Мүлікке салынатын салықтар

Мүлікке салынатын салықтар

 

1. Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің мүлік салығы

 

1. Мүлік салығын төлеушілер және салық салу объектілері.

Бұл бөлімде  заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің және жеке тұлғалардың мүлік салығын  бөлек-бөлек қарастырамыз.

               Мүлік салығы – Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер және жеке тұлғалар төлейтін салық түрі.

             Мүлік салығы жергілікті салық  болып табылады.

             Мүлік жылжитын және жылжымайтын  болып бөлінеді.

             Мүлік салығын төлеушілер:

1. Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық

жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық  салу объектісі бар заңды тұлғалар.

2. Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында салық

салу объектісі  бар жеке кәсіпкерлер.

3. Заңды тұлғаның шешімі бойынша оның құрылымдық

бөлімшелері.

4. Қазақстан Республикасының резиденті емес заңды тұлғалар

Қазақстан Республикасының  аумағында орналасқан салық салу объектілері бойынша салық төлеушілер болып табылады.

Мүлік салығы бойынша жеңілдіктер.

Мүлік салығын  төлеушілерге бірнеше салық жеңілдіктері

қарастырылған. Мәселен:

1. 1995 жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін

басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан  Республикасы Президентінің Жарлығына  сәйкес мүлік салығын төлеуден босатылады:

• кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мүлік бойынша – коммерциялық емес бюджеттегі ұйымдар;
• өндірістік мақсатта және әлеуметтік салада пайдаланылатын мұлік бойынша – Қазақстан Республикасы мүгедектерінің ерікті қоғамы, Қазақ зағиптар қоғамы, қазақ саңылаулар қоғамы. Ақыл-есі мен дене бітімінің кемістігі бар балалар мен жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдеу мен олардың еңбек ету қабілетін қалпына келтіру орталығы, Орталық комитеті, Ауғанстан соғысы ардагерлерінің Қазақ республикалық ұйымы (кәсіпорындарынсыз);
• Қазақстанның Ұлттық банкі мен оның бөлімшелері.

2. Қазақстан Республикасының 1999 жылы 16 шілдедегі заңына сәйкес, мүлік салығын төлеуден босатылады:

1) мемлекеттік мекемелер және кәсіпкерлік қызметте

пайдаланылмайтын  мүлік бойынша коммкрциялық емес ұйымдар;

1. өндірістіктік мақсатта және әлеуметтік салада пайдаланылатын мүлік

бойынша –  Қазақстан Республикасы мүгедектерінің ерікті қоғамы, Қазақ зағиптар қоғамы, Қазақ саңыраулар қоғамы, Ақыл-есі  мен дене бітімінің кемістігі  бар балалар мен жасөспірімдерді  әлеуметтік бейімдеу мен олардың  еңбек ету қабілетін қалпына  келтіру орталығы, сондай-ақ осы  қоғамдардың меншігі болып табылатын  және олардың қаражаты есебінен салынған өндірістік кәсіпорындар, Ауғанстан  соғысы ардагерлерінің қазақ Республикалық  ұйымы;

 

 

 

 

 

 

1-сурет. Мүліктің  жіктелуі

 

       2-1) қызметінің негізгі түрі ғылым  және кітапхана қызметін көрсету  саласындағы жұмыстарды орындау  болып табылатын мемлекеттік  кәсіпорындар;

       2-2) ғылыми кадрларды мемлекеттік  аттестаттау саласындағы міндеттерді  жүзеге асыратын мемлекеттік  кәсіпорын;

        2-3) қызметінің негізгі түрі театр,  ойын-сауық және концерттік шараларды  жүзеге асыру, тарихи-мәдени құндылықтарды  сақтау жөнінде, балаларды, қарттар  мен мүгедектерді әлеуметтік  қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру  саласында, спорт саласында қызметтер  көрсету болып табылатын мемлекеттік  кәсіпорындар;

         3) Қазақстанның ұлттық банкі мен оның бөлімшелері;

         4) жалпы пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдарын және олардағы жол құрылыстарын жедел басқаруға құқығы бар ұйымдар;

         5) инвестициялар жөніндегі уәкілетті органымен жасалған келісім шартқа сәйкес салық төлеушілер 5 жылға дейінгі кезеңге мүлік салығын төлеуден босатылуы мүмкін. Салық төлеушілер (ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілер үшін арнаулы салық режимінде бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын заңды тұлғаларды қоспағанда) салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша салық органдарына ағымдағы төлемдер сомасының есеп-қисабын және декларация табыс етуге міндетті.

          Уәкілетті органның қылмыстық  жазаларды аиқару саласындағы  түзеу мекемелерінің мемлекеттік  кәсіпорындары заңды тұлғалар  пайдалануға немесе жалға берілген  салық салу объектілері бойынша  салық есептілігін жалпыға бірдей  белгіленген тәртіппен табыс  етеді.

           Мүлік салығы бойынша ағымдағы  төлемдер сомаларының есебі есепті  салық кезеңінің 15 ақпанынан кешіктірілмей  табыс етіледі.

           Жаңадан құрылған салық төлеушілер  ағымдағы төлемдер сомасының  есебін салық органдарына тіркеу  есебіне қойылған айдан кейінгі  айдың 20-сынан кешіктірмей табыс  етеді.

           Салық кезеңі ішінде мүлік  салығы бойынша салық міндеттемелері  өзгерген кезде ағымдағы төлемдердің  есебі салық салу объектілері  бойынша 1 ақпандағы, 1 мамырдағы, 1 тамыздағы  және 1 қарашадағы жағдай бойынша  тиісінше ағымдағы салық кезеңінің  15 ақпанынан, 15 мамырынан, 1 тамызынан  және 1 қарашасынан кешіктірілмей  табыс етіледі.

            Декларация есепті жылдан кейінгі  жылдың 31 наурызынан кешіктірілмей  табыс етіледі.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Жеке тұлғалардың мүлік салығы

 

1. Мүлік салығын төлеушілер және салық салу объектілері.

Меншік  құқығында салық салу объектілері  бар жеке тұлғалар жеке

тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер болып  табылады.

               Мүлік салығын төлейтін жеке  тұлғаларға да салық жеңілдіктері  берілген. Атап айтқанда:

жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін

басқа да міндетті төлемдер туралы» қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес жеке тұлғалардың мүлік салығынан мүлік құнының 1000 ең төменгі деңгей:

• кеңестер Одағының Батырларына, Социалистік Еңбек Ерлеріне, 

     Ұлы Отан соғысына қатысушылар  мен соларға теңестірілген 

     адамдарға, «Халық Қаһарманы» атағына ие болғандар, III дәрежелі

     Даңқ ордені, «Отан» орденімен наградталған адамдар;

• «Алтын алқа» және «Ардақты ана» атағына ие болған көп балалы аналар;
• I және II топ мүгедектер;
• Жеке тұратын зейнеткерлер.

2. Бүгінгі таңда мүлік салығын төлеуден босатылатын жеке

тұлғалар:

1. мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер мерзімді қызметтен өту

(оқу) кезеңінде;

2. меншік құқығындағы барлық салық салу объектілерінің жалпы

 құнынан  тиісті қаржы жылына арналған  республикалық бюджет туралы  заңда белгіленген бір мың  айлық есептік көрсеткіш шегінде  (2007 жылы АЕК – 1030 теңге:

• Кеңес одағының Батырлары;
• Социалистік Еңбек Ерлері;
• «Халық қаһарманы» атағын алғандар, III дәрежелі Даңқ орденімен және «отан» орденімен наградталған адамдар;
• «Ардақты ана» атағын алғандар және «Алтын алқа» алқасымен наградталған көп балалы аналар;
• Жеке тұратын зейнеткерлер.

3. меншік құқығындағы барлық салық салу объектілерінің жалпы

 құнынан  тиісті қаржы жылына арналған  республикалық бюджет туралы  заңда белгіленген бір мың  бес жүз айлық есептік көрсеткіш  шегінде. Осы аталған адамдар  пайдалануға немесе жалға берілген  салық салу объектілері бойыншамүлік  салығынан мұндай жеңілдік түрі  қолданылмайды.

              Салық салу объектілерін меншік  иесі сенімгерлік басқаруға немесе  жалға берген кезде салық салу  объектілері меншік иесінің келісімі  бойынша сенімгер басқарушы немесе  жалгер берілген объектілер бойынша  салық төлеуші болуы мүмкін.

              Бұл ретте сенімгер басқарушының  немесе жалгердің салық төлеуі  салық салу объектілері меншік  иесінің осы салық кезеңі үшін  салық міндеттемесін орындауы  болып табылады.

              Егер салық салу объектісі  бірнеше тұлғаның ортақ үлестік  меншігінде болса, осы тұлғалардың  әрқайсысы салық төлеуші деп  танылады.

              Бірлескен ортақ меншіктегі салық  салу объектілері бойынша өздерінің  арасындағы келісіммен осы салық  салу объектісі меншік иелерінің  бірі салық төлеуші бола алады.

              Жеке тұлғаларға меншік құқығымен тиесілі және кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мынандай объектілер салық салу объектісі болып табылады:

1. Қазақстан Республикасының аумағындағы тұрғын үй-жайлар,

саяжай құрылыстары, гараждар және өзге де құрылыстар, ғимараттар, үй-жайлар,

2. Қазақстан Республикасының аумағындағы аяқталмаған құрылыс

объектілері – қоныстану (пайдалану) кезінен басталады.

Әрбір жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан 

Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті  орган белгілейтін салық салу объектілерінің құны жеке тұлғалар үшін салық базасы болып табылады.

              Жеке тұлғалардың салық салу  объектілерінің құнын анықтау  тәртібін Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілейді.

              Салық төлеуші жеке тұлғаның  бірнеше салық салу объектілері  болған жағдайда, салық базасы  әр объек бойынша жеке-жеке  есептеледі.

              Жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық ставкалары:

             1. Қазақстан Республикасының 1991 жылғы 24 желтоқсандағы «Жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық туралы» Заңына сәйкес жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық жыл сайын құрылыстардың, үй-жайлар мен ғимараттардың түгенденген құнынан 0,1 пайыз нарқы бойынша, ал ол болмаған кезде – осы құрылыстардың мемлекеттік міндетті сақтандыруы бойынша төлемдер есептеу үшін қолданылатын бағамен төленеді.

           2. 1995 жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығына сәйкес жеке тұлғаның кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мүлкіне салық салынатын мүліктің түгендемелік құнынан 0,5 пайыз көлемінде мүлік салығын төлеген еді.

         3. 2005 жылдың аяғына дейін жеке  тұлғалардың мүлкіне салынатын  салық, салық салу объектілерінің  құнына қарай мынандай ставкалар  бойынша есептелінді.

        4. 22.11.2005 жылы №89 Заңымен жеке тұлғалардың мүлкін салығына өзгерістер өзгерістер енгізілді, салық ставкалары екі есе төмендеді, ол 2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілді.

700.02.011- жолда иеленуді нақты кезеңі  үшін 700.02.010/12 * 700.02.003 ретінде анықталатын  салық сомасы көрсетілді.

        Егер нақты иелену кезеңі 12 айды  құраса, онда 700.02.011-жолға 700.02.010-жолда  көрсетілген сома ауыстырылады;

       700.02.012-жолда олар бойынша осы  нысан жасалатын көлік құралдарының  саны көрсетіледі;

      700.02.011 және 700.02.012-жолдарды көбейту  арқылы анықталатын салық сомасы  көрсетіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

            Мемлекет құрылымының өзгеруі,  өркендеуі әрқашан салық жүйесінің  қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса  жүреді.