Материалдық емес активтер

Материалдық  емес  активтердің  пайдалы  қызмет  ету  мерзімін  субьектінің  өзі  дербес  белгілей  алады,   егер  де  заңдармен   басқаша   жағдайы  қарастырылмаса (патент,  авторлық  құқық)  немесе  келісім   шартпен (лицензиондық  келісім). Материалдық   емес  активтердің  мерзімін   дәл   анықтау  мүмкін  болмаған  жағ дайда  оның  пайдалану  мерзімін  10  жыл  деңгейінде  белгілейді,  бірақ  ол  шаруашылық   жүргізуші  субьектілердің  қызмет  ету  мерзімінен  аспауы  керек.

Материалдық  емес  активтерді  есептеу  ү  шін  әр  түрлі  әдістер   пайдаланылады,  бірқалыпты  қалдық  құнын  азайтатын  және   кумулятивтік.  Таңдау  активтен  күтілетін  экономикалық  олжаның  тұтыну  моделіне   байланысты    болып  келеді.

Материалдық   емес  активтердің  арналымы   бойынша  пайдалануға  дайындық  кезеңінен  бас тап  аммортизациясын  есептейді.

Аммортизациялық  сомасы  әдетте,  шығыс   ретінде   танылады,  егер  де   ол  басқа  да  активтердің  құнына  қосылмаса. Материалдық  емес  активтердің  жою  құны  өте  сирек  кездеседі.  Олардың  алынатын  олжа  тек  қызмет  ету  мерзімінің  соңында  анықталады. 

Материалдық  емес  активтердің   аммортизациясын  есепке  алуға  11  «Материалдық  емес  активтердің  аммортизациясы»  деп   аталатын   бөлімшесінің   шоттары  арналған.  

111. «Материалдық  емес активтердің  аммортизациясы-лицензиялық  келісімдер»
112. «Материалдық  емес  активтердің   аммортизациясы-  бағдарламалық жабдықтау»
113. «Материалдық  емес  активтердің аммортизациясы- патенттер»
114. «Материалдық  емес активтердің  аммортизациясы- ұйымдастыру  шығындары»
115. «Гудвилл»
116. «материалдық  емес  активтердің  аммортизациясы-  тағы  басқалары»

 Аталған  шоттар  пассивті,  реттеуші, контрактивті   болып  келеді, олардың  кредиті  бойынша ай  басындағы аммортизацияның қалдығы,  ағымдағы  айда  есептелінеген аммортизациясы  және  есеп  берілген  айдың соңындағы аммортизацияның қалдығы көрсетіледі,  ал  дебеті  бойынша - материалдық емес  активтердің аммортизациясын есептен  шығарылған  сомасы  көрсетіледі. Материалдық емес  активтердің аммортизациясы  олардың бастапқы  құнынан және  тиімді  пайдаланудың  болжамды  мерзіміне анықталған  нормалар  бойынша әр  ай  сайын есептелініп отырады.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Практикалық   жұмыс

 

Материалдық   емес  активтерге  аммортизация  есептеу,  есептен                шығару.

Берілгені:

Лицензиялық  келісімдер-                     70 000-00

Бағдарламамен  қамтамасыз  ету-        85 000-00

Патенттер-                                               60 000-00

Ұйымдастыру  шығындары-                 90 000-00

Гудвил-                                                   120 000-00

Басқалары-                                              50 000-00

Тозу   шегі-                                             5%

 

Опперацияны  өткізіп, аммортизациясын  есептеу, есептен   шығару.

                            

                                             Регистр

 

х = 70 000-00 х 5%:100% =   3500 -00           (тозу шегі)

х =3500-00 :12 = 291-66  (есепті  кезеңдегі тозу)

х =85 000-00  х 5% : 100 % = 4250-00(тозу шегі)

х  =4250-00: 12 =  250-00(есепті  кезеңдегі тозу)

х =60 000-00 х 5% :100%=  3000-00(тозу шегі)

х =3000-00 :12 =250-00(есепті  кезеңдегі тозу)

х =90 000-00 х 5%  : 100 %= 450-00(тозу шегі)

х =4500-00 : 12  =  375-00(есепті кезеңдегі тозу)

х =120  000-00  х 5%   100%= 6 000-00(тозу шегі)

х =6 000-00:  12 = 500(есепті  кезеңдегі тозу)

х  =50 000-00х 5 % : 100% = 2500-00(тозу шегі)

х =2500-00:12 = 208-33(есепті  кезеңдегі тозу)

х  =3500-00 + 4250-00 + 3000-00 + 4500-00 + 6000-00 +2500-00   =             

      23750-00   (жалпы тозу  шегі)

 
 
 
 

 

 

Материалдық  емес  активтерді  түгендеу  және  есеп  беруде  олардың  мәнін  ашу.

Материалдық  емес   активтерді  мүліктік  түгендеу. Мүліктік  түгендеу кезінде   кәсіпорынның меншік  құқығы бар материалдық емес  актив нақты бары  мен жоғын, оладың  баланста   дұрыс және  уақытында көрсетілуін,  материалдық емес  активтердің тозуын  есептеудің  дұрыстығын  моральдық тозуға  ұшыраған  активтерін  тексереді.  Негізгі құжаттада материалдық  емес  активтердің  обьектілерінің  егжей- тегжейлі  сипаттамасы  болуы  керек,  олардың  бастақы  құны, пайдалану  мерзімі,  аммортизациясы  нормасы, пайдаланылған  обьектінің  құрылымын  және  басқа   да    мәліметтерді  көрсетіледі.

Құжаттарға  материалдық  емес  активтердің  обьектісі немесе  оны пайдалану тәртібін  сипаттайтын және  кәсіпорынның  мүліктік  құқықтарын   растайтын   құжаттары жатады.

Кәсіпорынның  қаржылық  есеп беруінде   материалдық  емес  активтердің  есебі  үшін қабылданған   есеп  саясаты ашылуы  ке рек:  аммортизацияны  есептеу   үшін  пайдаланатын  тәсілі; пайдалы қызмет  ету мерзімі немесе  пайдаланатын  аммортизацияның нормасы жалпы   баланстық құн және  есептік кезең нің басы  мен аяғына  жинақталған аммортизацияның  сомасы  тағы  да  басқа көрсетіледі.

Қаржылық  есеп  беруде:  материалдық  емес  активтердің  түрі,   баланстық  құны  материалдық  емес  активтердің  аммортизацияланбай  қалған  кезеңі  иелік  ету  құқығы  шектелген  материалдық  емес  активтердің  баланстық құны  ашып  көрсетіледі. Қаржылық    есеп  бе руде  есептік  кезеңдегі  шығыс  деп  танылған    шығындар  сомасы  деп  ашылуы  тиіс  бағдарламалар  жабдықтау  (қамтамасыз  ету  шығындары),   компанияның  жарнама  шығындары,  субьектіні  құру кезінде   жұмса латын шығындар,   материалдық емес  активтерді алумен , күшейтумен,   жинақтаумен,   қолдаумен   және  басқа да  шығындар  сомасына  байланысты  шығындар  сомасы  көрсетіледі

 
 

Материалдық  емес  активтер  -  өндірісте  ұзақ  мерзімде  пайдалануға болатын ( 1 жылдан  астам)  физикалық негізі   жоқ ақшаға   жа тпайтын активтер.  Материалдық емес  активтер  физикалық негізсіз  және   оларды  материалды  немесе  материалды  емес  активтер  құра мына  кіргізуге болады.

   Мысалы,  кәсіпорын  жабдықтары  технологиялық  басқаруға  арналған  компьютер  бағдарламаларымен  қамтамасыз  етіліп,   онсыз  жабдықтар   жұмыс  істей  адлмайды.  Бұл  жа ғдайда  бағдарлама  жабдықпен  бірге  негізгі  құрал  құрамына  енеді,   ол  принципиалды  түрде  анықталуы  керек.

Материалдық  емес  активтердің  қолда  бары  мен  қозғалысының  есебі  10-   бөлімшенің  активтік  шоттарында  жүргізіледі.

-  101 -  лицензиялық  келісімдер

-  102-   бағдарламамен  қамтамасыз  ету

-  103 -  патенттер

-  104-   ұйымдық  шығындар

-  105-   гудвилл

-  106-   басқалар

Материалдық  емес  активтердің  келіп  түсуі  мен  шығуы  бір  данада  жасалады.  №1  нысандағы  «Материалдық  емес  активтерді  қабылдап  өткізу  актісінде»  көрсетіледі.

 
 

Материалдық  емес  активтердің  есептен  шығарылуы.

Материалдық  емес  активтерді  есептен   шығарған  кезде  шоттар  корреспонденциясы  жасалынады.