Инвестициялық жобалар

Пайданын ішкі нормасы (IRR) – жобадан  түскен болашақта таза ақшалар ағымынын бүгінгі құны бастапқы инвестицияларға  теңестіретін дисконттық ставкасы, яғни   NPV  нөлге тең болатын дисконттық ставкасы.

 немесе  ,

Егер IRR>k, жобаны қабылдау керек,

Егер IRR<k, жобаны қабылдамау керек,

Егер IRR=k, компанияға жобаны қабылдауға да қабылдамауға да болады. 

Басқа сөзбен айтсақ, IRR – дисконтталған  кері ақшалар ағымының сомасы дисконтталған  оң ақшалар ағымының сомасымен толтырылатын шектеулі пайыздық ставкасы. 

IRR есептеу үшін  EXCEL электрондық  кестесінің калькуляциялау программасының  қаржылық функциясын қолдануға  болады немесе қаржылық калькуляторын.  Оларды қолдануға мүмкіндік болмаса  оның деңгейін итерация әдісімен  табуға болады, NPV деңгейін есептеу  үшін дисконттық ставкасынын  (r)  әр түрлі деңгейін қолданау  керек, яғни NPV кері белгіні көрсеткенше.  Содан кейін, IRR – ні келесі  формуламен есептейді: 

IRR=

Мұнда келесі теңсіздік болуы тиі:

ra<IRR<rb, a NPVa>0>NPVb.

мұнда - ra – төмен дисконттау ставкасы,  – rb жоғары дисконттау ставкасы, NPVa – (ra) төмен ставкадағы таза ақша ағымы  және жоғары (rb) дисконттау ставкадағы таза ақша ағымы. 

 Жобанын рентабелділік индексі  (PI) ақшанын бір теңгесіне келетін  пайданын өсуін көрсетеді. 

PI =

мұнда СF – n мерзімінің аяғындағы  тақа ақша ағымы,

к – дисконттық ставкасы,

I0  - бастапқы инвестициялар.

Егер РI > 1, жобаны қабылдау керек,

Егер РI < 1, жобаны қабылдамау керек, 
Егер РI = 1, компанияға жобаны қабылдауға да қабылдамауға да болады.

Жобаға инвестициялау туралы шешім  аталып кеткен барлық критерийлердің белгілеріне қарай және инвестициялық  жобаға қатысушылардын қызығушылықтарына  қарай есепке алынуы тиіс. Сонымен  қатар маңызды ролін капиталдын құрамы және уақытта бөліну тәсілі, басқада факторлар атқарады.

 

4. Инвестициялық жобаның қаржылық тұрақтылығын бағалау 

 Инвестиция объектісін қаржылық талдауинвестициялық процесстін оның барлық стадиясында үзіліссіз бөлігі болады.   Инвестор қаржылық жағдайы белгіссіз кәсіпорынмен ешқандай жұмыс істей алмайды.  

Қаржылық талдау инвестициялық  жобалардын әр түрлі альтернативті  нұсқаларында жүргізіледі, яғни маркетингтік стратегиясынан, қолданылатын қаржылық, материалдық – техникалық және еңбек  ресурстарынан, жобаланатын кәсіпорынның мекенжайының нұсқаларынан, инвестициялық  жобанын өндірістік қуаты мен  іске асыру технологиясы және ұйымдастырылу  негіздерінен тұрады.  Инвестициялық  жобаны қаржылық бағалау инвестициялық  жобанын берілгендерін техникалық бағалаудан кейін жүргізіледі. Мұнда  инвестициялық, өндірістік, маркетингтік шығындармен кірістеріне мән  беріледі.  Сонымен қатар, қаржылық бағалау инвестициялық жобаға негіздеме  бере отырып, болашақта қателерге  жол бермеуге арналған. 

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауды  жүргізгенде:

кәсіпорынның қарыз алушы ретінде  репутациясына;

кіріс алу қабілетіне;

активтерінің формалары мен  көлеміне; 

экономикалық конъюктура жағдайына  көз салынады. 

Инвестициялық жобалардын қаржылық жағдайы  келесі көрсеткіштермен есептеледі:

өтімділікті бағалау (төлемқабілеті);

рентабелділікті бағалау;

капитал айналысын бағалау;

капитал құрылымын бағалау.

Қарастырылған коэффициенттер іске қосылған объектілерімен қатар жаңадан енгізілген объектілерге де қолданылады.

ЮНИДО ұсынысына сәйкес, инвестициялық  жобаны дайындау процессінде қаржылық талдауды жасауға келесі базалық  формалары қажет: жобалық баланстық  ведомістер, кірістер мен шығындар туралы есеп, ақша қозғалысы туралы есеп.

Бухгалтерлік балансының берілгенімен айналым активтер өтімділігі, қарыз  капталын тарту капитал айналысы, табыстылық коэффициенттер есептеледі. 

Қосымша есептердің басқа да түрлері  қолдануы мүмкін: жалпы капитал салымдары  туралы мәлімет, айналым капиталының  қажеттілігі туралы ақпарат, жалпы  өндірістік шығындары туралы мәлімет, қаржыландыру туралы берілгендер. 

Инвестициялық процессінің спецификалық ерекшеліктері бар. Бұл ерекшелік  ақша қаражатының қозғалысымен байланысты. Инвестициялық жобалаудын ен қиын тарауы ақша ағымын және нақты ақшалар сальдосын  есептеу болады.  Олар әр дайым  он берілгенді көрсету тиіс. 

Инвестициялық жобалау процессінде  қаржылық талдау жобанын мақсаты  мен жағдайына қарай техникалық экономикалық незіздемесімен (ТЭН) толтырылуы мүмкін. ТЭН орындауда нақты ақша ағымының есебі бірнеше итерациядан  тұрады. Қарыз қаражатының көлемі және тарту уақыты нақты ақшаның  пайда болу дефицитімен және мөлшерімен белгіленеді. Қарызды қайтару де жиналған нақты ақша сальдосына байланысты. Қаражатты тарту және қайтару  мерзімі мен тәртібі инвестициялардын жалпы көлеміне және шығындар мөлшеріне  әсерін тигізеді, өйткені, зайымдар бойынша  пайыздар  қаржыы шығындары болып  есептеледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЖОСПАР

 

1. Инвестициялық жобалар

 

2. Инвестициялық жобалардын экономикалық тиімділігін бағалаудын негізгі принциптері

 

3. Инвестициялық жобаларды экономикалық бағалау әдістері

 

  4. Инвестициялық жобаның қаржылық тұрақтылығын бағалау