КР Сайлау жуйеси

    Сонымен бірге, қазақстандық саяси шындықтың  ерекшелігі ретінде әкімгершілік ресурсты пайдаланудың жылдан-жылға күшейіп отырғанын байқаймыз. Біздің ойымызша, мұның келеңсіз салдарлары болуы мүмкін. Сайлаушыларды бір жағынан, сайлаудан саналы түрде бас тартуға итермелеу арқылы қарсылық тобының санын көбейту; екінші жағынан, кеңестік дәуірдегі құлдық, бағыныштылық психологияның оралу мүмкіндігін ұлғайтады. Ал бұл ез кезегінде демократиялық дамуды мұрат тұтқан Қазақстан халқы үшін еткенге оралуды білдіреді.

    Дегенмен, Қазақстан азаматтарының сайлауда дауыс беру және сайлану құқын жүзеге асырудағы кемшіліктерге қарамастан, ол белгілі бір деңгейде қамтамасыз етілуде. Әрі Қазақстан азаматтары үшін саяси қатысуды" басты түрі ретінде мойындалған, бірақ қазақстандык электорат сайлау нәтижесіне аса қызығушылық танытпайды. Сондықтан, саяси партиялар мен үміткерлер бағдарламасына емес, олардың сайлау науқаны кезінде берген уәделеріне кебірек көңіл бөледі. Сайлау нәтижесі алдын-ала шешілген, "тек жоғары жактағыларға" кажет ойын ретінде қабылданады. Яғни, өз дауысы маңызды

    деп есептемеу тән. Қазақстан азаматтарына өзіні қатысуының тиімділігіне катысты сенім жоқ.

    Сайлау  жүйесі мен сайлау үрдісінің демократиялық принциптерге негізделуі Казақстан азаматтарының сайлауға қатысу сипатын өзгертуде. Бірақ Ресей сайлаушыларымен салыстырғанда Қазақстандық сайлаушылар партия, үміткер бағдарламасының негізінде емес үміткердің жеке тұлғасы, оның мүмкіндіктері, үміткермен жеке таныстық сияқты факторлар негізінде дауыс береді.⁵ 
 
 

    ҚОРЫТЫНДЫ

    Қазақстан Республикасының жалпыға бірдей белсенді сайлау құқығы — Республиканың он сегіз жасқа толған азаматтарының тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген басқа жағдайларға қарамастан, сайлауда дауыс беруге қатысу құқығы.

    Сайлау  туралы Конституциялық заңның 11-бабы Орталық  сайлау комиссиясының құрылу тәртібін, құрамын және қызметін реттейді. Орталық сайлау комиссиясы Республика сайлау комиссияларының біртұтас жүйесіне басшылық өтеді және тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.

    Орталық сайлау комиссиясы Республика Президентінің  ұсынуы бойынша Парламент Мәжілісі қызметке сайлайтын және қызметтен босататын комиссияның тәрағасынан, төрағасының орынбасарынан, хатшысынан және мүшелерінен тұрады. Төраға мен хатшының жоғары білімі болуға тиіс.

    Қазақстан тәуелсіздігі жылдарында өткен сайлау науқандары мен сайлаулар азаматтық қоғамның, құқықтық мемлекеттің қалыптасуында ма-ңызды кезең болды. Біз олардан демократиялық даму жолындағы елдің жетістіктерін де, кемшіліктерін де көреміз.

    Дегенмен, Қазақстан азаматтарының сайлауда дауыс беру және сайлану құқын жүзеге асырудағы кемшіліктерге қарамастан, ол белгілі бір деңгейде қамтамасыз етілуде. Әрі Қазақстан азаматтары үшін саяси қатысуды" басты түрі ретінде мойындалған, бірақ қазақстандык электорат сайлау нәтижесіне аса қызығушылық танытпайды. Сондықтан, саяси партиялар мен үміткерлер бағдарламасына емес, олардың сайлау науқаны кезінде берген уәделеріне кебірек көңіл бөледі. 
 
 
 

Пайдаланылған әдебиеттер  

    1. Даль Р. О демократии. М., 2000. С. 85, 126.

    2.  Мелешкина Е.Ю. Исследования электорального поведения: тео-ретические модели и проблемы их примене-ния // Зарубежная политология в XX столетии: Сб. науч. Трудов (РАН ИНИОН. Центр социальных науч.-информ. исслед. Отд. Политологии и правоведения, Институт срав-нительной политологии, Российская ассоциация полит. науки. Отв. редактор вып. Ильин М.В.). М., 2001. С. 256. (Политическая наука) 2000. № 2. С. 190-211.

    3. Алтынбекова Г. Қазақстан қоғамын демократияландырудағы әйелдердің саяси қатысуы. Саяси ғылымдар кандидаты ғылыми дөрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты. А., 1999.;

    4. Самакова А.Б. Гендерная политика в контексте социальной трансформации Казахстанского общества. Автореферат дисс. кавд. полит. наук. А., 2004.;

    5. Нысанбаева А.М. Женские политические партии и объединения как объективная реальность // Вестник КазНУ. 2004. N1; Хасанова Г. Женское политическое уча-стие в Республике Казахстан // Саясат. 2002. 5. және т.б.

    6. Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы. Қазаастан Республикасының Конституциялықө заңы: 2004 ж. 10 мамырына дейінгі өзгертулер мен толықтырулар енгізілген ресми мәтін. Алматы: Жеті жарғы, 2004. 7, 97-66.

    7.  Машан М.С. Особенности применения избиратель-ных технологий в избирательной практике Казахстан // Выборное законодательство и избирательные технологии в Казахстане: проблемы и перспективы развития: Сбор-ник материалов круглого стола. Алматы, 2003. С. 58.

    8. Қапесов Н. Саясаттану//Алматы  – 2003