Басқару ісінің классикалық мектебі

 

Ұйым мәдениетін анықтаушы– жұмысшылардың саласы мен ісскерлік  тәжірибеде қалыптасқан іс әрекет ноомалары  мен қызмет формалары.ОЛ ұйымағы  құндылықтар жүйесімен негізделеді. Қызметтің барлық жағының тиімділігіне әсер ету себебімен ұйымның тағдыры  мен дамуында жетекші рөлге ие болады.

 

4 .Басқаруға оқиғалық  амал қолдану. Басқарудың оқиғалық  принципі– барлық оқиға немесе  жағдайға келе беретін ережелер  жоқтығын бекітед. Басқаруға принциптик  амалдардың бар екеннін растайды. Нақты бір шешімдерді нақты  бір оқиғаға байланысты қабылдауды  талап етеді.

 

Менеджменттің оқиғалық қағидасының  мәні.Оқиғалық амал ғылымының бөлігі нақты оқиғалар мен шараларға  тікелей қолдану арқылы басқару  теориясына үлкен салым жасады. Оқиғалық амалдың рталық мезеті  - берілген нақты бір күндегі ұйым жағдайына  елеулі ықпал ететнін жағдайлардың жиынтығы. Осы амалды қолдану арқылы басқарушылар нақты бір жағдайда ұйым қызметінің мақсаттарына жету үшін қандай амалдар жоғары дәрежеде ықпал  ететіндігін түсінеді. Ол үшін түрлендіре алатын арнайы амалдар, жалпы процесс  біркелкі екендігін көрсетеді, мысалы; барлық ұйымдар өзінің мақсаттарына жету үшін құрылым құру керек. Бірақ, ұйымдық құрылым жасаудың көптеген амалдары бар – басқару деңгейлерінең  көп немесе аз түрі жасалуы мүмкін. Ортаңғы және төменгі звенолар жетекшілер шешім қабылдауда қатысудың көп  үлесін алулурын мүмкін немесе керсінше жоғары звено жетекшілері ең жаупкершілікті шешімдерді өздері жасауыне болатын  құққты сақтай алады. Жетекшілер қанда  йқұрылым болу керектігін анықтау қажет  және басқару амалдары берілген оқиғаға  сәйкес және оқиға өзгеруі мұмкін болатындықтан, жетекші ұйымның  тиімділігін сақтау үшін ұйымдық  құрыдымды сол оқиғаға сәйккес  қалай өзгертуге болатындығын шешу керек. Оқиғалық амал ұйымның мақсаттарына тиімді жету үшін нақты адамдар мен  қағыдалардың бір біірімен байланыстыруға тырысады. Оқығалық амал ұйымдар мен  ұйым ішінің арасындағы оқиғалық әр т  үрлілікке шоғырландырылады.

 

Оқиғалық амалдың әдістемесін 4 – ші қадамдық процесс ретінде  түсіндіруге болады;

 

·        Жетекші  өінің тиімділігін дәлелдеген мамандар бақылау құрамы бар белгі болку  керек. Басқару процесін жеке және топтық іс әрекетті, жүйелік талдманы, жоспарлау  және бақылау әдістерін түсіну;

 

·        Әрбір  басқарушылық қағидалар мен әдістерді  өзінің мықты және әлсіз жақтары  болады немесе нақты бір оқығада  қолданатын салыстырмалы сипаттамалары  болады. Жетекші жағымды, жағымсыз салдарларды  алдын ала көре алу керек;

 

·        Жетекші  оқйғаны дұрыс түне керек. Нақты  бір оқиғаға қандай факторлар  неғұрлым маңызды екендігін анықтау  қажет және қандай эффект бін немесе айналымдардың өзгерулеріне әкеліп соғатынын анықтау керек;

 

·        Жетекші  неқты адамдарды неғұрлым аз нәтиже беретін нақтв оқиғалармен байланыстыра алу керек, сол себептен болып  отырған жағдайларда ең тиімді жолмен ұйымның мақсаттарына жетуіне қамтамасыз етеді.

 

Оқиғалық айнымалыларжәне  олардың ықпалы оқығылық амал жетістігін немесе керісінше жағдайын анықтайды. Ішкі ұйымның ішіндегі оқиғалық факторлар. Сыртқы – тұтынушылар, бәсекелестер, билік құрылтайлары, жабдықтаушылар, қаржылық ұйымдар және еңбектің ресурстар  көздері. Олар тікелей ықпал және жанама ықпал болып бөлінеді.

 

5. Менеджменттің әлеуметтік  жауапкершілігінің қоғам алдындағы  және ұйымның нақты жұмысшылар  алдындағы танылымы.

 

6. Процестік амалды қолдану.  Басқару әрбіреуі өзіне өзі  процесс болып табылытын өзара  байланысты қозғалыстардың сериясы,  процесі ретінде қарастырады.  Қозғалыстарды басқару функциялары  да процесс болып табылады.

 

Басқару процесі – бұл  функциялар соммасы. Менеджмент белгілі  бір мақсаттарға жету үшін қолданылатын жоспарлау, ұйымдастыру, мотивация  және басқару процесіне қолданылады.

 

Басқарушылық еңбектің маңызды  функциялары:

 

 

 

      

1. Жоспарлау  мақсаттарды  құру мен олларды өндіру жолдарын  сипаттайды;

 

2. Ұйымдастыру– еңбектің  бөлу және біріктіру, оның ішінде  ұйым құылымын құру, мідеттерді  бөлу мен өзара қозғалыстарды  қауымдастыру сұрақтарынан тұратын  басқару функциясы;

 

3 .Мотивация (ынталандыру)  – бұл жұмысшыларды мақсаттарға  тиімді жетуге қозғау;

 

4 .Бақылау– алынған нәтижелердә  тексеру;

 

 Басқару функциялары  өзіне мақсаттарды бекітуді, қызметті  жоспарлауды, жұмысты ұйымдастыруды,  мідеттеорді бөлуді және қызметшілерді  ынталандыруды, жұмыстың орындалуын, бақылауды, бағалауды және жоспарды  түзетуді қосады.

 

Бақылау функцияларына тән  шешімдер:

 

Жоспарлау:

 

·        Біздің бизнесіміздің табиғаты немесе біздің жоғарғы міндетіміз қандай?

 

·        Біздің мақсаттарымыз қандай болу керек?

 

·        Сыртқы ортада қандай өзгерістер болады және олар ұыймның болашағына құалай сипатталада?

 

·        Қойылған мақсаттарға жету үшін бізге қандай тактиканы таңдап алу қажет?

 

Қызметті ұйымдастыру:

 

·        Ұйымның  жұмысын қалай құру керек? Орындалатын  жұмыс бөліктерін қалай мақсатты түрде ірілеу керек?

 

·        Осы  блогтардың қызметтері үйлесімді болу үшін және қарама қайшылық болмау үшін қалай біріктіру керек?

 

·        Ұйымның  әр бір деңгейдегі қандай шешім қабылдауларды  адамдарға, жетекшілерге сеніп тапсыруға  болады?

 

·        Сыртқы ортаның өзгерістеріне б/ты ұйымның  құрылымын өзгертуге бола ма?

 

Мотивация:

 

·        Біздің бағынушылыр нені мұқтаж етеді?

 

·        Қай  елде осы қажеттіліктер ұйым мақсаттарына жетуге бағытталған қызмет барысында  қанағаттандыралады?

 

·        Мепнің бағынушыларымның жұмысы қанағаттануы мен өнімділік жоғарыласа, онда неліктен бұлай болады?

 

·        Бағынушылардың жұмвсқа қанағаттанушылықтары мен  өнімділігін жоғарылату үшін не істей  аламыз?

 

 

 

Бақылау:

 

·        Жұмыс  нәтижелерін қалай өлшеуіміз  керек?

 

·        Нәтижелерге  қандай жиілікте баға бере аламыз?

 

·        Біздің мақсаттарға жету үшін қаншалықты жетістікте болдық?

 

·        Егео біз қойылған мақсаттарға толық  жетпесек, онда бұ қандай жағдайдан  болды және қандай түзетулер енгізуге болады?

 

 

 

7. Біріктіру амалы.

 

Біріктіру амалы, яғниоқиғалар комплненттерін және бір біріне байланыссыз  басқаруда қарастырады.

 

Менеджментті дайындаудың  үш орталығы

 

Менеджименттің бір тұтас  қағидасы жоқ. Бизнес пен менеджмен  б/ша білім жүйесінің үш негізгі  орталығы бар:

 

1. АҚШ.Дүние жүзіндегі  басқару ифрақұрылыны ең ірі  ел. Тіркелген бизнес мектебінең  американдық университеттер ассамблиясынан  сертификаты бизнес пен басқару  облыстарында 1300 ден жоғары бағдарламалары  оның ішінді 600 бизнес мектебі  бар, 10000 нан астам кеңестік фирмалар  қызмет етеді, 70 периодикалық шығармалар  бар, 10000нан астам шығармалар басқару  мен бизнем б/ша әдебиеттермен  негізделген. Бизнестің үш сатылы  білім жүйесі құрылды: бакалавр, магистр, философия докторы.

 

2 .Батыс Еуропа.Еуропада  менеджерлерді дайындаудың 300 орталығы  бар. Магистрлік бағдарламалар  дамыған. Әлеуметтік, өндірісиік  пәндерді , бизнепен басқару аспектілерінң халықаралық және сақтандыруды игеруге ерекше мән беріледі.

 

3. Жапония.Жапонияда тек  қана 3 бизнес мектебі бар. Жетекшілерді  фирманың өз бизнестің әр түрлі  аспектілерінің ерекшелігін білуь  үшін, фирманы игеру үшін, жоспарлы  түрде міндеттерге ауыстыру арқылы  «тәжірибе арқылы оқыту» қағыдасы  негізінде дайындалады. Жапондық  фирмаларда барлығы оқиды, жауапкершілік

 

 Менеджменттің жұмыс  уақытын қолдануын талдау және  жеке еңбегін жоспарлау

 

Жетекшінің тиімді қызметке дайындығы көбінесе күнделікті жұмысымен  анықталады.Басқару стилінің құрылыуы мен басқарушы қызметінің тиімділігі шешімі маңызды жұмыс күнін ұтымды қолдануына байлыанысты.Жетекші үшін маңызды қадам мақсаттар қызметінқысқа  уақытқа да, ұзақ уақытқа да анықтау  болып есептеледі.Жетекшімен көзделген  мақсаттар жүзеге асырылу керек.Бұл  қозғалыстарды ғана анықамайды,сонымен  қатар олардың орындалуына да ықпал етеді.Мақсаттардың құрылуы  жетекшілер үшін өз қозғалысының жүзеге асырылуы болып  табылады.

 

   Мақсаттарды мынадай  ерекшеліктер болу керек:

 

·        Шынайшылық және нақтылық

 

·        Қызметтің  жүзеге асуына емес нақты нітижеге жетуіне бейімділік;

 

·        Нақты  мерзімдерге байланысты шектеушілік  және өлшемділік.

 

Басқаруға күн сайын өзінің уақытын қалай мақсатты түрде  қолдану керек екендігін шешуге тіра келеді. Жұмыс уақытын жоспарлау  мен ойдағы нәтижелерді байланыстыру өте маңызды.Жұмыс уақытын жоспарлау  кезінде “жоспарлау кезеңдері” деген  түсінікті қолдану керек: күн,апта,жыл. Жоспардың әр кезеңі бөлек қарастырылуы керек.

 

Әр кезеңдегі жоспарды жасағанда жетекші төмендегі  сұрақтарға жауап беруі қажет:

 

·        Берілген кезеңнің басты мақсаты қандай?

 

·        Ол уақыттағы көлемді алады?

 

·        Кезеңнің басты міндеттері қандай кезекпен орындалуы  қажет?

 

·        Қандай дайындық шараларыорындалуы керек?

 

Бір күнге жасалатын жоспар маңыздырақ болып табылады.Жұмыстың аныұталу мақсатын оның маңыздылық  кезеңі бойынша анықтайды,жоспар өткен  күннің аяғында немесе жоспарлайтын күннің басында құрылады.46-47

 

§Техникалык операциялар(өндіру,жасау,өңдеу);

 

§Коммерциялық операциялар(сатып  алу,сату,айырбас);

 

§Қаржылық операциялар( қаражаттарды тарту және оларға ие болу);

 

§Сақтандыру  операциялары( сақтандыру және мүлікті және адамдарды  күзету);

 

§Есепті операциялар( болжау,ұйымдастыру, ие болу, біріктіру және бақылау).

 

        Кәсіпорын  қандай болса да (қарапайым немесе  күрделі, шағын немесе ірі), операциялардың  осы алты тобын немесе елеулі  функцияларды кез келген уақытта  кездестіре бермейді.

 

       Алғашқы  бес топ танымал:олардың сәйкес  аумағын шектеу үшін бірнеше  сөздер ғана жеткілікті. Әкімшілік  топқа толығырақ тоқталуымызға  тура келеді.

 

 

 

Менеджерді «үш жерде  жеті» атты біліктілік үлгісі

 

 

 

1.Функционалды талаптар:

 

§     Адамдарды  түсіну.Психологиялық интуиция –тұлғаның  техникалдық ерекшеліктері мен  жағдайын түсіне алу.Психологиялық  сыпайылық қарым-қатынас жасаудың қажетті формасын таба біледі.Байланысқа бейімділікті байланыстарда қолданудағы  қабілеттілік;

 

§      Лидер  ерекшелігі.Адамның қызығушылықтарын сипаттау және түсіну қабілеттілігі,өзіне  жауапкершілікті алуды қалау.Айналадағыларға  бейресми ықпал ету қабілеті;

 

§     Қазіргі менеджмент негіздерін білу және оларды тәжірибеде қолдана білу. Басқару стилін сауатты  таңдау.Тиімді мотивация.Шешімдерді дайындауды және қабылдауды ұйымдастыру;

 

§     Құзыреттілік.Ұйым жұмысының өзіндік ерекшелігі мен  бейімін анықтайтын арнайы сұрақтарды білу.Еңбектік және шаруашылық заңдылықтардың  негізін білу;

 

§     Оқиғаның дамуын алдын ала көре алу қабілеті;

 

§     Мақсаттарды  құра алу (жоспарлауға қажетті);

 

§     Өзара байланысты ұйымдастыру және оларды тиімді бақылау  қабілеттілігі (еңбекті ұтымды бөлу,бақылау  амалдарын таңдау үшін).

 

 

 

2.Сервистік негізгілер:

 

§     Жеке өмір мен  жұмысқа байланысты анық құрылган жеке мақсаттар. Менеджерге

 

мақсаттарды сезіну ісінің қаншалықты маңызды екенін, өз өмірінің стратегиясына жұмысы қалай енетінін білуіне көмектеседі .Бұл оның мотивациясын ,шешімдердің негізін құрайды;

 

§     Өзін-өзі жетілдіруге, өзін-өзі қамтамасыз етуге, ұйымдастыруға  және өзін-өзі жетілдіруге тырысу. Резервтерді үздіксіз іздеу мен  негізделген жаңалықтарды енгізуге тырысумен сипатталады;

 

§     Мақсаттарга  жетудегі табандылық шешімділігі,бастамашылық.Менеджер өз жұмысында қолдаумен ғана кездеспейді ,жеңуге қажетті қарама-қайшылықтармен кездеседі;