Қазақстан сақтандыру нарығының ағымдағы жағдайы мен даму келешегі

     Сақтандыру  сферасындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды, сақтық рыногындағы істің жайына мемлекеттің бақылау жасауды қамтамасыз етуді қоса, уәкілетті орган және мемлекеттің өзге органдары өз құзыры шегінде жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы заңнамалық актілерінде тікелей көзделген жағдайларды қоспағанда мемлекеттік органдармен олардың лауазымды адамдарының сақтық ұйымы мен сақтық боркерінің сақтық қызметіне араласуына тиым салнады.

     Қазақстан Респубилаксының заңдарына сәйкес Сақтық рыногын реттеу және сақтық қызметін қадағалау жөніндегі функциялары мен өкілеттікті уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.

     Сақтық  ұйымының және шоғарландырылған негізде  қадағалау жүзеге асырылатын тұлғалардың  төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылығын қадағалау уәкілетті  орган белгілеген пруденциялық нормативтердің және сақталуға міндетті өзге нормалар мен лимиттердің орындалуын немесе сақталуын бақылау арқылы жүргізіледі.

     Пруденциялық  нормативтерді уәкілетті орган  белгілейді және оларды:

1. жарғылық капиталдың ең аз мөлшері
2. кепілдік қорының ең аз мөлшері
3. төлем қаілеттілігі маржасының ең аз мөлшері
4. төлем қаьбілеттілігі маржасының және кепілдік қорының жеткілікті нормативі
5. жоғары өтімді активтердің жеткілікті нормативі
6. активтерді әртараптандыру нормативі құрайды.

     Елімізде  сақтандыруды дамытудың негізгі  мақсаты – мемлекеттің, азаматтардың және шаруашылық жүргізуші субьектілердің мүддесін қорғаудың нақыт құралы бола алатын толққанды орнықты жұмыс істейтін ұлттық сақтық рыногын қалыптастыру.

     Қазіргі заманғы ұлттық сақтандыу жүйесін  құру сақтық қызметі рыногын сапалы жаңа деңгейге көтеру жөнінде шаралар әзірлеуді және кезең кезеңімен іске асыруды талап етеді. Бұл қағида ҚР-да сақтандыруды дамытудың мемлекеттік бағдарламасының шеңберінде жүргізіледі. Онда мынадай міндеттерді шешу көзделінген: әлеуметтік сақтандыру түрі ретіндегі сақтық қорғауды ұсынудың қағидаттарын нақтылау; 2005 жылмен салыстырғанда «өмірді сақтандыру » саласы бойынша 2006 жылы жиналған сақтық сыйақылардың көлемі 2.6 есеге немесе 3,7 млрд теңгеге өсті. Ал жиынтық сақтық сыйақыларындағы өмірді сақтандырудың үлесі 3,1 пайызға жетті. Сақтық ұйымдарының жиынтық меншікті капиталы 86,9 млрд теңгені, сақтық резервтерінің сомасы 69,4 млрд теңгені құрады. Қазіргі кезде Қазақстанда 40 сақтық ұйымдарының сақтық қыземтін жүзеге асыру құқығына  лицензияларын бар, соның ішінде бесеуінің өмірді сақтандыру бойынша 30-ының көлік құралдры иелерінің АҚЖ-ні міндетті сақтандыру бойынша лицензиялары бар 12 сақтық брокерлерінің, 37 актуарийлердің сақтық қызметін жүзеге асыруға лицензиялары бар.

     Қазіргі уақытта сақтық төлем ақыларға кепілдік беру жүйесінде 31сақтық ұйымы қатысады.                                
 
 
 
 
 
 
 

                      Қорытынды 

    Қорытындылап  айтқанда, сақтандыру нарығы біз үшін өте қажетті көрсеткіш болып  табылады. Себебі сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау болып табылады.

    Мемлекеттік сақтандыруға мемлекеттік  бюджет пен оның шығыс бөлігін  қалыптастыратын қазір заңдық  және атқарушы билік органдарының қарамағындағы халықтың еңбекпен қамтылмағандарын әлеуметтік қамтамасыз етілуін қамтитын    әлеуметтік сақтандыру енуі тиіс. Халықтың бұл тобына түсетін жәрдемақылар мен жеңілдіктер, олардың қоғамға енгізген еңбек үлесіне емес, адамдардың бұл санатының тек мұқтаждық және еңбекке жарамсыздық дәрежесімен анықталады. Сақтандыру төлемдерін қоғамның барлық жұмысқа жарамды мүшелері мен жұмыс берушілердің сақтандыру жарналарынан жиналған қаражаттан төлеу қажет. Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру бүкіл халық үшін міндетті болуы тиіс. Мемлекеттің міндетті ісі- кепілділік. Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорын құру міндетті сақтандырудың жаппай және әлеуметті мәнді түрлері бойынша сақтанушылрдың мүдделерінің жоғарырақ қорғалуын қамтамасыз етеді. Бұл қордың құрылтайшылары ҚР Үкіметі мен Ұлттық банкі болып есептеледі. Қатысушылары – сақтандырудың міндетті түрлерін жүзеге асыратын барлық сақтандыру ұйымдары. Сақтанушыларға мәжбүр болған кепілдікті төлемдер Қор арқылы тек сақтандыру ұйымы таратылуға мәжбүр болған жағдайда жүзеге асырылады.

    Сақтандыру  – сақтанушылардың сақтандыру жағдайлары салдарынан шеккен залалдарын өтеу үшін сақтандырылушылардың жарналары есебінен сақтандыру қорының құрылуына байланысты осы қорға қатысушылардың арасында туындайтын қайта бөлу қатынастарының жүйесі. Мүлікті сақтандыру, жеке басты сақтандыру, жауапкершілікті сақтандыру , кәсіпкерлік тәуекелдікті сақтандыру , әлеуметтік сақтандыру түрлеріне бөлінеді және міндетті, ерікті сақтандыру нысандарында жүзеге асырылады. Сақтандыру түрлері кәсіпорындардың, ұйымдардың, азаматтардың нақты сақтандыру мүдделерін ескереді,  сақтандыру объектілері мен заттарының кең шеңберін түрлі сақтандыру жағдайларынан сақтандырмалық қорғаумен қамтуға мүмкіндік береді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 Пайдаланылған әдебиеттер:  

1. «Қаржы  нарығы және делдалдары» Ұ.М Искаков, Д.Т. Бохаев, Э.А Рузиева. Алматы 2008.
2. «Фондовый рынок» И.К. Бейсембетов Алматы 1997
3. «Экономикалық теория негіздері» А.Б. Темірбекова Қ.С. Байшоланова. Алматы 2008
4. Қазақстан Республикасының «ҚР Сақтандыру туралы » Заңы

18.01.2000 ж

            5. «Әлеуметтік экономика негіздері» Алматы 2002

            6. «Новая экономическая энциклопедия» Румянцева Е.Е Москва,       

                2006