Қазақстанның ауылшаруашылығы кешенінің даму бағыттары

 

2.1 «Батыр»  ЖШС-нің  қызметін  ұйымдастыру   жолдары.

     

         Жауапкершілігі  шектеулі серіктестік «Батыр»  Қазақстан Республикасының  заңдылығы  бойынша заңды тұлға болып табылады. Серіктестік құрылтайшысы болып ЖШС «Мирас» табылады.

Серіктестік атауы: мемлекеттік  тілде ЖШС «Батыр»;                                                                                                                                                                                                                      

                            орыс  тілінде ТОО «Батыр»

Серіктестіктің орналасу мекен  жайы: Атырау облысы, Жылыой ауданы, Құлсары қаласы, Мұнайшы көшесі. Серіктестіктің іс- әрекетінің мерзімі шектеусіз.  «Батыр» ЖШС-нің айналысатын іс- әрекетінің  негізгі түрлері болып: құрылыстық – монтаждық жұмыстар, материалдық – техникалық қамтамасыз ету, сауда және коммерциялық іс- әрекет, ізденіс – жобалау және эксперттік жұмыстар, құрылыстық материал, бұйым және құрастыру өндірісі, т.б. табылады. ЖШС «Батыр» лицензия негізінде жұмыс жасайды. Мемлекеттік лицензия № 001427, мемлекеттік тіркелуге тұру туралы куәлігі № 3507-1915-ЖШС.

Серіктестіктің жарғылық капиталы 7730 мың теңге . Серіктестіктің жарғылық капиталына салым болып ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқық т.б табылады. Серіктестіктің мүлкінде қатысушылардың үлесі жарғылық капиталдың 100 пайызын құрайды. Серіктестіктің жоғарғы органы болып ЖШС «Мирас» табылады. ЖШС «Мирас»- тың қатысушысы осы ЖШС «Батыр» іс- әрекетімен байланысты кез–келген сұрақтарды қабылдауға құқылы. Атқарушы органы болып – директор табылады. Серіктестік іс- әрекетінің нәтижесін, бухгалтерлік есебін, қаржылық және статистикалық есебін жүргізеді. Осы іс-әрекетінің нәтижесі бойынша алынған таза табысы серіктестік қатысушысының шешімімен бөлінеді. Серіктестіктің мүмкін болған зияндары резервтік қор есебінен жабылады.

       «Батыр»  ЖШС-нің іс- әрекетінен түскен  табысы соңғы үшжылдық мәлімет  бойынша жылдан-жылға төмендеген. Бұл іс- әрекеттерден түскен табыстары 1- кестеде көрсетілген.

                                                                                                  1 –  кесте

 

        Өнімді (жұмыс, қызмет) өндіруден  түскен табыс көлемі мен құрылымы.

 

№	Іс-әрекет атауы	2005 жыл		2006 жыл		2007 жыл
		мың             теңге	үлес салмағы      %	мың     теңге	үлес салмағы    %	мың     теңге	үлес салмағы     %
1	Құрылыстық-монтаждық  жұмыстан табыс	150419,2	30,4	146533,5	32,2	143488,8	33,6
2	Материалдық-техникалық қамтамасыз ету	111824,8	22,6	106487,08	23,4	104200,2	24,4
3	Ізденіс- жобалау жұмысы	49480	10	38681,2	8,5	32028,7	7,5
4	Сауда және коммерциялық іс-әрекет	102918,4	20,8	87374,02	19,2	83274,7	19,5
5	Құрылыстық материал, бұйым және құрастыру өндірісі	73725,2	14,9	68260,9	15	61922,25	14,5
6	Басқалай қызметтен табыс	6432,4	1,3	7736,2	1,7	2135,25	0,5
∑	Барлығы	494800	100	455073	100	427050	100

 

Ең негізгі көрсеткіш  болып - өндірілген өнім (орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет) бойынша табыс көлемі мен құрылымы табылады.          1-кестеден  көріп тұрғанымыздай, іс-әрекеттерден түскен табыс құны төмендеу тенденциясы көрсетіп тұр.  ЖШС «Батырдың» құрылыстық-монтаждық жұмыстан табыс басқа іс-әрекеттерге қарағанда 33,6 пайыз жоғарғы үлес салмақты көрсетіп тұр. Яғни, оның барлық құны 2005 жылы 494800 мың теңгені құраса, 2007 жылы 427050 мың теңгені құрап тұр. Сондай-ақ, жылдан-жылға, кейбір іс-әрекеттен табыс көп түссе, кейбіреумен аз түскен. Мысалы, құрылыстық- монтаждық жұмыстан табыс жылдан-жылға төмендеген. Бірақ, басқа қызметтерге қарағанда ең үлкен үлесті осы іс-әрекет алып отыр. Басқа қызметтерде жылдан-жылға түскен табыс төмен. Бұл, әрине, өндірісте басты рөлді алатын негізгі құралдарға тығыз байланысты. Кәсіпорынның іс-әрекеті негізгі құралдарсыз қалыптасуы мүмкін емес «Батыр» ЖШС-нің негізгі құралдарының көлемі мен құрылымын 2 – кестеден көруге болады.

 

                                   

 

 

 

 

 

2 – кесте

«Батыр» ЖШС-нің   негізгі  құралдарының көлемі мен құрылымы.

 

№	Негізгі құралдардың атауы	2005 жыл		2006 жыл			2007 жыл
		мың    теңге	үлес салмағы     %	мың   теңге	үлес салмағы      %		мың    теңге	үлес салмағы        %
1	Ғимараттар	33322	29,6	49704		37,9	53055	36,7
2	Құрылыс	3218	2,9	4314		3,3	4193	2,9
3	Беріліс құралдары	2441	2,2	3007		2,3	3325	2,3
4	Машина құрал - жабдықтары	31136	27,7	48933		37,3	56525	39,1
5	Көлік құралдары	12538	11,1	18018		13,7	19661	13,6
6	Шаруашылық инвентарь  құралы	485	0,4	525		0,4	578	0,4
7	Өндірістік емес мақсаттағы нгізгі құрал	29339	26,1	6683		5,1	7228	5
∑	Барлық сомасы	112479	100	131184		100	144565	100

 

          2-кестені қорытындылай келе, мынадай  тұжырым жасауға болады: негізгі  құралдардың барлық құны 2005 жыл  – 112479 мың теңгені құраса, 2007 жылы  – 144565 мың теңгені құрады. Бұл,  әрине, жаңа линиялы өнім өндірісі  бойынша игеру және тұтынуға  байланысты жылдан-жылға өсіп тұрғанын көреміз. ЖШС «Батырдың» негізгі құралдардың ішінен машина құрал-жабдықтардан табыс 39,1 пайыз жоғарғы көрсеткішті көрсетіп тұр. Үш жылдық негізгі құралдар құны мен үлесіне талдау жасасақ , көп жағдайда, өндірістік мақсаттағы құралдар құны 2006 жылда алатын үлесі басқа жылдарға қарағанда жоғары болып келеді де, 2005 жылы өндірістік емес мақсаттағы негізгі құрал құнының алатын үлесі жоғары. Анықталған кезең бойынша өндірістік емес мақсаттағы негізгі құралдар құны жылдан-жылға тез төмендеуін көруге болады. Оның себебі: кәсіпорынның алатын табысы көбіне өндірістік мақсатқа байланысты болғандықтан. Жалпы, табысты алу мақсатында, міндетті түрде қатарласып шығындар жүреді. Сондықтан да, қаржылық нәтижені құрмастан бұрын өндіріске кеткен шығындар құрамы мен көлемі қажет. Оны 3-кестеден көруге болады.                           

 

                                                                                                                     3 – кесте 

ЖШС «Батырдың» өндіріске  кеткен шығындар құрамы мен көлемі.

 

№	Көрсеткіштер	2005 жыл			2006 жыл			2007 жыл
		мың         теңге		үлес салмағы     %	мың          теңге		үлес салмағы     %	мың           теңге	үлес салмағы     %
1	Материалдық шығындар:	396726	83,3		342056	82,4		335267	82,1
	а) шикізат, материал	282983			267247			248137
	б) отын	29400			13107			10200
	в) электр энергиясы	56698			32674			40110
	г) жұмыс және қызмет	11057			13204			12600
	д) көлік шығындары	16588			15824			14020
2	Еңбекақы шығындары:	65720	13,8		63725	15,8		64236	15,7
	а) еңбекақы	52325			50185			49603
	б)еңбекақыдан  аударым	13396			13540			14633
3	Негізгі құралдардың  тозуы	3395	0,7		1975	0,5		2012	0,5
4	Басқалай шығындар	10272	2,2		7322	1,8		6808	1,7
	Барлық сомасы	476113	100		415078	100		408333	100

 

 

3 – кестеден көрініп  тұрғандай, өндіріске кеткен шығындар құрылымы мен көлемі жылдан-жылға төмендеген. Бұл өндірістің құлдырауына байланысты болып келеді. Егер, шығынның барлық сомасы 2005 жылы 476113 мың теңгені құраса, ал 2007 жылы ол 408333 мың теңгені құраған. Яғни, оның номенклатурасы бойынша шығын құрамы да өзгерген. Нәтижесі бойынша, материалдық шығын құны төмендесе, еңбекақыға шығындар 2006 жылдан 2007 жылға барғанда аздап жоғарылап, 2005 жылы қайтадан көлемі төмендеп кеткен. Еңбекақы шығынының былай өзгермелі болуы еңбекақы қоры мөлшеріне байланысты.    

                                                                                                           4 –  кесте

ЖШС «Батырдың» өндірісінің  көлемі. (мың теңге)

 

№	Көрсеткіштер	2005 жыл	2006 жыл	2007 жыл
1	Іс-әрекеттен алынған табыс	494800	455073	427050
2	Негізгі құралдар құны	92479	131184	144565
	а) өндірістік	83140	124501	187200
	б) өндірістік емес	29339	6683	7365
3	Жұмысшылар саны (адам)	1033	1005	1200
	Соның ішінде:              өндірістік персонал саны	523	525
4	Еңбекақы қоры	35668	42313	43401
5	Жылдың соңындағы жарғылық капитал мөлшері	7730	7730	7730

 

4 – кесте бойынша  ЖШС «Батырдың» іс-әрекеттен алған табысы жылдан-жылға төмендегенін көреміз. Бұл ауылшаруашылық өнімін өндіруші, жеке сектордан келіп түсетін өнім өндірісі қызметтер үшін негізгі шикізаттың аз болуынан. Бұл табыс жеке кәсіпкерлерден туындайтын конкуренция әсерінен де болады. Конкуренция жағдайында маңызды орынды жұмыстың сапасы алады. Ал, негізгі құралдардың құны жылдан-жылға өскенін көреміз. Бұл негізгі құралдарды қайта бағалауға байланысты. Жұмысшылар саны үш жылда көп өзгере қоймаған. Орташа айлық еңбекақы 2006 жылы 3014 теңгені құраса, 2007 жылы 2680 теңгені құрайды. Бұдан кәсіпорынның орташа еңбекақысы мемлекетпен кепілденген кіші еңбекақыға қарағанда 13 пайызға жоғары екенін байқаймыз. Міне, осыған сай еңбекақы қоры  2005 жылы 35668 мың теңгені құраса, 2007 жылы 43401 мың теңгені құрайтынын көруге болады.

      Серіктестік  қатысушысының негізгі құқықтары:

1) Серіктестік іс-әрекетінен  табыс алу;

2) Серіктестік іс-әрекеті  туралы және құжаттары туралы  ақпарат алу;

3) Жарғымен анықталған  ретте серіктестік ісін басқаруға қатысу;

4) Кредиторлармен есеп  айырысқаннан кейін қалған мүлік  бөлігінің құнын серіктестік  ликвидация жағдайында алуға  құқылы.

       Серіктестік  қатысушысы міндеттері:

1) Құрылтайшы құжаттарын  талап етуге,

2) Салымды мерзімінде, ретте, тәсілдер мөлшерінде құрылтайшы құжатымен қаралған ретте енгізуге;

3) Серіктестіктің коммерциялық  құпиясы бар мәліметін жарияламауға  міндетті.

      

2.2    ЖШС  «Батырдың»  экономикалық  қызметін  жетілдіру  жолдары.

 

Кәсіпорынның қаржы жұмысы –экономикалық  қызметтің басты бөлімі болып табылады.

    Кәсіпорынның  қаржы жұмысының негізгі мақсаты   ұлғаймалы  ұдайы өндіріс процессін  қаржы ресурстармен қамтамасыз  ету және бөлінген қаражаттың  дұрыс пайдалануына бақылау жасау.

    Кәсіпорынның қаржы   жұмысының негізгі бөлімдері мынадай:

1. Қаржы жоспарлау. Бұл жерде   қаржылық жоспарының  баланстық  жоспары, кіріс пен шығыс жоспары,  ақша қозғалысы жоспары,жасақталады. 

2. Жабдықтаушылармен  есеп айырсу. Бұл жерде  жабдықтаушылармен  келісім-шарт жасақталып, олармен  есеп айырсуды жүргізу барысындағы қажетті құжаттар  толтырылады.

3. Қаржы органдармен есептесу. Бұл  жерде бюджетпен есеп айырысу  бойынша, бюджеттен тыс қорлармен  есеп айырысу  операциялары  бойынша мәселелер жүргізіліп, құжаттар  толтырылады.