Рахат

Алматы  кондитер фабрикасының 70 жылдық мерейтойына  орай кәсіпорынның көркеюі үшін аянбай еңбек сіңірген көптеген кондитерлерге  біз үлкен құрметпен бас иіп, алғыс айтамыз! Талай құндылықтарға  ие болып, толағай табыстарға жетіп, болашақты бағдарлап, биіктерді бағындырсақ та, біздің адамдарымыз: жұмысшылар, слесарьлар, инженерлер, технологтар, механиктер, электриктер, лифтерлар, электроншылар, бағдарламашылар, дәнекерлеушілер, есепшілер, сантехниктер, менеджерлер, экономистер..., осылайша жалғаса беретін, өндірістің күннен-күнге өсіп-өркендеуіне, дамуына үлес қосқан, тер төгіп, еңбек сіңірген, кәсіпорын тарихы беттерінің жазылуына арқау болған еңбеккерлердің Зиббарлығы –– біздің ең басты байлығымыз, әрдайым жоғары бағаланатын олардың дәрежесі келешекте де арта түспек. 

 

Бүгінде біз көптеген кондитерлердің ұрпақтары туралы ғана айтып қоймай, өз атына лайық еңбек  әулеттерін дәріптейміз. 

 

Еңбек әулеттері  – кәсіпорын тірегі, оның өткені, бүгіні мен болашағы. Олар - кәсіпорын  табысы мен әлеуметтік маңыздылығының  куәгерлері. «Рахат» АҚ-нда  ұрпақ жалғастығы, еңбек әулеттері, тегіне деген қадір-құрмет әрдайым  жоғары бағаланады. 

 

Еңбек етіп жүрген ата-ана, әдеттегідей, кәсіпорынға ұлын не қызын алып келеді, атадан балаға көшіп, ұрпақтан ұрпаққа тараған  шеберлік пен білім осылайша жалғаса береді. Бүгінде фабрикада 26-дан аса отбасы еңбек жалауын ұрпақтан ұрпаққа ауыстырып, жалғастырып келеді. Отбасылық туыстық байланыстағы жұмыскерлер аттарына дақ түсірмеуге тырысады. Еңбекқорлық, жауапкершілік, ынталылық  пен  адалдықтың негізі  де осында.  

 

«Рахаттың» еңбек  әулеттері - біздің мақтанышымыз, қайрат-жігеріміз  және  келешегіміз. Ұрпақ жалғастығының қалыптасқан дәстүрі нығаятындай, ал кәсіпорында еңбек әулеттерінің саны артатындай барлық жағдай бізде бар. 

 

КарпунинаНинаВасильевна, зейнеткер, Алматы кондитер фабрикасының дайындау цехында 1968 жылдан бастап жұмыс істеді.

Клещенко Татьяна Ивановна, (Н. В. Карпунинаның қызы), дайындау цехының бригадирі. «Рахат»АҚ  2001 жылдан бастап жұмыс істейді.

Карпунина Анна Павловна, (Н. В. Карпунинаның келіні), кондитерлік  өнімдерді дайындаушы, № 1 кәмпит цехы. «Рахат» АҚ 2003 жылдан бастап жұмыс  істейді. 

 

Гельфанова Зора Амреевна, ирис цехының санитарлық пост жұмыскері. Алматы кондитер фабрикасында 1971 жылдан бастап жұмыс істейді.

Гельфанов Наиль Камилович, электр цехындағы қуат беру учаскесінің аккумуляторшысы. Алматы кондитер фабрикасында 1974 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

 

Зарецкая Елена Васильевна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы,                           № 2 карамель цехы. Алматы кондитер фабрикасында 1975 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Макарова Ольга Петровна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы, № 2 карамель цехы. Алматы кондитер фабрикасында 1975 жылдан бастап жұмыс істейді.

Зайнуллина Марина Валерьевна (О. П. Макарованың қызы), дайындау цехында ауысым бастығының орынбасары. «Рахат»АҚ  2001 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

 

Зинченко Евдокия Григорьевна, зейнеткер, Алматы кондитер фабрикасының карамель цехында 1975 жылдан бастап жұмыс істеді.

Махлай Людмила Борисовна, (Е. Г. Зинченконың қызы), кондитерлік өнімдерді дайындаушы, № 2 карамель цехы. «Рахат» АҚ  1994 жылдан бастап жұмыс істейді.

Махлай Екатерина Петровна (Л. Б. Махлайдың қызы), кондитерлік өнімдерді дайындаушы, № 2 карамель цехы. «Рахат»АҚ2010жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

Саяпина Людмила Николаевна, лифтер, лифт  шаруашылығы. Алматы кондитер фабрикасында 1976 жылдан бастап жұмыс істейді.

Саяпина Елена Николаевна (Л.Н.Саяпинаның қызы), қаптама материалдарын дайындаушы, ҚМЦ. «Рахат» АҚ  2004 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

 

Маликов Александр Михайлович,электр цехының кезекші электригі. Алматы кондитер фабрикасында 1977 жылдан бастап жұмыс істейді.

Маликова Ирина Викторовна, лифтёр, лифтшаруашылығы. Алматы кондитер фабрикасында 1984 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Стародумова Любовь Александровна, зейнеткер (А. В.Стародумованың анасы), Алматы кондитер фабрикасының кәмпит цехында 1977 жылдан бастап жұмыс істеді. 

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Стародумова Анжела Вячеславовна, лифтер, лифтшаруашылығы,  (Л. А.Стародумованың қызы).«Рахат»АҚ  2000 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Абдуллаева Арзигуль Кахаровна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы, дайындау цехы. Алматы кондитер фабрикасында 1978 ж. бастап жұмыс істейді. Абдуллаев Дильшат Турсунжанович (А.К. Абдуллаеваның ұлы), АЖҚ  жетекші инженері. «Рахат» АҚ  2006 ж. бастап жұмыс істейді.

Ибрагимова Гульмира Турсунжановна (А.К. Абдуллаеваның қызы), материалдық топтың есепшісі.  «Рахат» АҚ  2008 ж.бастап жұмыс істейді. 

 

Теплинская Наталья Владимировна, бисквит цехындағы вафли пешінің операторы.Алматыкондитер фабрикасында1980жылданбастап жұмыс істейді.

Очкур Валентина Романовна (Н.В. Теплинскаяның қызы), дайындау цехының 340-І  және  340-ІІ  желілерінің бригадирі және операторы. «Рахат» АҚ  2002 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

 

Иванова Римма Михайловна, № 1 шоколад цехының бригадирі. Алматы кондитер фабрикасында 1981 ж. бастап жұмыс істейді.

Рафалович Анатолий Георгиевич (Р.М. Иванованың жұбайы), желдету учаскесінің  кезекші слесарі. Алматы кондитер фабрикасында 1988 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

Розиева Разиябиби Хайруллаевна, дайындау цехының бригадирі. «Рахат» АҚ  1981 жылдан бастап жұмыс істейді.

Абулкаров Мухидин Хайруллаевич (Р. Х. Розиеваның інісі), № 1 кәмпит цехының слесарі.  «Рахат» АҚ  1998 жылдан бастап жұмыс істейді.

Розиева Гухарбуви Ашимжановна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы, дайындау цехы (Р.Х. Розиеваның қызы). «Рахат» АҚ  1999 жылдан бастап жұмыс істейді.  Палтуева Гохарбанум Акрамовна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы, дайындау цехы (Р.Х. Розиеваның келіні). «Рахат» АҚ 1999 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

Выходцев Владимир Алексеевич, көтерме-көлік құрылғылары учаскесінің бастығы. Алматы кондитер фабрикасында 1981 жылдан бастап жұмыс істейді.

Выходцев Анатолий Алексеевич, (В. А. Выходцевтің інісі), слесарь-жөндеуші, ирис цехы. «Рахат» АҚ  1993 жылдан бастап жұмыс істейді.

Выходцев Сергей Владимирович, лифт жөніндегі механик,  (В.А. Выходцевтің ұлы). «Рахат» АҚ  2004 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

Ляблин Игорь Федорович, № 1 шоколад цехының слесарьлар бригадирі. Алматы кондитер фабрикасында 1987 жылдан бастап жұмыс істейді.

Ляблина Мария Игоревна (И.Ф. Ляблиннің қызы), № 2 кәмпит цехының ауысым бастығы. «Рахат» АҚ  2000 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

 

Исмагулова Марзия Сыдыковна, гардеробшылар бригадирі, ӘШБ.  Алматы кондитер фабрикасында 1988 жылдан бастап жұмыс істейді.

Издибаев Ренат Болатович, (М. С. Исмагулованың ұлы), өндірісті автоматтандыру бөлімінің  инженер – пневматигі. «Рахат» АҚ 2004 жылдан бастап жұмыс істейді.

Издибаева Лаззат Болатовна, (М. С. Исмагулованың қызы), кондитерлік өнімдерді дайындаушы, ирис цехы. «Рахат» АҚ 2004жылдан бастап жұмыс істейді.

Станова Гулнур Куанышбековна, (М. С.Исмагулованың келіні),бисквит цехында кондитерлік өнімдерді дайындаушы. «Рахат»АҚ  2004жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

Келлер Людмила Геннадьевна, лифтшаруашылығы, лифтер.

«Рахат» АҚ 1993 жылдан бастап жұмыс істейді.

Келлер Эдуард Эрихович, № 1 карамель цехының механигі,  (Л. Г. Келлердің ұлы). «Рахат» АҚ 2000 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

  

 

Коновалова Зоя Николаевна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы, дайындау цехы. «Рахат» АҚ 1996 жылдан бастап жұмыс істейді.

Коновалова Елена Юрьевна, (З. Н.Коновалованың қызы).кондитерлік өнімдерді дайындаушы,№ 1шоколадцехы. «Рахат» АҚ2000 жылдан бастап жұмыс істейді. 

 

 

  

 

 

  

 

Зиборова Татьяна Васильевна (Е.С.Русяеваның қызы),кондитерлік өнімдерді дайындаушы,№ 1карамель цехы. «Рахат» АҚ 1998 жылдан бастап жұмыс істейді.

Русяева Елена Сергеевна (О.Н.Цилькенің әпкесіжәне Т. В.Зиборованың анасы), кондитерлік өнімдерді дайындаушы, №1карамель цехы.  «Рахат» АҚ  1999 жылдан бастап жұмыс істейді.

Цильке Оксана Николаевна (О. В. Морозованың анасы)кондитерлік өнімдерді дайындаушы, №1 карамель цехы. «Рахат» АҚ 2000 жылдан бастап жұмыс істейді.

Зиборов Дмитрий Николаевич (Т. В. Зиборованың жұбайы және Е.С. Русяеваның күйеу баласы), № 1 шоколад цехында  слесарь баптаушы. «Рахат» АҚ  2000 жылдан бастап жұмыс істейді.

Морозова Олеся Валерьевна, кондитерлік өнімдерді дайындаушы,  №1 карамель цехы. «Рахат» АҚ  2009 жылдан бастап жұмыс істейді.

 

 

«Рахат-Шымкент» кондитерлік фабрикасы жылына 14 мың тоннадан астам тәтті өнім шығарады. Кәсіпорында карамелдің 14 түрі, зефирдің екі түрі, печенье мен вафлидің бірнеше түрі өндіріледі, деп хабарлайды BNews.kz тілшісі.

Фабрика жұмысын 2001 жылы бастаған. Ол кезде өндірісті жарақтандыру үшін Шымкентке неміс, украина, итальян  жабдықтары жеткізілді. Барлық өндірілген өнімдердің рецептурасын Алматыда орналасқан бас кәсіпорынның мамандары әзірлейді.  
 
«Қазіргі таңда бiздiң кәсiпорынның бисквитті, карамель-зефирлі және өзге де қосалқы цехтары бар. Фабрикада 600-ден астам адам еңбек етедi. Ұжым өте еңбекқор. Жас мандарымыз көп. Бiз профилдi ЖОО-лармен және кәсiби лицейлермен тығыз жұмыс iстеймiз. Осы оқу орындарының көптеген студенттерi бiздiң кәсiпорында тәжiрибеден өтіп, кейіннен бізге келіп жұмысқа тұрады», - дейді өндіріс бастығы Рахия Қадырова.  
 
Кәсіпорын басшылығы фабриканың өнімі жоғары сапасымен ерекшеленіп, барлық стандарттар мен талаптарға сәйкес келуі үшін өндірісті тұрақты қадағалап отырады. Сондықтан да «Рахат-Шымкент» ЖШС-ның кәмпит-печеньелері Оңтүстік Қазақстан облысымен қатар еліміздің басқа өңірлерінде де үлкен сұранысқа ие. 

 

 

 

«Рахат-Шымкент» ЖШС қаланың шетінде үйлердің арасында орналасқан. Үлкен жазуы  болмаса, мұнда шымкенттіктердің мақтанышына  айналған кәсіпорын барын байқамайсың  да.

Кәсіпорын қызметкерлері 4 қабатты мекеменің  тыныс-тіршілігімен жергілікті БАҚ өкілдерін таныстырды.Тіл үйірер кәмпит, вафли, печенье, зефир жасап шығаратын мекемеге саяхат жүргізбес бұрын журналисттерге ақ халат пен орамал берілді.

Бұл кәсіпорын қосымша  өндіріс алаңын ұйымдастыру мақсатында 2000 жылы Шымкент қ. «Рахат-Шымкент» ЖШС құрылған болатын. Кәсіпорын 30 дан астам атауы бар 4 түрлі: карамель, зефир, печенье және вафли өндіреді. Ол — диабетпен ауыратын адамдарға арнап арнайы өнім шығаруды меңгерген Қазақстандағы жалғыз кәсіпорын. Мәселен, мына бисквит цехі сағатына 9000 келі, тәулігіне 24 тонна өнім дайындайды. Бұрын өлшеп сатылатын өнiмдер көп болатын. Бүгінде қағазға орап шығарылатын печеньелер дайындау қолға алынған екен.

«Рахат Шымкент» АҚ-да 600-ге тарта адам жұмыс жасайды. Жұмыс үш ауысымда ұйымдастырылған. Барлығы автоматты жүйеде. Бір жерде қамыр иленіп, бірінде печенье кесіліп, вафлиге крем құйылуда.

Вафли өндiру жұмысымен  де таныстық. Мұнда сағатына 360 келi өнiм шығарылады. 18 адам жұмыс iстейдi, қасында бiр слесарі бар. Кәсіпорында 4 бригада 3 ауысыммен қызмет атқарып, тәулігіне 24 тонна өнім шығарады.

Екінші қабатта  түрлі-түсті, шоколадты кәмпиттер  жасалуда. Карамельдің 14 түрі өндіріледі: жеміс-жидекті, глазурлі кәмпиттердің сағатына 465-580 келісі өндіріледі.

Көздің жауын  алар зефир дайындайтын цехта ақ-қазыл, шоколадты зефирдің екі түрі дайындалады. Бұл цех қыркүйекте енді іске қосылыпты. Өнім жаз айларында еріп кететіндіктен тек салқында ғана өндіріледі.

«Рахат-Шымкент» ЖШС-нің  өз қоймасы бар. Оған 100 тонна дайын  өнім сақтауға болады. Фабрика былтыр 14 мың тонна кондитерлік өнім шығарған.

 

 

 

Кондитерлер қауымдастығының деректері  бойынша 2005 жылдың қаңтарынан бастап шілде  айына дейін қорғайтын баждар қолданылған уақытта отандық  фабрикалар өзінің өнім өндірісін 40%-ға, ал кейбір санаттар бойынша екі немесе үш есеге дейін арттырды, сол кезеңде арзан шетелдік карамельдің импорты 70%-ға, шоколадтың импорты 50%-ға төмендеген болатын. Кондитерлік өнімді сатудан алынған қаражат желілерді қайта жаңартуға, өндірісті кеңейтуге жұмсалды.  
 
Келтірілген кестеден өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемінде тамақ өнеркәсібі үлесінің төмендеуіне дайын тамақ өнімінің импорты үлесінің ұлғайғаны себеп болғаны байқалады. Мәселен, ҚР Статистика агенттігінің деректеріне сәйкес осы тауарлар тобының импорты 2003 жылдағы 611,1 млн. АҚШ долларынан 2006 жылы 1082, 6 млн. АҚШ долларына дейін ұлғайды. Соңғы төрт жылда азық-түлік импорты оның экспорт көлемімен салыстырғанда барынша көп, яғни 6,5 есе асқаны атап өтілді. 
 
Қазақстанды географиялық жағынан үш бөлікке шартты түрде бөлуге болады:  
 
Солтүстік-Шығыс Қазақстан. Оған Астана, Ақтөбе, Орал, Қарағанды, Павлодар, Қостанай қалалары кіреді. Өңірдің халқы ертеден бастап Ресейдің өңірлерімен араласады.  
 
Каспий өңіріне Ақтау және Атырау қалалары кіреді. Бұл өңір мұнай және газ кен орындарына жақын орналасуына байланысты, Қазақстанның ең қарқынды дамып келе жатқан өңірі.  
 
Оңтүстік Қазақстан өңіріне Алматы және Шымкент қалалары кіреді. Шымкенттің географиялық жағынан тиімді орналасуына орай, осы қаланы тауарды Өзбекстанға жылжытуды ұйымдастырудағы аралық буын ретінде қарастыруға болады.  
 
Бүгінгі күні кондитерлік өнім өндіретін индустрия нақты көлемі бойынша да, құндық мағынасы бойынша да өсіп келеді.  
 
Тәтті өнімге сұраныс артқан сайын әлемдік кондитерлік өнім нарығы жылдан-жылға өркендеп өсіп келеді. АҚШ, Ұлыбритания, Германия, Бельгия сияқты елдерде кондитерлік өнім нарығы молығып, осының нәтижесінде соңғы жылдары статикалық (тең қалыпты) жағдай қалыптасты. Шығыс Еуропаның, Латын Америкасының, Үндістан мен Қытайдың нарықтары қарқынды дамып келеді. Еуропа шоколадтық кондитерлік өнімдердің ең ірі нарығы болып қалып отыр. Маркетингтік-талдамалы зерттеу орталығы (МТЗО) сарапшыларының деректері бойынша Данияның халқы жыл сайын жан басына шаққанда 21,8 кг тәтті, ирландтықтар – 26,6 кг, Нидерландтардың тұрғындары –25,3 кг, бельгиялықтар – 23 кг тәтті жейді екен. Салыстыру үшін айтатын болсақ, орташа статистикалық американдық жылына бар-жоғы 7 кг кондитерлік өнім тұтынады.  
 
Жер шарының айтарлықтай бөлігінің салауатты өмір салтына ұмтылысы кондитерлік өнім өндірушілерді жаңалық әзірлеуге мәжбүр еткенін атап өту қажет.  
 
Негізгі өндірістің шоғырлануы әлемдік кондитерлік өнім нарығы ерекшелігінің бірі болып табылады.  
 
Зерттеу кезінде қазақстандық кондитер нарығының келесі ерекшелігі, яғни елордада және жалпы солтүстік өңірлерде тұтынушылар еуропалық және ресейлік жаңа өнімдерді қабылдауға даяр болса, Алматы қаласының нарығы өзінің дәстүрлі үйренген өнімін таңдайтыны белгілі болды.  
 
Қазақстанда кондитерлік өнім өндірумен 200-ден асатын кәсіпорын айналысады, алайда негізінен нарыққа «Рахат» АҚ, «Қарағанды кәмпиттері» АҚ, «Баян сұлу» АҚ (Қостанай), Ақтөбе кондитерлік фабрикасы, «Волна» кондитерлік фабрикасы (Ақтау) ықпал етеді.  
 
ҚР Қаржы министрлігі Кеден комитетінің деректері бойынша 2006 жылдың бірінші жарты жылында тек Ресейден ғана Қазақстанға 31 111 мың АҚШ долларының 8650 тонна шоколады және 34 930 мың АҚШ долларының 20 050 тонна печеньесі жеткізілді. Қазақстан өз тарапынан Ресейге 9,9 мың доллардың 3,2 тонна шоколады және 874,7 мың доллардың 726,4 тонна печеньесін экспорттады. Сөйтіп, импорт экспорттан 6 есеге жуық артады.  
 
Сол себептен қазақстандық кондитерлік сала үшін импорт мәселесі өзекті мәселе болып табылады. 1990 жылдардың соңынан – 2000 жылдардың басынан бастап отандық кәсіпорындар дағдарыстан енді шыға бастағанда біздің кондитерлік нарыққа украиндық және ресейлік өндірушілердің өнімі молынан түсе бастады, 2000-2003 жылдар аралығында импорттың көлемі 10 есеге, ал кейбір өнім түрлері бойынша 20 есеге де ұлғайды. 2005 жылдың қаңтарынан бастап кондитерлік тауардың бірнеше түрін әкелуге көтеріңкі кеден бажы енгізілді.  
 
Батыс елдердің көрсеткіштерімен салыстырғанда қазақстандық тұтынушылар кондитерлік өнімді аз тұтынады, ал екінші жағынан Қазақстан нан және нан-тоқаш өнімін тұтыну жөнінде көшті бастап, Германияның көрсеткішінен – 53%-ға, Франциядан – 45%-ға асады.  
 
Алматы қаласы бойынша жүргізілген зерттеулер тұрмысы төмен халықтың жиынтық өнім бюджетінің 9,7% кондитерлік өнімге жұмсалатыны және кірісі жоғары халықтың тобы бюджеттің 15,6%-ын, сондай-ақ нан мен нан-тоқаш өніміне бюджеттің тиісінше 21,2% және 12,4%-ын жұмсайтынын көрсетті.  
 
Нарықта негізінен ұннан жасалған кондитерлік өнім ең көп ұсынылады, оның 30%-ы қант қосылған кондитерлік өнім мен карамель, тек 16%-ғана шоколад пен шоколад өнімі. Қант қосылған кондитерлік өнім негізінен жақын шетелден жеткізіледі, керісінше шоколад өнімі алыс шетелден, ұннан жасалған кондитерлік өнім алыс және жақын шетелден тең пропорцияда келіп түседі.  
 
Бәсекелік ортаны зерттегенде маркетингтік зерттеулер жүргізіледі, кәсіпорындардың өндірістік қызметі осы нәтижелерге негізделеді.  
 
Нарық сарапшыларының көпшілігі, әсіресе отандық өндірушілердің кондитерлік өнімдерінің сапасының жақсаратынын болжайды. Қазірдің өзінде тұтынушылардың отандық өнімді таңдайтыны байқалады. Кондитерлік өнімді өндірушілердің маркетингтік белсенділігі де дамып келеді.  
 
Батыс компаниялары негізінен шоколад шығаруға (карамельден немесе печеньеден қымбат әрі пайдалы) басымдық береді, сондай-ақ өздерінің белгілерін жылжытуға инвестиция салуды дұрыс деп санайды. Осы тұрғыдан «Рахат» кондитерлік фабрикасының стратегиясы қызығушылық тудырады. Аталмыш фабрика ұлттық кондитерлік белгі жасауды жоспарлап отыр. Компанияның осы стратегиясы оған келешекте нарықтың көшбасшысы Nestle-ге жетуге мүмкіндік беруі ықтимал.  
 
Өнім өндіру мен оны сату бойынша «Рахат» кондитерлік фабрикасы көп жылдар бойы көш бастап келеді. Ол жылына 52 мың тонна тәтті тағам шығарады, екінші орында «Баян сұлу» фабрикасы – 23 мың тонна, Қарағанды фабрикасы – 11 мың тонна және Ақтөбе кондитерлік фабрикасы – жылына 3 мыңға жуық тәтті өнім шығарады.  
 
Тамақ өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін бағалағанда Қазақстанда тамақ өнімін өндіруге жұмсалатын шығын осы өнімді әлемдік өндірушілердің жұмсайтын шығынымен салыстырылып талданды. Кондитерлік өнім өндірісі секторында жұмсалатын шығынды салыстырғанда Қазақстанның кондитерлік өнім өндірушілері арзан жұмыс күшін пайдаланатыны және олардың қосалқы шығысы да төмен екені байқалды. Отандық кәсіпорындардың өнім өндіруге және оны өткізуге жұмсайтын шығынының жоғары болу себептерін кәсіпорын деңгейінде толық талдап анықтау қажет. 
 
2008 жылы кондитерлік өнім өндірісі 2003 жылмен салыстырғанда 54%-ға ұлғайды. Жетістік нарықта бұрынғыдай импорт өнімдерінің үлесі өте жоғары болып сақталса да, тұтынушылар отандық өнімдерге сұранысының артуымен байланысты. Осыдан отандық компаниялардың өндірістік әлеуетінің жоғары екені көрінеді. Пайдаланылатын шикізаттың 60%-ы импорттық болуы кондитерлік саланың жағдайын күрделендіреді. Осы кезеңде теңгенің құнсыздануына байланысты кәсіпорындардың айналым қаражаты бірнеше есеге қысқарды, сондай-ақ кәсіпорындар шетелдік жеткізушілерге шикізат үшін берешек болып қалды, шикізатты кредитке жеткізу де тоқтатылды.  
 
Кондитерлік өнім ең қажетті тауар болмаса да халықтың кірісінің деңгейі мен экономиканың ахуалына қарамастан оны тұтыну көлемі белгіленген аз мөлшерден төмендемейді. Халықтың кірісінің артуы тұтыну құрылымына ғана ықпал етеді, табысы молайған адамдар арзан кондитерлік өнімді тұтынудан гөрі қымбат өнімді көп сатып ала бастайды. Сондықтан кондитерлік өнімнің әр алуан түрін шығаруға маманданған кондитерлік кәсіпорындар тиімді жұмыс істейді. 
 
Шығарылатын өнім көлемінің өсу қарқынының біршама бәсеңдегенін ескере отырып, авторлар кондитерлік нарық монополистіктен олигополистікке қарай жылжитынын, сондай-ақ нарықтың молығатынын, оған жаңа өндірушілердің кіруі шектелетінін болжайды. Бәсекелестіктің монополиялық сипаты кәсіпорынды тиісті таңдау жасауға мәжбүрлейді, яғни ол жаңа өнім жасауға немесе нарыққа бейімделуге тиіс болады. Осы мәселеге қатысты келесі үш нұсқаны қарастыруға болады:  
 
а) жаңа өнім, технология, өткізу, қызмет көрсету, жарнама әдісін құру;  
 
ә) жаңа өнім жасағандардың нәтижелерін барынша аз мерзімде және барынша аз шығынмен көшірмелеу;  
 
б) қол жеткен жетістіктерді өнімнің сапасын жақсарту, өнімнің түрін өзгерту және т.б. арқылы барынша ұзақ уақыт бойы қолдап сақтау. 
 
Кәсіпорын нарықтың түрі мен өзінің бәсекелік жағдайына орай даму стратегиясын таңдайды. Ол келесі ықтимал стратегиялардың келесі түрлерін қолдана алады: 
 
а) тұрақтылық стратегиясы (ірі кәсіпорындарға қолдануға болады, бизнестің қазіргі кезде қолданылатын бағыттарын ұстануды, мемлекеттің қысымын төмендетуді және т.б. білдіреді);  
 
ә) өсу стратегиясы (кәсіпорынның көбінесе жаңа нарықты басып алу арқылы дамуы, сатылас және деңгейлес стратегия кіреді);  
 
б) фирманың тіршілік етуіне қауіп төнгенде қолданылатын қысқарту стратегиясы. Осы стратегияның түрлеріне – өркендеу стратегиясы (пайдасыз өнім шығарудан бас тарту, кадр саясатындағы өзгерістер, ресурстарды пайдалануда тиімді жолдарды іздестіру және т.б.), бөліну стратегиясы (қайсы бір іскерлік бірліктен бас тарту немесе оны бөлу), тарату стратегиясы (банкрот болғанда құрту және арзанға сату).  
 
Біздіңше, фирмалардың бәсекелік артықшылықтарға қол жеткізу отандық нарықта өршіп келе жатқан бәсекелестік жағдайында олардың негізгі міндеті болуы тиіс. Алайда, іс жүзінде бұл проблеманың теориялық негіздерін зерделеуге мән бермейді. Мақсатқа қол жеткізу үшін бәсекелік артықшылықтардың көзін тауып, оларды талдау қажет. 
 
Бұл үшін бәсекелестердің өнім өндірісіне және оны өткізу арналарына қатысты стратегиясын, баға саясатындағы, жарнама саласындағы стратегияларын әрі сатып алу жағдайы мен өндіріс жағдайын зерделеу қажет.  
 
Батыс компаниялары осы заманғы маркетингтік зерттеу әдісін қолдана отырып, тұтынушылар, нарық, сұраныс және оның параметрлері туралы білу жолымен елеулі бәсекелік артықшылыққа ие болуды дәстүрге айналдырған. 
 
Қазақстанның кондитер кәсіпорындарының және бәсекелестерінің қызметін талдау олардың бәсекелік артықшылықтары мен осал жақтарын сипаттауға мүмкіндік берді (3-кесте). 
 
 
3-кесте. Кондитер өнімдерінің Қазақстан нарығындағы бәсекелестердің қызметін талдау