Ақша қаражаты, құнды қағаздар, ақшалы құжаттар мен қатаң түрі

    «Сатуға жарамды бағалы қағаздар» және «өтеуге  дейін ұсталатын бағалы қағаздар»  санатына сауда үшін арналған бағалы қағаздарды аудару кезінде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:

    1) сатуға жарамды бағалы қағаздар  санатына:

    а) баланстық құнға:

    Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»

    Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»;

    ә) оң қайта бағалау сомасына

    Дт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды  бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс»

    Кт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың  құнын қайта бағалау резервтері»;

    б) теріс қайта бағалау сомасына

    Дт 3561 «Сатуга жарамды багалы қагаздардың  құнын қайта бағалау резервтері»

    Кт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздар кұнының өзгерісін қайта бағалау шығысы»;

    в) сыйақы алумен байланысты есептелген табыс сомасына

Дт 4201«Саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»

Кт 4452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер;

    2) «өтеуге дейін ұсталатын бағалы  қағаздар» санатына

    а) қайта бағалаудың күшін жоятын сомасына:

Дт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс»

    немесе

    Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»

Кт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды  бағалы қағаздар құнының өзгерісін  кайта бағалау шығысы»;

    ә) есептелген сыйақы сомасына:

    Дт 1745 «Басқа да бағалы қағаздар бойынша  есептелген кірістер»

    Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»;

    және  бір уақытта:

Дт 4201 «Саудаға арналған бағалы қағаздардың  құнын қайта бағалау резервтері»

Кт 4451 «Өтелгенге дейінгі ұсталатын бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»;

б) қайта бағалау және сыйақы сомасына азайтылған бағалы 
қағаздардың баланстық құны:

    Дт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» 

    Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»;

    в) атаулы құн мен сатып алу бағасы арасындағы айырма сомасына:

    жеңілдікпен алынған бағалы қағаздар бойынша:

Дт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы құны мен сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін  ұсталатын амортизациясының сомасы»

Кт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың атау-лы құны мен олардың  сатып алу бағасы арасындағы айырма»;

21.«Сатуға  жарамды бағалы қағаздар» және  «өтеуге дейін ұсталатын бағалы  кағаздар» санатына сатуға арналған  бағалы қағаздарды аудару кезінде  келесі бухгалтерлік жазба жасалады:

    1) «сатуға арналған бағалы қағаздар»  санатына:

    а) баланстық құнына:

    Дт 1201  «Саудаға арналған бағалы қағаздар»

    Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;

    ә) жинақталган қайта бағалау сомасына

Дт   3561   «Сатуға   жарамды   бағалы   қағаздардың   құнын   қайта 
бағалау резервтері»

Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс»;

    б) сыйақы алумен байланысты табыс сомасына

Дт 4452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»

Кт 4201 «Саудаға арналған багалы қағаздар бойынша  сыйақы алуға байланысты кірістер»;

    2) «өтеуге дейін ұсталатын бағалы  қағаздар» санатына:

    а) қайта бағалаудың күшін жоятын сомасына:

Дт   3561   «Сатуға   жарамды   бағалы   қағаздардың   құнын   қайта бағалау резервтері»

    Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;

    немесе

    Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»

Кт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды  бағалы қағаздар құнының өзгерісін  қайта бағалау шығысы»;

    ә) есептелген сыйақы сомасына:

    Дт 1745 «Басқа да бағалы қағаздар бойынша  есептелген кірістер»

    Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;

    және  бір уақытта

Дт 4452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»

Кт 4451 «Өтелгенге дейінгі ұсталатын бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»;

б) қайта бағалау және сыйақы сомасына азайтылған бағалы қағаздардың баланстық құны:

    Дт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» 

    Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;

    в) қайта атаулы құн мен сатып алу бағасы арасындағы айырма сомасына:

Дт 1804 «Банктің атаулы құны мен сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздар эмитентіне талаптар»

Кт 2802 «Атаулы құны мен сатып алу  бағасы арасындағы айырма түріндегі  өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздар бойынша болашақ кезендердің  шығыстары»;

    жеңілдікпен алынған бағалы қағаздар бойынша:

Дт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы құны мен сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін  ұсталатын амортизациясының сомасы»

Кт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың атаулы құны мен олардың  сатып алу бағасы арасындағы айырма».

22. «Саудаға арналған бағалы қағаздар» және «сатуға жарамды бағалы қағаздар санатына өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздарды аудару кезінде келесі бухгалтерлік жазба жүргізіледі:

1) «Саудаға арналған бағалы қағаздар» санатына аудару кезінде де, сондай-ақ «сатуға жарамды бағалы қағаздар» санатына аудару кезінде атаулы құн мен сатып алу бағасы арасындағы қалдыққа:

Дт 2802 «Атаулы құны мен сатыи алу  бағасы арасындағы айырма түріндегі  өтелгенге дейін ұсталатын багалы қағаздар бойынша болашақ кезендердің шығыстары»

    Кт 1804 «Банктің атаулы құны мен сатып  алу бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздар эмитентіне талаптар»;

    немесе

    Дт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың атаулы құны мен олардың  сатып алу бағасы арасындағы айырма»

    Кт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы кұны мен сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін ұсталатын амортизациясының сомасы»;

    2) әділ құнына

    а) «саудаға арналған бағалы қағаздар»  санатына аудару кезінде:

    Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар» - әділ кұны сомасына

    Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» - баланстық құн сомасына

    Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды  бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс»;

    немесе

    Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар» - әділ құн сомасына

    Дт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды  бағалы қағаздар құнының өзгерісін қайта бағалау шығысы»

    Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» - баланстық құн сомасына;

    ә) «сатуға жарамды бағалы қағаздар»  санатына аудару кезінде:

    Дт 1452 «Сатуға жарамды багалы қағаздар» - әділ құны сомасына

    Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» - баланстық кұн сомасына

    Кт 4709 «Саудаға арналган және сатуға жарамды  бағалы кағаздардың құнын өзгертуден кіріс»;

    немесе

    Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар» - әділ құны сомасына

    Дт 5709 «Саудаға арналған сатуға жарамды  бағалы қағаздар құнының өзгерісін  қайта бағалау шығысы»

    Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» - баланстық құн сомасына.  
 

3.   Қатаң есеп беру бланкілерінің есебі.

 

    Қатаң есеп беру бланкілерінің  есебі баланстан тыс  1070 – «Қатаң есеп беру бланкілері» шотында жүреді, ол материылды есеп беретін тұлғалар мен қоймадағы тұрғындардың қозғалысы мен бары туралы ақпараттарды шолу үшін арналған (акциздік маркісі, куәліктің бланкісі, дипломдар, әртүрлі абонементтер, тамақтануға берілетін талондар,билеттер,тауарлы-трансторттық ілеспе құжаттары т.б.). Бұл аталған  құжаттардың сақталу тәртібі әрбір қатаң есеп беру бланкілері бойынша белгіленеді.

     1070 – «Қатаң есеп беру бланкілері» бойынша жасалатын шарушылық операцияларын қарастырамыз. 

 

     Моральдық тұрғыдан ескірген, пайдаланбаған,  бұзылған қатаң есеп беру бланкісі  баланстан тыс шоттан есептен  шығарылады. Кем шыққан қатаң есеп беру бланкісі материалды жауапты тұлғалардан өз құны бойынша талап етіледі. Қатаң есеп беру бланкісінің аналитикалық есебін жүргізетін журнал  қосымша құжаттарда келтірілілген.

          Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражатын есепке алу

    Кәсіпорындар банкілердің арнаулы шоттарында жасалатын операцияларының есебі  1070 «Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттары» деген бөлімшесінің шоттарында жүреді. Олардың қатарында келесі шоттар кіреді:

      1070 «Аккредитив ақша қаражаттары» шоты. Бұл шотта акредитивтегі ақша қаржыларының қозғалысы есепке алынады. Акредитив клиенттің тапсыруға өзі келісімге отырған контрагенттің пайдасына берілген банкісінің сөзсіз орындауы тиісті міндеттемесі. Ол бойынша акредитив ашқан банк (банк-эмитент) жабдықтаушыларға төлем жасай алады немесе осындай төлемдерді олар акредитивте көзделген құжаттардың ұсынған жағдайда басқа банкілердің жүзеге асыруына өкілеттік бере алады.