Жасөпірім дамуындагы мінез құлық

2.     Өзін құрметтеудің төмен болуы қалыпты емес мінез-құлықтардың өсуіне әсер етеді: әлеуметтік ұйымдарды шетке ысырып, әлеуметтік емес ұйымдардың әрекеттеріне қатысу арқылы жасөспірім өзінің психологиялық деңгейін құрдастары арасында жоғарлатқысы, мектепте немесе үйде болмаған өзіндік қабылдау әдістерін тапқысы келеді.

3.     Кейбір топтар бойынша, әсіресе, төменгі бастамалы өзін құрметтеу девиантты мінез-құлықтың жоғарлануына, өзін сыйлау деңгейінің өсуіне әсе етеді.

4.     Деликвенттіліктен басқа да мінез-құлықтар, жас келген сайын өзгеретін әсерін береді.

Статистикалық зерттеулерге қарағанда жасы толмаған құқық бұзушылардың 44 пайызы сәтсіз отбасында тәрбиеленгендер. Ғалым  
А.Е. Личко отбасының сәтті дәрежесін талдай келіп, жиі кездесетін төрт жағдайды бөліп көрсетеді:

1.Отбасындағы  қамқорлықты күшейту (гиперопека)  баланың ішкі өмірінің көріністерінен (оның ойлануына, сезіміне, мінез-құлқына)  отбасындағы қаталдыққа дейін  әр түрлі дәрежеде қатысу тілегінің  болуы; 

2. Немқұрайлық  (гипоопека), балалардың жиі, шамадан  тыс бақылаусыз қалуы. 

Ресейлік  ғалым Я. Гилинский девиацияның  шығу көзі деп-қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті атайды. Девиация сондай-ақ экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, мәдени және т.б. факторларға байланысты келеді.

Бұл проблема, әсіресе, өтпелі кезеңдерде күшейе түседі, себебі, бұл кезде  қоғам өмірінің барлық салалары түбегейлі  өзгерістерге түсіп, бұрынғы мінез-құлық  ережелері қайта қаралады.  

Жасөспірімдердің  қылмыс жасауының себептерін анықтаған  кезде олардың сана-сезімінің  қалыптасуына әсер ететін екі бағыттағы  факторларды байқаймыз, яғни, объективтік  және субъективтік факторлар. Объективті себептерге тұрмыстық жағдайлардағы  қайшылықтар және қылмыстық мінез-құлық  жатады. Объективті немесе сыртқы себептер жас адамның девианттық мінез-құлықының  қалыптасуына әсер етеді. Төмендегі  сандар жиынтығынан девианттық іс-әрекеттердің бір қырынан динамикасын көруге болады:

3. Бейнесіне  жасалуы, барлық уақытта баланың  ниетіне ықылас білдіру және  оның қарапайым жетістігін шамадан  тыс марапаттау;    

4. Отбасында  «күл қызының» пайда болуы-бұл  ата-ананың өзіне көп көңіл  бөліп, ал балаларына аз көңіл  бөлуі. 

Деликвенттік  жасөспірімнің  психологиялық құқықтық нысанасында қызуқандылық міндетті түрде болады.

      Зерттеулерге  сүйенсек, қызуқанды мінез-құлық  отбасы қатынастарында қалыптасады. Осы  жағдайлармен қатар қызуқандылықтың  дамуына алып келетін мына жағдайларды  көрсетуге болады:

-жиі  болатын ата-аналар арасындағы  ұрыс-жан-жалдар;

-ата-аналардың  бірін-бірі және балаларын сыйламауы;

-балаларға  қарау мен бақылаудың болмауы;

-жасөспірімдердің  пікірін елемеу;

-ата-аналардың  тиісті жылаулықты бере алмауы;

-балалардың  ар- намысына тию; 

-тәрбие  жүйесінің сапасыздығы. 

  Қорыта  келгенде, болашағыңды болжау үшін ұрпағыңның денсаулығы мен тәрбиесіне көңіл бөлу керек екендігін естен  шырмай, әрбір отбасы бала дүниеге  келгеннен кейін емес, баланы дүниеге  әкеле алдында тәрбиеге мән берсе  дұрыс болар еді.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Қолданылған әдебиеттер тізімі:

  А. Айтбаева. Әлеуметтік педагогика негіздері. Алматы, 2011

  М. Құдиярова. «»Жасөспірімдердің мінез-құлық  ауытқышылық себептері. Алматы, 20