Ойын теориясының элементтері

x₁₊ x_{2+ … +} x_{m =}

V шамасы А ойыншысының кепілді ұтысы, v шамасы максималды,ал минималды болуы керек.Сонымен, ойынның шешімі мынадай есепке келтірілді.   Сызықтық шектеулер  –  теңсіздікті қанағаттандырып, осы айнымалылардың сызықтық функциясын минимумға айналдыратын, x_1, x_{2, … ,} x_m  айнымалыларының оң мәндерін табу керек, яғни:

F = x₁₊ x_{2+ … +} x_m → min

мына түрге енеді:

 а₁₁x₁₊a₂₁x_2+…a_m1x_{m  ≥ 1}

а₁₂x₁₊a₂₂x_2+…a_m2x_{m  ≥ 1}

_{… …  … …   …  …     …}

 а_1nx₁₊a_2nx_2+…a_mnx_{m  ≥ 1}

x_i ≥ 0 (i=1,m)

Бұл жүйе сызықтық программалау есебіне жатады. x_1, x_{2, … ,} x_m мәндерін анықтаған соң p_1, p_{2, … ,} p_m, v табамыз. Яғни   оптималды стратегиясын табамыз. В ойыншысының оптималды стратегиясы осыған ұқсас табылады. Тек қана В өз ұтылысын (v) минималдауы қажет, яғни   шамасы максималды, ал шектеулер «≤» түріне енуі керек.В  ойыншысы үшін сызықтық программалау есебі мынадай түрде болады:

Z=y₁₊y_2+…+y_n → max

 а₁₁y₁₊a₂₁y_2+…a_m1y_{m  ≥ 1}

а₁₂y₁₊a₂₂y_2+…a_m2y_{m  ≥ 1}

_{… …  … …   …  …     …}

 а_1ny₁₊a_2ny_2+…a_mny_{m  ≥ 1}

y_j ≥ 0 (j=1,m)

Соңғы жүйе қосалқы жұп есепті көрсетеді. Қосалқы есептің негізгі теоремасы бойынша min F = max Z. Яғни, бағасы тең, олай болса шешуші нүктесі бар

Аралас стратегиядағы ойын. Негізгі анықтамалар

Модель өзімен қоса онда бар белгілерді жасайтын анықталған жүйені суреттейді. Математикалық программалау моделі көмегімен экономикалық процесстерді тексеру тапсырмаларды қарау.

Ағымды мәліметтердің  тапсырмаларымен және ағымды шешімдер арасындағы математикалық қатынастарды анықтайды. Жалпы жағдайда кіріске тәуелді шығатын мәліметтерді анықтайтын қатынастардың жиынтығын жүйенің немесе процесстің математикалық моделі деп атайды.

Математикалық модельдердің тапсырмалары негізгі тапсырманың формальді құрамын көрсетеді.

Негізгі тапсырмаларының  құрамын бейнелейтін математикалық  формулалар сызықты теңдеулер түріндегі  процесстер тапсырмалардың формализациясы деп аталады.

Математикалық программалу  экстремальді тапсырмаларының теориялық  негізін құрайды. Математикалық программаның құрылымдық бөлігі болып сызықтық, сызықтық емес және тапсырмаларды шешуде ең қолайлысы сызықтық программалау әдісі болып табылады. Олар экономикалық және өндірістік тапсырмаларда кең таралған. Программалық тапсырмаларды экономика – математикалық әдісі мен оптималды шешуде, оптималды критериясын таңдауға көңіл бөлу керек. Яғни экстремалды тапсырманы қажет ететін экономикалық көрсеткіш. Берілген тапсырманың негізімен оптималды критерияны таңдау қажет. Мысалға, экономикалық топтастырудың оптиамльды критериесін таңдауда бірден, халық шаруашылық экономикалық эффектифтілігін қарайтын процестердің бейнелейтін көрсеткішке бағдарлау керек. Сонымен қатар өзгерістерді көрсететін кезеңдерін және бұл эффективті деңгейін көрсететін кәсіпорын жұмыстарының көрсеткішін бағдарлау қажет. Жеңіл өндірістік кәсіпорын жұмыстарының жетекші көрсеткіштері болып жалпы рентабельдік, суммалық және жеке пайда капиталды шығындарды алатын мерзімі, фонды (отдача) қайтару өнімдерінің фондтық көлемі, өнімнің еңбек көлемі және т.б. экстималды экономикалық тапсырмалардыңоптимальды критериелерін шешу теңдеу түрінде алатын мақсаттық тәуелділіктерде көрсетіледі. Сондықтан оптимальды критериелердің теңдеулері мақсатталған функция деп аталады. Әрбір экономикалық экспериментальды тапсырмаға бір мақсатталған функция сәйкес келеді. Яғни сызықты программалау әдісі арқылы шешілетін әрбір осындай тапсырмаларда критери көрсеткіштерінің тек бір максимальды немесе минимальды мәндері бар екенін білдіреді. Әрине, әрбір экстримальды тапсыпманы әр түрлі оптимальды критериелерге қатысты шешуге болады. Өндірістік немесе экономикалық тапсырманың модельі кесіп орынның жұмыс істеу шарттарын көрсету керек. Сондықтан мұндай программаға мақсатталған функциядан басқа қосымша шарттар керек. Мысалы, теңсіздіктер және теңдеулерде көрсетілген. Бұл теңдеулер және теңсіздіктер шектеу жүйесін құрайды. Ал теңсіздіктер мен теңдеулердің өздері шектеулі деп аталады. Осылайша экстримальды тапсырмалар модельдерінің құрылуында шектеулердің біреуінде моделдің әрбір ауыспалы көлемі теріс мәнге ие бола алмайды. Ал теңдеулердің шектеулі жүйесіндегі әрбір бас бөлігі он мәнге немесе нолге тең болуы керек. Белгісіздерге қатысты шектеулі теңдеулерінің жүйесінің шешімі тапсырмаларының жіберілетін шешімін көрсетеді. Ал оның жіберілетін шешімдерінің бірі тапсырманың оптимальды шешімі болып табылады, оның математикалық моделі құралған және басқару параметрлері үшін байланыстар анықталған тапсырмаларды шешу үшін есептелінетін алгоритмді құруды базалайтын арнайы ережелер қолданылады. Алгоритм – қойылған тапсырмаларды шешу үшін қажет.

 

 

Қолданушы инструкциясы

Бағдарламамен жұмыс істеу үшін, алдымен Borland Delphi 6.0 бағдарламалау жүйесінің терезесін  ашамыз, содан кейін жұмсақ дискіні  дискжетекке саламыз. Ашылып тұрған Delphi бағдарламалау жүйесінің терезесінде File - Open командаларын тышқанның көмегімен таңдаймыз. Ашылған терезеде А:\ жұмсақ дискісін таңдаймыз да «Практика отчет» бумасында орналасқан «Project1» атты проектіні ашамыз.

Пайда болған терезеде Form1 – Жүктелу, Form2 – Пароль еңгізу, Form3 – кішігірім меню, Form4 – Бас мәзірде MainMenu компонентінде – «Мәліметтер», «Керек бағдарламалар», «Есеп (отчет)», «Қосымша», «Файл» батырмалары және SpeedButton  компонентінде «Ашық сабақтар», «Интелектуалды ойындар», «Мерекелік апталықтар» батырмалары орналасқан.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 – сурет 

Барлық мәліметтерді осы бас мәзірде қол жеткізуге  болады. «Мәліметтер» - батырмасында «Мектеп  жайлы, Суреттер, Мұғалімдер тізімі, Оқушылар тізімі, сабақ кестесі, Бағдарлама жайлы, Әкімшілік» батырмалары орналасқан. Мұғалімдер тізімі және Оқушылар тізімдерінде мәліметтерді тез арада іздеуге, сұрыптауға, редактрлеуге, жоюға, фильтрлеуге жаңа жазылымды қосуға баолады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 – сурет 

 Керекті бағдарламаларда Microsoft Office Word, Microsoft Office Excel, Microsoft Power Point бағдарламалары шақырылады да, қолданушы жұмысына әзір болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 – сурет 

Есеп (отчет) – бөлімінде  оқу ісі мен тәрбие ісі меңгерушілерінің тапсырған есептері көрсетілген. Есептерді *.doc және *.xls кеңейтілулерінде жасалған немесе бумамен көрсетілген, яғни бұл есептерді тез әрі ыңғайлы түрде жасауға мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 – сурет 

 «Қосымша» бөлімінде – ойындар, музыка және информатика пәнінен  оқу құралы орналасқан. Жұмыс орындау барысында музыка тыңдауға немесе ойын ойнап сергіп қалуға болады. Дербес электронндық есептеуіш машина жайлы сұрақтар туындайтын болса, онда сізге бірден – бір көмекші информатика пәнінің оқу құралын пайдалануыңызға болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 – сурет 

«Ашық сабақтар» - батырмасына басқанда пәндер бойынша бөлінген ашық сабақтар тізімі орналасқан. Мәліметтер *.doc және *.ppt кеңейтілулермен сақталған, яғни ашық сабақ үстінде бағдарламаны тез арада ашып электронды тақтада көрсетуге болады. «Бастауыш мектеп» ашық сабақтарында электронды тақтада осы бағдарлама арқылы көрсетіп отырдым.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6 – сурет 

«Интелектуалды ойындар» - батырмасында ойын үстінде көрсетуге  болатындай етіп сақталған. Яғни *.doc және *.ppt кеңейтілулермен сақталған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 – сурет

«Мерекелік апталықтар» - батырмасында 1 қыркүйектен бастап өтілген мерекелік күндер бар. Мектеп оқушыларының және мектеп алды даярлық  тобының мерекелік концерттері  бар. Бұл батырма тәрбие ісінің меңгерушісіне  өте қолайлы болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 – сурет

Бағдарламаның барлық әрекеттерінің дұрыс жұмыс  істегеніне көз жеткізгеннен кейін  шығу батырмасын басуға болады. Delphi ортасының  жұмысын аяқтау үшін жабу командасын немесе Alt+F4 батырмаларын басамыз. Жұмыс  столына оралғаннан кейін жұмсақ дискіні дискжетектен суырамыз. 

 

 

2.4.Есептiң шешiмi

Есептi ЭЕМ-дi қолданбай  аналитикалық түрде шешу

1. Кәсіпорында екі стратегия болады.
2. Екі  стратегияны таңдаймыз. Яғни, жол бойынша минимумын табу және баған бойынша максимумын табу.
3. Табылған стратегиялар бойынша есептің жиілігін табу.
4. Жиілігі анықталғаннан кейін екі стратегия бойынша бір күндік орташа табысты табу.
5. Кәсіпорынның жылына қанша костьюм шығаратының анықтау.
6. Кәсіпорынның жылына қанша көйлек шығаратының анықтау.
7. Есептің нәтижесін шығарып, жаубын алу.

 

2.5. Есептің блок схемасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 ҚОРЫТЫНДЫ

Курстық жұмыстың тақырыбы «Ойын теориясының элементтері» және теориялық тапсырмалар мен есептер шығару.

Кәсіпорынның шығаратын  өнімінің жылдық табысын және қанша  шығарғанын есептеп шешу.

Аралас стратегияны  шешу, көптеген қаржы мөлшерін үнемдеуге  мүмкіншілік береді, ал есепті ЭЕМ  көмегімен шығарған уақытты үнемдейді.

Есепті  шығара отырып, өзіме қажетті жағдайларды оқып үйрендiм. Сонымен қатар берiлген тапсырманың есептеу жолының моделiн құруда нақты шешімін таптым, яғни егер де шешім оптималды болмаса, онда қандай қадамдарды қолдану арқылы есепті оптималды шешімге әкелуді үйрендім.

Бұл есепте қарастырылатын барлық әдістерді меңгердiм деген  ойдамын.

Бұл есептің шешімі Delphi 6.0 программалау ортасында жасалған.

Бағдарлама интерфейсі пайдаланушыға ыңғайлы және түсінікті. Барлық еңгізілген мәндер және бастапқы базис кесте түрінде көрініс  тапқан. Бағдарлама қайтаратын шешім  есептің жоғарыда қарастырылған  мысал шешімімен дәлме-дәл. Яғни біздің алға қойған мақсатым өзінің бір жақты шешімін тапты деген ойдамын.

Қорыта  келгенде мен  өзіме берілген курыстық жұмысты  толық қанды орындадым деп  ойлаймын.

 

Қолданылған әдебиеттер.

1. В.Б. Попов “ Turbo Pascal ” Москва “Финансы и статистика”  2000г.
2. Абрамов В.Г. “Введение в языке Паскаль.” М. Наука. 1988г.
3. Пильщиков В.Н. “Сборник упражнений на языке Паскаль. ” М. Наука. 1989г.
4. Ян Борецкий. “Турбо – Паскаль с графикой для персональных компьютеров” М. Машиностроение. 1991г.
5. Л.М. Калимова. “Практическое программирование. Решение Типовых задач. Pascal 7.0.” М. 2000г.
6. Фаронов В.В “ Turbo Pascal 7.0. ”. Начальное пособие изд. “ Номирис ” 1999г.
7. А.И. Марченко, Л.А. Марченко. “Программирование в среде Turbo Pascal ” Киев “ Век ” 1999г.
8. Аитов Ж.А., Мақамбаев М.Б. “ Паскаль тілінде программалау”, Семей, 1998ж.
9. А. Колесникова, В. Гинзбург “Турбо Паскаль 7.0” Киев, “BHV”, 2000г.
10. Ғылыми - әдістемелік журнал “Информатика негіздері” 2002 – 6, 2003 – 5, 2004 – 6, 2005 – 3
11. А.П. Ершов, В.М. Монахова “Информатика мен Есептеуіш техника негіздері”, Алматы “Мектеп” 1986ж.
12. А.Г. Кушниренко, Г.Н. Лебедев, Р.А. Соверень “Информатика мен есептеуіш техника негіздері”, Алматы “Рауан” 1997ж.
13. Н.М. Шахмаев, С.Н. Шахмаев, Д.Ш. Шодиев “Физика 9”, Алматы “Рауан” 1996ж.
14. Б. Кронгарт, В. Кем, Н. Қойшыбаев “Физика” 10, Алматы “Мектеп” 2006ж.
15. Г.Я. Мякишев, Б.Б. Буховцев  “Физика 10 ”, Алматы “ Рауан ” 1998ж.
16. Р. Башарұлы, Г.Байжасарова, У.Тоқбергенова “Физика 10 ”, Алматы “Мектеп” 2006ж.
17. Г.Я. Мякишев, Б.Б. Буховцев “ Физика 11 ”, “Просвещение – Қазақстан ”, Алматы 2000г.   

18. Терехов Л.Л. “  Экономика – математические методы. ” Москва – Статистика, 1972 г. 

19. И.Л. Акулич. “ Математическое  програмирование в примерах. ”  Издательство, “Высшая школа”, 1986 г. 

20. И.Л. Калихман.”Сборник  задач по математическому  програмированию”   Москва, 1982г.

21. В.В. Мякинков. “Экономико-математические  методы в планировании” Москва, 1982г.