Химиялық және радиациялық әсерлер

1. қауіпті зонасы;
2. күшті ластанған зонасы;
3. аздау ластанған зонасы.

 

Ластау /ластану/ мөлшеріне  байланысты:

• жарылыс түрінен /бомбаның/;
• оның күшінен /неше мегатонна/;
• жарылыс болғаннан кейінгі өткен уақыттан;
• эпицентрден қашықтығынан;
• жарылыс кезіндегі ауа райынан;
• жер бетінің рельефінен (таулы, жазық дала т.с.).

 

Жарылыстан кейінгі  өткен уақытқа байланысты радияция деңгейі азаяды. Мысалы; 1 сағат өткеннен кейінгі деңгейді – 100% деп алсақ, екі сағатта екі есе азаяды, үш сағатта төрт есе, жеті сағатта 10 есе. Осы ластану деңгейінде қалған адам тиісті мөлшерде радиациямен зақымдалады /демалғанда, тамақпен, сумен/. Ол адамдар  сәуле ауруларына ұшырауы мүмкін. Сондықтан осы жердегі орнатылған тәртіпті, сақтану ережелерін сөзсіз орындаған жөн.

Электрлік импульс: бұлар жарылыс кезіндегі электрлік  және магниттік өрістер бірнеше  секунд ішінде болады, байланыс құралдарын, электр қондырғыларын істен шығаруы  мүмкін.

Атом станциялары, не атом бомбасы жарылғанда орасан зор қуат бөлінеді. Ядролық қару, не ядролық жарылыс ядроның ішіндегі күшке негізделген. Ол ядро жарылғанда ауыр элементтердің /Уран-235, плутоний-239/ тізбекпен берілетін реакцияларының күші. Ядро қаруының күші тротил зарядының  тоннамен өлшенетін күші арқылы мөлшерленеді. Бұндай қарудың күші тротилмен алғанда  жүздеген, мыңдаған тіпті мыңдаған тоннамен есептеледі.

Ядро жарылысының  бес түрлі қирату факторлері пайда  болады:

• ауа толқынының соққысы;
• жарықты сәулелену;
• өткір радиация;
• радиоактивтік ластану;
• электромагниттік импульс.

 

Ауа толқынының соққысы  – жарылыстан жан-жаққа өте қатты  шапшаңдықпен тарайтын, жоғары қысымдағы  ауа соққысы.

Мысалы: 1 мегатонна  күшпен жарылыста ауа толқынының жылдамдығы 9-сек- 5 км, 22 сек- 10 жетеді. Осындай қозғалыста ол кез-келген техниканы, өндіріс құралдарын қиратады. Ал адам ауа толқынынан зардап шегетіндігі өз алдына, сынған заттардың ұшқынынан да жарақаттанады. 1 шаршы см-ге күш түскенде ауа толқыны зор зардап әкеледі. Бұл ауаның қозғалу шапшаңдығы секундына 100 метрге жетеді. Егер 1 шаршы /см-ге 0,2-0,4 -200-400 гр/ салмақ түсетіндей күш болса адам жеңіл жарақат алады. /бас айналу, құлағы шулау, бас ауру/. 1 ш/см 0,5 /500 гр/ салмақтан асып кетсе, адам контузияға ұшырап, мұрыннан, құлақтан қан кетіп, сүйектері сынуы мүмкін. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған  әдебиеттер тізімі

 

1. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 168 б.
2. «Табиғи және техногендік  сипаттағы төтенше жағдайлар

       туралы» Қазақстан  Республикасының   Заңы, 5.07.1996.

3. «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құалы. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 240 б.
4. Суровцев А.А., Мельников Е.Н., Малеваный С.В., Медведева Н.М., Шарипханов С.Д., Хурсанов С.К., «Тіршілік қауіпсіздігі»  Алматы,  2004.
5. В.Ситникова. Основы безопастности жизнедеятельности. М., 1997.
6. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельность. –М.: Высшая школа, 1999 -448с.
7. Кукин П.П. Безопасность жизнедеятельности.-М.: Высшая школа, 2003 -439с.
8. Шубин Е.В. Гражданская оборона. –М.: Просвещение, 1991 -154с.
9. Аманжолов Ж.К., Балабас Л.Х. Безопасность жизнедеятельности.- Астана : Фолиант, 2009 -125с.
10. Гринин А.С., Новиков В.Н. Безопасность жизнедеятельности. –

      М. : ФАИР-ПРЕСС, 2002 -228с.

11. Ќ.С.Ќалжігітов, А.М.Төлемісова, Н.Г.Приходько, К.Ш.Исаев. 

      «Өмір  тірішілік қауіпсіздігі». Оқулық. Алматы 2004 ж.-256 б.

12. С.Тайжанов. “Өмір қауіпсіздігі негіздері”. Оқу-әдістемелік

       құрал. Алматы. Дәнекер. –2004 -254 б.

13. Төтенше жағдайлар жүйесінде қолданылатын орысша-қазақша

       терминдер сөздігі. Алматы –  2004.