Н.А.Бердяевтің персоналистік философиясы

 бірге қызмет  етіп, өмір сүруі керек. Идеалды Құдайы патшалықты адам мен Құдай екеуі біріге отырып қалыптастырады. Осылайша, Бердяевтің діни философиясы Құдай туралы ілім ғана емес, адам туралы антропологиялық ілім. Бірақ бір ескертетін нәрсе, Бердяев өзі де, жалпы адам да Құдайдың құлы емес деп есептейді.

 Бердяевтің  пайымдауынша, Құдай – адам шығармашылығына  дем

 беруші. Шығармашылық  – адамның жер бетіндегі мақсаты,  Құдай оны

 сол үшін  жаратты. Құдайдың ісіні адам  жалғастыруы қажет, сол үшін

 Құдай адамға шығармашылық қабілет, немесе өз бейнесін берді. Шығармашылық сәтсіздікті орыс ойшылы эсхатологизм деп атайды,

 бірақ бұл  уақытша құбылыс. Құдай, Бердяевтің  пікірінше, шығармашылықты құтқарады, адам оны тарихтан тысқары Құдайы патшалықта жалғастырады.

 Еркіндікті  дәріптеген Бердяев экономикалық еркіндіккс қарсы. Пара-докс! Әрине, социализм экономикалық еркіндікті тежеусіз Мүмкін емес, себебі оның басты принципі – Теңдік. Бірақ Бердяев басқа жол іздеуге тырыспайды, экономикалық билікті түгелімен мемлекетке бере салады.

 Өмірде де, философияда да еркін болуға  ұмтылған Бердяев өз көзқа-растарын  талай өзгертті. Осындай бір парадокс оның өмірінің ақырында болды. Соғыс кезінде ол Ресейге жылы ықылас көрсетеді. Бұл құбылыстың себебі Отанына деген сағыныш, оның тағдырына деген аландаушылық пен аяушылық болды ма деп ойлаймын. Саналы өмірінде Ресей туралы

 ой кешкен философ шет жерде жүргенде өз халқының бұрын байқамаған ерекшеліктерін тереңірек түсінген секілді. Не десек те, тағдыры

 да, философиясы  да күрделі де қызықты, өзгермелі  Бердяев адам мәселесін, Ресей  тағдыры мәселесін зерттеуші,  интеллектуальдік жағынан өте  бай, терең философ ретінде әлі де талай философиялық ізденістерді объектісі болып қала беретіні сөзсіз.

 Осы пікірді жалпы орыс философиясы туралы да айтуга болады. Бугінгі талдау 19-ғасырдыц соңы мен 20-ғасырдың басында Ресейде терен мазмұнды, философиялық мәні жан-жақты, жүйеліліктен гөрі эмоция толы, соған қарамастан орыс адамының, Ресейдің гана емес, бүкіл адам

 зат дамуын  болжауга багытталган, тұлгалық  сипаты мол, оны объективті  зерттеу қазіргі Ресей галымдарының  басты міндеті болып табылатын  ерекше философия қалыптасқанын  дәлелдейді.