Тақыртыптың өзектілігі

              Сонымен қатар 2009 жылға қарай 700 – ге тарта реакцияшыл топтар пайда болды. 2007 жылдың өзінде көптеген кәсіподақтар ұжымы бой көрсетіп КПП ені үлкен көтеріліс өткізіп өз талаптарын қанағаттанарлық емес жағдайда жауап алды.

              Батысты Дженрал Моторс Креспер өздеріндегі кәсіподақтың барын мойындады.

              Жұмысшылардың 2006 жылы 4470 мың болса олардың 78 пайызы жеңіске жетті. 2008 жылы жұмысшылар күресті одан әрі  жалғастыра түсті. Ондағы мақсаты капиталдың тұрақсыздығына бағаның әр құндылығына комунистік партия фашизмге қарсы барынша болып жұмыла қарсы шығу керектігін үгіт насихатын жалғастырды. Американдық лигша соғысқөа қарсы демократияны жақтап уран салып ұрандатты. Ол лигаға 4 млн.адам қатысты.

              Комапартияның мамыр айындағы съезінде керекті жосапрды ұсынды. 2009 жылы компартияның абыройы өсе түсті. Бірақ компартия халықтың және жемократияшыл экономикасының қателік тұстарын түсіп беген еді. Атқа бос қайшы сол беретенідігімен атақ абыройға ие болды. Б.Обама ішкі саясатта тұрақсыздыққа барынша күш жұмсап экономиканы ары қарай дамытуда көптеген шаралар атқарды. Өткен тарихтарға көзін жүгіртер болсақ мемелкет мүлкін талан – таранжға салу жиілігін айтуға болады. 2004 жылы Ч.Кофлин халықтық кеңес әлеуметтік теңсіздікпен күрес ұжымын құруда жаңа бағыт  идеясына қарсы шығуымен көрініп келген.  Сол жылдар ішінде 2003 жылы Рузвельттің кеңес өкіметімен жақындасқан саясаты нәтижесінде 2 млрд.- қа жуық сауда саттық болған көрінеді. Сенаторлар өз өмірінде көптеген қиындықтарды бастан кешіріп көптеген жағдайларда нейтралиейттік жағдайды ұстануға мәжбүр болып келген. Ол дегенін үкіметте ел ішінде ауыз біршілік кете кетіп қалғанын көруге болады. АҚШ – тың сол кезде мәжіліссіз заңды шығаруға заңсыз енгізіп жіберу актілер аз кездеседі. АҚШ – тың мемлекеттік қызметмүшесінде бірнеше абдамға сілтеушілік  жұмысты нақты атқаруға партиялар өз керегін айтып қосуға мемлекттік аппараттың дұрыс жұмыс жасауына кедергілер жасап келді.

              2005 жылы Обама саясатында бейтараптың ел екенін атты соғысушы елдерге қару жарақ т.б. отын беруге болмайды деген заң актілері де шықты. Бұл фашистердің ойына қатты  соққы болып тибді. Бірақ ол заң жүзінде қалып қойды. Қарсы елге бір-біріне жасырын тауар беру, қару-жарақ өндірісі жандана түскен болатын. 2007 жылы агрессорларға карантин жариалап оған қарама қайшы әрекеттерге барып отырды. Англия,Франция елдерімен АҚШ Германияға бірге күресетіндігін айта көрсетуде. Бейтараптығы басым және жасырын қару жарақ сату озып тұрды.

              Б.Обаманың жаңа бағыт саясатының тарихнамасы ерекше. Оны зерттеушілер А.Шлезингер-кіші, Р.Хофстедттер, Ф.Фридел, Э.Гольдмен, Дж.Бернс, У Лехтенберг өз зеріттеулер АҚШ-тың саясаты бағытсыз кетіп қалған саясат, негізінде жүргенін айтады және олардың характері апологиялық негізде болғанын айтады. №42 президент бола отырып ол АҚШ тарихында ұлы саяси қайраткер ретінде, ұлы реформатор, АҚШ ты дағдарыстан жаңа бағыт саясатымен АҚШ ты алға алып шықты, келешекке бағыт бағдар берді деп барша мемлекет кемшілік тұстарын түзеулер керек екенін көрсетіп кеткен. Ерекше бір және алғаш Ресей мен жұмсақ саясат ұстанған АҚШ президенті болып саналды.

              Б.Обаманың өмірі туралы. АҚШ тың радио, телевиденялар мен газет беттерінен түспеитін алғашқы 2-3номерлер әдейілеп Обама туралы жазатын еді.

              Ең көрнекті интервюі Ақ үйдің жертөлесіндегі бір бөлменің ішінде камени пештің алдында отырып, халыққа қарай сөйлеуі керемет әсер қалдырар еді. Оның әкім мен отырып кофе ішіп отырып халыққа АҚШ тың өмірі, олардың болашаққа деген үмітін қайта жоғалтып ол соңғы шығуында. Сонда ол жаңа бағыт саясаты тек 2005жылға ғана арналған. Ал ол жоспар соғыста жеңіп шығуын айтты. Сол сөзі кейінгі 2005 жылғы сайлауда жеңіп шығуына тағы бір рет себепкер болды.

              8 қараша күні 2005 жылы Франтопя болып жатқан жаңалықтардан кейін Нью-Иорк  толмас кезеті Б.Обаманы төртінші рет сойлауда  жеңіп шыққанын айтып 25,6 млн. дауыс жинағанын 22 млн.-ы.       Т. Дьюй-ге жақтасып дауыс беруі айтылды.

3.     Барак Обаманың сыртқы саясаттағы  орны

Б.Обама сыртқы саясаттағы орны. Ерекше болды 2006 ж. АҚШ пен Латын Америкасы елдерінің басшыларымен сауда қорын қатынастық жоспарлық түрде осынша кунат қабылданғанын  онда эканомикалық кедендік, шегаралық алым – салық экспортық кемелерге т.б. келісім түрлері қорғалған бұны алғаш бұлай жасалатынын көреміз. Латын Америкасын сонда құдайшылық жағынан Англия Германия  Япония елдерімен бәсекеге түсіп қалған болатын. Бұдан жақсы  пайдаланып қалған Б.Обама панамериондық идеямен өзіндік тарта білді. Сыртқы саясатында  алыс Европамен Шығыс Азиядағы болатын соғыстарға дайындалып жатты. Германия  Италия  Жапония агрессияшыл елдерді қарумен қамтамассыз етіп отырды кеш т.б. суық қару түрлерімен қамтамассыз етіп жеткізіп беріп отырды 2005ж. Бейтараптылық саясатын жарияланып кейін агрессорлар Америка Құрама Штаттарының  иелік кемелеріне қауіп төндірді  Атлант мұхитында әсіресе. Сонда 2007ж. Жапония Қытайға соғыс аша отырып қарудың тең жарытсынан астамын осы Америка Құрама Штаттарынан сатып ала бастаған болатын. Онымен қоса агрессорлар алдында Америка Құрама Штаттары алдында үлкен жауап кершілік тұратын. Сонымен қоса Мюнхондегі жиналыста өз дегенін айтып тұратындай еді.

              Ауқымды басқыншылығын түсірді сонымен. Америка  құрама штаттарының халқы қызметтегі адамдарына қауіп төніп Американдық лига Қытайға көмек көрсетуді қолдап жақтап шықты. Көптеген кәсіпорындар компаниялар Жапониямен сауда саттық жасауға тиым салып шектеу қойып шықты. Жапониялық товарға «байкот» жариялады. Австрияның Германия жаулап алуы АҚШ – тың наразылығын күшейтті.

              Австриядан қолыңды тарт деген атпен ұрандатып шықты. Америка Құрама Штаты Мюнхенді сатқындығын айыптап шықты. 4 қараша  2009жылы бейтараптық заңды қайта қарап шығу туралы конгрес жиналысын шақырды. Сонымен Англия, Франция енді АҚШ тан қару жарақ материалдарын сатып алу қаралып шешілді. Көптеген  шешім тарауларда телеграмма хат алысып отырған.

              Ол теңіздегі Финляндия проблемасына арнаған кездесуде болатын. Жалпылама сол жақтағы ұрыста жеңіске жететіндігі туралы жазды. Финдіктер мәселесі АҚШ тарапынан шешілгені оның ол мәселеден құтылғандығын атап өтті дейді екі жақты кедздесуінде.

              Б.Обама ол өзі көбінше 2009 жыдан бастап 200 – ге жуық телеарналық хат жазумен сағыстың мәселелері туралы шешімдер келтіріп, оны шешіп отырған. Сыртқы саясатына Обама көптеген жеке хатшысы арқылы өте құпия мәліметтерді шешіп жіберіп отырған ондай мәселелер көбінше саяси аренада жоғарыдан көрінуге себепші болатын. Әлемнің кез – келген мемлекеті сол қысылтаяңның уақытын сапасынан аспайтын әз қалдыруы маңызға ие Америка Құрама Штаттарының осыдан оны барша ел түсінеді деп білем. 

              2007 жылғы Америка Құрама штатында болып жатқан дағдарыстарға Президент сайлауы болып жатты. 2005 жылы сайлауда жеңіп шыққан Демократиялық партияның кандидаты Б.Обама АҚШ – ты тығырықтан алып шығаруға зор еңбек шығаратынын айтсақ ол елдің экономикасын 30 пайыздан бастап аяққа тұрғызды деуге болатындай. АҚШ халқы үшін аспаннан жіберілген құтқарушыда есебінде болғандарда болды. Өзі аурушаң болғанына қарамастан елдің тізгінін қолына алды деуге болады. Оның жасаған істері біздің Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбавқа жобалас түрде өмірлік саясат жолы ұқсас болып келеді.

              Қорытындылай келсек Б.Обама Ұлы рефороматор, саясаткер, АҚШ – тың біртуар азаматы ретінде бағалар еді. Бұл турасында талдаған кітаптар жазуына жарасады. Ол экономикалық дағдарысты ғана емес ол соғыстыда жеңе білді деп ойлаймын. Тек Америка Құрама Штаттары үшін.

Стратегияда 5-негізгі нұсқаулар бар. Бұл ел президенті Барак Обаманың стратегиясы:

1.     Қаржы бөлінетін компанияларды көтеру.

2.     Нарықтық қаржыға көп көңіл бөлу.

3.     Тұтынушының құқығын қорғау.

4.     Мемлекетке нарықтық күресте ашық түрде жүзеге асыру.

5.     Халықаралық стандарттарды өте жақсы ұстап тұру.

              АҚШ – тың құрама штатындағы ролін әлемдік аренада сақтап қалды.

              Оның яғни Б.Обаманың стратегиялық жоспары:

              а) ашық есік саясатын ұстана отырып достықты нығайту;

              ә) Әлемдік империалистік елдер мен державаламен достық ынтымақтастықты пайдалана отырып сол елдерде өз базарының ойын жүргізе алатынын және ішкі сауда экономикалық дағдарыстан шыға алатыны; б) Әлемдік дағдарыстан шығып қана қоймай елінің әлеуметтік жағдайын тіктей алдыратынына жоғары сеніммен сене алатын. Жалпы Америка халқы Рузвельтке сенуі арқасында 4 реттік сайлау нәтижелерінен көруімізге болады.

              Аумағы, шекаралары, жағдайы: қолайлы алғышарттар. Мемлекеттің құрылысы. АҚШ аумағы жағынан әлем елдерінің ішінде төртінші орын алады. Ол мыадай үш бөліктен тұрады: 1. негізгі аумағы (немесе АҚШ-тың өзі) – шығыстан батысқа 4,7 мың, ал солтүстіктен оңтүстікке 3 мың шақырымға созылып жатқан үлкен төртбұрыш тәрізді. 2. Аляска: 3. Тынық мұхиттағы Гавая аралдары.             

АҚШ ЭГЖ-сі өте қолайлы, ол барлық кезенде де елдің дамуына қолайлы жағдай туғызып отырады. Бұл, ең алдымен, теңіз шекарасының ұзындығымен (12 мың км), тамаша табиғи айлақтарының болуымен және негізгі аумағы екі мұхитын ортасында болуы айырықша ерекшелігімен түсіндіріледі. Канада және Мексикамен шектеседі құрлықтағы шекаралары шартты сызықтар, өзендер мен көлдер арқылы өтіп, сауда және экономикалық байланыстардың дамуына қолайлы жағдай туғызады.

              АҚШ мемлекеттік құрылысы жағынан – 50 штаттан тұратын федеративтік Республика. Әрбір штаттың өз   конституциясы,   өз  заң шығару  және  атқару  үкімет  органдары,  губернаторды  сайлап   қою  билігі,   сондай   ақ  өз  рәміздері   бар.  Бұдан  басқа,   елдің  астанасы  -  Вашингтон  орналасқан  Колумбия  Федералдық  округы  өзінше ерекшеленеді. 

              Елдің   саяси  өмірінде  басты   рөлді   2  ірі   партия – демократиялық  және  республикалық  партиялар  атқарады.

Халқы: саны, өз қарқыны, сыртқы миграция, ұлттық құрамы, орналасуы.  АҚШ халқының саны жағынан дүниежүжінде үшінші орынға иеленеді; ГФР, Франция, Ұлыбритания және Италия халқын қосып есептегенде де АҚШ-тың  халқының  санына  жетпейді.  Бұл ғана  ХХІ ғасырдың ішінде  халқының   саны   3,5  есе   өсті.  

Алайда,  АҚШ жас  ұлт  ретіндегі  халқының  табиғи  өсуі  бойынша  дүние  жүзінде  алдыңғы  орындардың   бірінде   тұрғын   кезі  баяғыдан  өтіп  кетті. 90 -  жылдары  мұндай   өсім  айтарлықтай   төмендеп  кетті,  ол  халықтың   жасы  мен  жынысын   сипаттайтын  пирамидада   айқын  көрініс   тапқан.  Бұл  АҚШ  тіпті  демографиялық   өтпелі  кезеңнің  үшінші  статысында   тұрғанын   аңғартады.  Осыған   қарамастан,   халқының   абсалюттік   жылдық   өсімі  қазірдің  өзінде  2- 2,5  млн. адамды құрайды.

Алайда,  мынаны   есте  сақтау   қажет,   бұл   өсімнің  30% - ын  халықтың  табиғи  өсімі  емес,  иммиграция  қамтамасызетіп отыр.  Бұл  АҚШ  халқының  санының  өсуіне    әр  кезде-ақ   үлкен   әсер   еткен   және  әсер  етіп  келеді.

Мысалы.  XХ ғаырдың   басынан  бастап  бұл   елге  70-тей  елден   барлығы  60 млн.  адам  келді.  Ал,  қазір,  едәуір  шектелгеніне  қарамастан,  тек  ресми  иммигранттарының   жыл  сайынға  1 млн. адам  құрайды.

Жаппай   ағылған иммиграция  АҚШ  халқының   ұлттық  құрамының   қалыптасуында   да  шешуші   рөл  атқарады.   Қазіргі  американ  ұлты   -  дүниенің  әр   бөлігінен,  әсіресе  Европа  мен  Африкадан  қоныс   аударғандардың    этникалық   жағынан   араласып,   сіңісіп кетуінің   тәтижесі.

Қазір АҚШ-та  жүзден   аса  этнос   өкілдері   тұрғанымен,  энтограф-ғылымдар   оларды  үш  негізгі   этникалық   топқа   біріктіреді:  1 АҚШ-тың американдықтар,  яғни   қазір  ана  тілі   ағылшын  тілі   болып   табылатын   басқа   елдерде   қоңыс   аударған   әр   түрлі   ұлттардың   ұрпағы;  2 АҚШ-қа   таяу   жылдары   келіп   қоныстанған   және   бұл   елде   әлі  «сіңісті   бола  қоймаған»  өтпелі  иммигранттар  тобына   жататын  адамдар;  3 абориген-тұрғындар (үндістер, эскимостар  және   тағы  басқа.) 

АҚШ-тың  американдықтар  бүтіл   халықтың   4/5   бөлігінен   астамын,   аборигендер   1% - ға  жуығын  құрайды.  Осыған  қарамастан,   АҚШ  тағы  көптеген   географиялық   атаулар   үндістерше  аталады.

Өздерін   білетіндей,   ерекше  үлкен   топ   американдықтардың   құрамына   қара    американдықтар   да   (африкалық   американдықтар,  негірлер)  кіреді.   АҚШ  халқындағы  олардың   үлесі – 12%.  Бұрын  негірлердің   негізгі   бөлігі   XIX ғасырда  плантациялық   шаруашылықта   үстемдік   еткен   құлдық   жойылғанға   дейінгі   жерде -  «қара  делдеу»   деп  аталатын  оңтүстікте  тұрады.  Сонғы   оң   жылдықтарда   негірлердің  жартысы   Солтүстік   пен   Батыстағы   қалаларға   қоңыс  аударды,   ал  Оңтүстік   штаттағылар   қазір  негізінен   қалаларда   тұрады.  

Халықтың   ұлттық  құрамы   оның   қай   дінінің   құрамында   екендігімен   қығыз  байланысты.

АҚШ   халқының   тығыздығы   жағынан   дүние   жүзіндегі   ең   халқы   көп   20  елдің   ішінде  18  орынды   иеленеді.   Ел   ішінде   халықтың    орналасуы   шектен   тыс   әркелкіленген    ерекшелінеді. 

Мысалы АҚШ   тұрғындарының   30%   дайы    елдің   жалпы   жер   көлемінің   12%  ындай   ғана   жерде   тұрады.   Үлкен  айырмашылық,   әсіресе   теңіз  жағалауы  мен  таулы   штаттардың   арасында   ерекше   байқалады:   1 км2 – ге  350-400 – ден  2-5 адамға дейін  келеді.  

Соңғы  кезде   ішкі  миграция   едәуір  өсті;   бірінші   кезде   зейнеткерлер   Солтүстік  штаттан   («күншуақ  белдеуінде»)  қоңыс   аударды.   Тұтастай   алғанда,   Техас,  Флорида,  әсіресе  Калифорния   тұрғындары   тез   өсіп   барады.

АҚШ  халқының   орналасуы,   ең  алдымен  қалалар   географиясы  арқылы   анықталады.   Қала   саны   шектен   тыс  9 мыңға   дейін   жетеді.   Қалалардың  солтүстік -  американдық   үлгісі   өзіндік   өзгешеліктерімен,   көпшілігі   едәуір   жас  қала   болуымен   ерекшеленеді.