИСО/МЭК аймақтық ұйымдар, халықаралық құжаттардың нұсқаулары мен ережелерін пайдалану, т.б.

Қазақстан Республикасының  мемлекеттік стандарттау комитетінің  мәліметі бойынша еліміздегі өндірілетін 70%–ы сертификатталады. Қазақстанда міндетті түрде сертификаттауға жататын, қаупі деп есептелетін өнімнің үлесі 85%–дай болады, сондықтан  сертификаттау  жұмысының  маңызы әрі қарай да өсе береді.

Стандарт ─ бұл  қағида бойынша көптеген мүдделі  жақтардың елеулі мәселелерге қарсылық білдіруді сипаттайтын, келусушілік негізінде  әзірленетін  және  танылған  органдардың  бекітетін нормативтік  құжаты. Бұл  жалпыға бірдей және қайта пайдалану ережесі үшін стандарттаудың белгілі бір объектілердің жалпы принциптері, мінездемесі, талаптары және әдістері белгіленуі мүмкін. Сол сияқты белгілі салаларды тәртіпке келтіруді оңтайлы деңгейге жетуге  бағытталады.

Республикада  қолданылып  жүрген  стандарттық  жүйе құқықтық және әлеуметтік-экономикалық мақсаттарды  көздейді. Бірінші заңдылық тәртіпке сәйкес тұтынушылардың және үкіметтің мүдделері және өнімнің сапасы, қоршаған табиғи ортаны, өмір қауіпсіздігін, халықтың денсаулығын қорғауды қамтамасыз етеді. Екіншіден, өндірісті әзірлеуде, өнімді пайдалануда техникалық бірлікке кепілдік береді. Үшіншіден, стандарттық жүйе әлеуметтік-экономикалық бағдарламалардың, жобалаудың нормативтік- техникалық  базасы  ретінде   қызмет  етеді.

Мемлекеттік  стандарттар, сонымен қатар барлық жұмыс түрлерін оңтайландыруды, жүргізілген сапа жүйесінің  бірін-бірі алмастыратын өнімдер мен процестер есебінен ресурстарды ұқыпты пайдалануды   қамтамасыз  етеді.

Стандарттау ─ бұл  ең ұтымды нормаларды табатын қызмет, ал содан соң,  стандарттық үлгілерді, нұсқауларды, өнімді әзірлеудегі талап    әдістемелерді    нормативтік    құжаттарға    тағайындап    қояды.

Стандарттаудың басты  міндеті ─ халық шаруашылығының, халықтың, еліміздің қорғанысының, экспорт мұқтажы үшін шығарылған өнімге үдемелі талапттарды анықтайтын, сол сияқты осы құжаттарды дұрыс  пайдалануды бақылау нормативтік-техникалық жүйе жасау болып табылады.

Қазақстан Республикасында  стандарттау жөнінде мынандай нормативтік  құжаттар бар:

• Қазақстан Республикасы мемлекетінің стандарттары (Гост);
• Салалық стандарттар (ССТ);
• Техникалық жағдайлар (ТЖ);
• Кәсіпорындар, бірлестіктер, қауымдастықтар, концерндер стандарттары;
• Ғылыми-техникалық қоғамдар, инженерлік одақтар және басқа да қоғамдық ұйымдардың стандарттары.

 

                          

     

                     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сапаға  қойылатын талаптар

 

     Өндіріс сапасымен тиімділігі арасында тікелей байланыс болады. Басқадай тең жағдайларда өндірілетін өнім сапасы  жоғары болған сайын өндіріс тиімдірек. Сапа қайсы бір өндіріс (бөлімінің және т.б.) буынының немесе басқару деңгейінің артықшылығы болып саналмайды. Сапа – шын мәнінсінде баршаның және әркімнің мақсатты ісі.

    Тиісті  сапаны қамтамасыз ету үшін  негіз салушы жағдайлар мен  талаптарды сақтау қажет.

     А.Жағдайлар.

• тұтынушыға осы процестің маңызды құрамдасы ретінде қарау;
• басшылықтың фирманы басқару жүйесін жақсарту процесін енгізу жөніндегі ұзақ мерзімді міндеттемелерді қабылдауы;
• кемелге келу шексіз деген сенім;
• олар проблемалардың әсеріне жауап қатқаннан гөрі алдын алған жөн;
• мүделілік, жетекші рөл және басшылықтың тікелей қатысуы;
• ең аз шамадағы қателіктерден көрінетін жұмыстың үлгі-қалпы ( стандаоттары);
• фирманың барлық қызметкерлерінің ұжымдық түрде де, жекеше түрде де қатысуы;
• адамдарды емес, процестерді жетілдіруге баса назар аудару;
• жабдықтаушылар сіздің серіктесіңіз болады деген кәміл сенім;
• еңбекті мойындап, қадірлеу;

    Сапаны  шығынды қысқарту мен халықаралық  бәсеке жағында тіршілік ету  негізі деп қараған жөн. (Сапа  – материалдық ресурстарды үнемдеу,  өйткені өнімнің қызмет ету  мерзімі ұзарады, бұл ресурстарды  үнемдеуге әкеледі. Сонымен қатар, ол – бәсекеге деген мүмкіншіліктің негізі.)

    Тұтынушы  тұрғысынан қарағанда бұйым сапасы  – тұтынушы талаптарын қанағаттандыру  деңгейі. «Тұтынушыдан асқан бастық  жоқ».

    Б.Талаптар  мынаған қойылады:

• бақылау мен өнімді сынау жүйесіне – сенімділік сертификаты;
• өндірісті ұйымдастыру жүйесіне;
• сапалы жобалаудан бастап пайдалануға дейін басқару жүйесі;
• сапаны технологиялық процесте қамтамасыз ету;
• сапаны қолдау жүйесін фирмашілік бақылау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.КӘСІПОРЫНДАҒЫ  ӨНІМ САПАСЫН ЖОҒАРЛАТУҒА

АРНАЛҒАН ШАРАЛАР  ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ

ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ТИІМДІЛІГІ

Соңғы  кездерге  дейін  кәсіпорындарда сапа мәселесін  шешу  кезінде нарықтылық  қажеттілік  есепке  алынбай өнім сапасы техникалық деңгейге  бағытталды. Сапаны  басқару  мәселелерімен  техникалық бақылау және сапаны талдау бөлімдері айналысты. Олардың функцияларына бұйымдар параметрлерін (белгілер) тексеру, өндірістік процестердің әрбір операцияларында қолданылатын шикізаттар, материалдар, жабдықтардың дәлдік жұмыстары, өнімде табылған кемшіліктер,  оларды  талдау  және  себептерін  талдау  кіреді.

Сапасы төмен өнім өндірісінің негізгі факторлары мыналар:  көптеген шаруашылықтарда  қажетті материалдық-техникалық базаның  жоқтығы; өндірістің ескірген технологиясы; орындаушылардың білім деңгейінің төмендігі; өндірісті басқару мен есептің жетілмегендігі; орындаушылардың орындаған жұмысына жауапкершіліксіздігі; өнім мен жұмыс сапасының жүйелік бақылаудың болмауы; т.б.

Сапасы төмен өнім өндірісінің себептерін шешу өнім сапасын жоғарлату практикасында маңызды роль атқарады.

Өз курстық жұмысымда  мен сапа жүйесіне арналған «Сапа» бағдарламасының  кейбір  баптарын  келтіргім  отыр.

Республикалық «Сапа» бағдарламасы  «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000-2002 жылдарға арналған іс-қимыл Бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 7 наурыздағы №367 қаулысына сәйкес әзірленген.

«Сапа» бағдарламасы отандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің бәсекеге қабілеттілігі мен сапасын, сондай-ақ отандық өнімнің бәсекелесу қабілетін арттыру саласындағы мемлекеттік және жергілікті атқару органдарының және өзге де ұйымдар мен кәсіпорындарының  қызметтердің  негізгі  бағыттарын  анқтайды.

Бағдарламаның негізгі  мақсаты Қазақстан Республикасының  кәсіпорындарында сапа жүйесін енгізу және тауарладың, жұмыстар мен қызмет көрсетулердің сапасын жоғарлату болып табылады. Оны іске асырудың  негізгі бағыттары:

Сапа саласындағы мемлекеттік басқару республикада нормативтік құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық-билік ету әдістерін ұтымды үйлестіру негізінде жүзеге асырылуы тиіс, бұл, әсіресе  елдің  әлеуметтік-экономикалық  жағдайы  үшін  маңызды.

Сапа саласында мемлекеттік  басқарудың экономикалық нысандары, ұсынылған шығарылатын өнімдердің  және көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру жөніндегі шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметтерін ынталандыру, өндірушілер мен сатушылардың сапасыз өнімдерді сатуға және шығарылуына экономикалық  жауапкершілігін  арттыру арқылы жүзеге асырылуы тиіс.