Başlığın diğer anlamları için Güneydoğu (anlam ayrımı) sayfasına bakınız

1071 yılında Alp Arslan'ın Malazgirt Savaşı'ndaki zaferinden sonra kent Selçuklu yönetimine geçer. Bir dönem Eyyübilerin eline geçen kent,[11] 1270 yılında Moğolların Ayıntap'a saldırmasıyla, 1389 yılında Dulkadiroğulları'nın ve 1471 yılında Memlük Devleti'nin egemenliğine geçmiştir.

Osmanlı yönetimi [değiştir] 

1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Mercidabık Muharebesi'ndeki zaferinden sonra Ayıntap, Osmanlı yönetimine geçer. Osmanlılar döneminde kente çok sayıda cami, medrese, han ve hamam inşa edilmiştir. 1516–1596 yılları arasında kent, üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de çok gelişmiştir. 1641 ve 1671 yıllarında iki defa kenti ziyaret eden Evliya Çelebi, kentte 22 mahalle, 8 bin ev, 100 kadar cami, medrese, han, hamam ve bir de kapalı çarşı olduğunu yazar ve seyahatnamesinde aynen "Dünya yüzünden geniş bir ili, göz alıcı büyük yapıları her yerden aranan eşyası, birçok mezraları, bolluk ve verimliliği, bitimsiz yiyecek ve içecek pınarları ve ırmaklarıyla burası 'Şehr-i Ayıntab-ı Cihan'dır" der.[12] Osmanlı döneminde Ayıntap, asla kendi eyaletinde olmayıp, önce Maraş (bugünkü Kahramanmaraş), sonra Halep eyaletinde yer almıştır. Buna rağmen Ayıntap'ın kültürü Arap kültüründen fazla etkilenmemiştir.[13]

Antep savunması [değiştir]

 

9 Şubat 1921'de Antep'in teslimiyle Fransızlara esir düşen Türkler

Daha çok bilgi için: Antep Savunması 

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Antlaşması'yla Osmanlı devleti parçalanır. 17 Aralık 1918 yılında Antep, Birleşik Krallık'a bırakılır. Antep, 5 Kasım 1919'da Fransa'ya bırakılır[11]. Ermeni Lejyonu da bu savaşta görev almıştır.

Antep halkı, 1920 yılında, Fransız birliklerinin Antep'e yerleşmesi üzerine direnişe başlar. 1920 yılının Ocak ayında Karayılan komutasındaki çeteler, Fransızların bir süvari birliğini pusuya düşürür. Şahin Bey, 200 kişilik milis gücüyle 1920 yılının Mart ayına kadar Antep'teki Fransız askerlerine karşı savaşır. Antep halkı, 9 Şubat 1921'de teslim olur. Savaş tam 10 ay sürer[11]. 25 Aralık 1921'de Ankara Anlaşması gereğince Fransız birlikleri şehri boşaltır.

Belediye başkanları  [değiştir]Gaziantep belediye başkanları[14]

Belediye Başkanın Adı Görev Yılı

Dr. Asım Güzelbey 2004 - günümüz

Celal Doğan 1989-2004

Ömer Arpacıoğlu 1984-1989

Ahmet Turan Ertuğ 1980-1984

Esat Kaya Turgay 1973-1980

İbrahim Tevfik Kutlar 1963-1968 

Valiler [değiştir]Gaziantep valileri[15]

Valinin Adı Görev Yılı

Süleyman Kamçı 2006 - günümüz

Mehmet Lütfullah Bilgin 2003-2006

Erhan Tanju 2000-2003

Muammer Güler 1994-2000

Recep Birsin Özen 1992-1994

Erhan Tanju 1991-1992 

Coğrafya [değiştir] Kahramanmaraş Kahramanmaraş Yavuzeli  g • t • d 

  

İslahiye  Nizip

   (merkez şehir)     

Nurdağı Kilis Oğuzeli 
 
 

İl merkezi, kuzeyde ve kuzeybatıda Kahramanmaraş, kuzeydoğuda Yavuzeli, doğuda Nizip, güneydoğuda Oğuzeli, güneyde Kilis, güneybatıda Nurdağı ve batıda İslahiye ile çevrilidir.

Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin bir çok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. Gaziantep şehri, Gaziantep Platosu üzerine kurulmuştur. Gaziantep'ten geçen Alleben Deresi iki merkez ilçeyi birbirinden ayırır. İl merkezinin yakınında hiç doğal orman bulunmaz. Bu yüzden il yakınına kızılçam ağaçlarından oluşan bir yapay orman eklenmiştir. İl merkezi 2. derece deprem bölgesindedir.[16]

İklim [değiştir] 

Konumu sebebiyle Gaziantep'te Akdeniz iklimi ve Karasal iklimin bir karışımı görülmektedir. Hava özellikle Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında çok sıcaktır. Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ise çok soğuktur. Gaziantep'te ölçülen en yüksek sıcaklık 42 °C, en düşük sıcaklık ise -13 °C'dir.[17]

Haziran-Eylül arasında Gaziantep, en az yağışı alır. En çok yağışı ise Aralık-Şubat arasında alır. Mevsim değişirken gündüz ve gece arasında çok büyük bir sıcaklık farkı vardır. Denize kıyısı olmaması sebebiyle kentte nem oranı çok düşüktür. Bu yüzden hava çok sert değildir.Ortalama Veriler

Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Arl

Rekor Sıcaklık (°C) 19 21 26.6 32.8 37.8 39.6 44 42 40.8 34.4 27.3 22.2

Ortalama En Yüksek (°C) 8 9.5 14.1 19.8 25.6 31.3 35.6 35.4 31.3 24.3 16 9

Ortalama En Düşük (°C) -0.3 0 3 7.5 12 17 21 20.8 16.2 10.4 4.5 1.2

Rekor en düşük (°C) -9.6 -13 -11 -2.5 3.2 7.1 11.8 12.7 6.4 0 -7 -10

Ortalama Güneşlenme Süresi (s.) 3.7 4.6 5.5 6.9 8.5 10.5 10.7 10.1 8.9 7.1 5.4 3.6

Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 13 12.3 12.1 10.8 7.3 2.5 1.7 1.4 2 6.8 9.2 12.5

Kaynak: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü[18] 

Nüfus [değiştir] 

Gaziantep, nüfus bakımından Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en büyük ilidir, Türkiye'nin ise 6. en büyük ilidir. Gaziantep'te nüfus 1.912.223 kişidir. Nüfus yoğunluğu, merkez ilçelerde kilometrekarede 421 kişiyi aşmaktadır.[kaynak belirtilmeli] 

1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 70 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde % 317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir. Bunun sebebi aşırı derecede göç almasıdır.[kaynak belirtilmeli]Gaziantep'in nüfusu (1927-2010)

Yıl 1927 1940 1950 1960 1970 1980 1985 1990 1997 2000 2007 2008 2010

Nüfus 213.499 306.906 328.343 434.579 606.540 808.697 966.490 1.140.594 1.127.686 1.385.249 1.560.023 1.612.223 1.700.763

Kaynak: Gaziantep Valiliği[19] 

Ekonomi [değiştir]

 

Gaziantep deyince çoğumuzun aklına ilk gelen şey antepfıstığıdır (Pistachio vera).

Daha çok bilgi için: Gaziantep'in ekonomisi 

Gaziantep ulaşım olanakları  ve liman kentlerine yakınlığı sebebiyle ekonomik açıdan Türkiye'nin en zengin kentlerindendir. Gaziantep'teki en önemli geçim kaynakları, tarım, hayvancılık, enerji kaynakları, el sanatları, sanayi ve ticarettir. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin tamamlanması ile kentte tarımın daha gelişmesi planlanıyor.

Maden kaynakları açısından son derece fakir olan Gaziantep'te fosfat, manganez ve boksit çıkarılır.[20]

Tarım ve hayvancılık [değiştir]Gaziantep'teki Yaklaşık Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Türü  ve Sayısı

Türü Sayısı

Koyun 130.000

Keçi 76.000

Sığır 15.000

At 5.000

Eşek 3.000

Katır 325 
 

Gaziantep'in ekonomisinde tarım  çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak özellikle yaz aylarında yağış az olduğu için tarım gerektiği kadar gelişememiştir. Gaziantep'teki en önemli tarım ürünü antepfıstığıdır. Türkiye'deki antepfıstığı üretimin büyük bölümü ise Gaziantep'ten sağlanır. Öyle ki, 2007 yılında sadece Gaziantep'te 60.000 ton antepfıstığı üretilmiştir.[21] Zaten antepfıstığı adını bu kentten almaktadır. Hatta Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü de Gaziantep'tedir.[22] Gaziantep'te antepfıstığı kadar zeytin ve üzüm de önemli tarım ürünlerindendir. Bu şekilde Gaziantep, tarımsal açıdan da çok gelişmiştir.

Tarım kadar olmasa da hayvancılık da Gaziantep ekonomisinde çok önemli bir yer tutar. İlde mera alanları  çok olsa da verimsiz olduğu için kentte daha çok küçükbaş  hayvan yetiştirlir. Kentte en çok yetiştirilen hayvan koyundur. Ancak verimli ırk olmadıkları için yeterince ürün elde edilememektedir. Kentten Arap ülkelerine çok sayıda canlı hayvan ihraç edilir.[20]

Sanayi ve Ticaret [değiştir] 

Gaziantep, sanayi ve ticarette çok gelişmiştir. Kentteki bütün gelişme özel sektörün çabaları ile oluşmuştur. Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük sanayi sitesi bulunur.[23] Ayrıca Gaziantep, Türkiye'nin sanayi ve ticaretinde 5. sıradadır.[23][24] Yakın zamana kadar ticareti büyük ölçüde sınır kaçakçılığına dayanan Gaziantep, şimdi gelişmiş bir ticaret merkezi hâline gelmiştir.[20] Gaziantep'teki en önemli sanayi dalları pamuk ve akrilik iplik, halı, un, irmik, makarna, gıda maddeleri, bitkisel yağ, plastik, deterjan üretimi ve deri üretimidir.

Gaziantep'in ülke çapında ihracat payı %13'tür. Ayrıca kent, antepfıstığı üretim ve ihracatının %90'ı, kuruyemiş işleme ve ihracatının %85'ini, makarna işleme ve ihracatının %60'ını, pamuk ipliği imalat ve ihracatının %45'ini ve havlu imalat ve ihracatının %10'unu elinde tutmaktadır.

Gaziantep kültürü [değiştir]

 

Gaziantep mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden baklava

El sanatları [değiştir] 

Gaziantep'te çok çeşitli el sanatları mevcuttur. Geçmişte Gaziantep'teki en yaygın el santları dericilik, bakırcılık, yemenicilik, kilimcilik, el işlemeciliği ve kuyumculuktur. Bunlardan el işlemeciliği, bakırcılık ve kilimcilik önemini hâlâ korumaktadır. Özelikle Gaziantep'in kendine özgü motifleri olan kilimleri ve bakır ürünleri çok meşhurdur. Gaziantep'e özgü kilim çeşitleri Baklava dilimleri, Habbap ayağı, Kuş Kanadı, Zincir Göbek, Dirsek göbek, Pençe Göbek, Çarkı felek, Parmak göbek ve Atom Göbek'tir.[25] Ayrıca hanımların hemen her evde yaptığı Antep işi, dantel ve örgü gibi başka el sanatları da mevcuttur.

Gaziantep mutfağı [değiştir]

Daha çok bilgi için: Gaziantep mutfağı 

Gaziantep'in çok zengin bir mutfağı toplamda 512 çeşit yemeği vardır. Yemek çeşidi olarak da en çok yemek çeşidi ile Türkiye'de birinci sırayı alır.[kaynak belirtilmeli] Bu mutfak seneler boyunca çeşitli geleneklerin harmanlanmasıyla zenginleşmiştir. Antep mutfağı özellikle kebap ve et yemekleri ile meşhurdur. Alaca çorba, altı ezmeli kebap, arap köftesi, baklava, beyti, börk aşı, çağla aşı, cağırtlak kebap, doğrama, ekşili taraklı kebap, erik tavası, firik pilavı, kavurma, kuşbaşı kebap, küşneme, lahmacun, patlıcan kebabı, sarımsak kebabı, simit kebabı, soğan kebabı, şiveydiz, yuvarlama ve yeni dünya kebabı Gaziantep mutfağına özgü yemek ve tatlıların sadece çok azıdır.[26]

Antep ağzı [değiştir] 

Güneydoğudaki bir çok ilde olduğu gibi Gaziantep'in de kendine özgü bir şivesi vardır. Halk arasında "Antep ağzı" ya da "Antepçe"

Antep ağzı ile İstanbul ağzı arasındaki farklarTürkçe Antepçe

kalın galın

lezzet /n'æz.zet/

baklava peklova

bugün bööğn/

gök göv/

dükkân düven

bahçe bahça

elbet /h'el.bet/

büyük böyyyk

mevsim /m'œʊ.sym/

hamarat /'a.ma.ɾat/

buğday buuda 
 

adıyla çağırılan bu konuşma şekli özellikle kırsal kesimde yaşayanlar ve yaşlılar arasında daha çok görülür. En belirgin özellikleri "r" ve "y" harflerinin söylenmemesi, "h" ve "k" harflerinin değişime uğraması ve

"-iyor" eki ile bâzı  şahıs eklerinin yok olmasıdır.[27][28] Antep ağzının Uygurca ile de benzer özellikler gösterdiği hemen fark edilir. Bazı  örnekler yandaki tabloda yer alır.

Türküler ve halk oyunları [değiştir] 

Gaziantep yöresine özgü  çok çeşitli türküler vardır. Bu türküler kahramanlık, aşk, göç ve oyun türküleri ve ağıtlar olarak beşe ayırılabilir. Bu türkülerden Karayılan, Şirinnar, Allı Yemeni, Ezo Gelin, Bahçalarda Mor Meni, Evlerinde bir İpekten halı var, Bahçalarda Zerdali, Emmoğlu ve Deriko sadece çok az bir kısmıdır.[29]

Gaziantep, halk oyunları  yönünden de çok zengindir. Bu oyunlar ise ağır halaylar, oynak halaylar ve mizanseli oyunlar olarak üçe ayrılır.

Tarihi yerler ve müzeler [değiştir]

Daha çok bilgi için: Gaziantep'teki müzeler ve tarihi yerler listesi

 

Gaziantep Kalesi kenti izleyen bir tepeye kuruludur. 

Kentin tam merkezinde tarihi Gaziantep Kalesi yer alır. Kalenin güneyinde târihi Naib Hamamı  bulunmaktadır.[30] Kalenin kuzeyinde ise çok sayıda tarihi han (Bayaz Han, Büdeyri Hanı ve Şire Han gibi) bulunmaktadır. Hanların kuzeyinde bakır işlemeleriyle ünlü tarihi Bakırcılar Çarşısı yer alır. İlde Boyacı Camii, Kurtuluş Camii ve Şirvan Camii gibi çok sayıda tarihi cami yer alır. Bey Mahallesi'nde ise tarihi Antep evleri yer alır. İldeki görülecek bir diğer yer ise Aziz Bedros Kilisesi'dir. Bu cümleden önce adı geçen bütün yerler ödüllü "Kültür Yolu Projesi" adı altında restore edilmiştir.[31] 

Gaziantep, ilinde çok sayıda müze vardır. Yapılmakta olan müzelerle beraber Gaziantep tam bir müzeler kenti olacaktır. Aşağıda Gaziantep'teki müzelerin bir listesi yer almaktadır.

Gaziantep Arkeoloji Müzesi

Gaziantep Mevlevihanesi Vakıf Müzesi

Şahinbey Savaş Müzesi[32]

Medusa Cam Müzesi[33]

Hasan Süzer Etnografya Müzesi

Zeugma Mozaik Müzesi[34]

Parklar ve bahçeler [değiştir] 

Gaziantep birçok park ve mesire yerine ev sahipliği yapar. 100. Yıl Parkı, Türkiye'nin en büyük parkıdır ve şehri baştan aşağı dolaşır. Ayrıca Celal Doğan Parkı, Masal Parkı ve Hayri Tütüncüler bunlardan birkaçıdır.[35] Ayrıca kentte Harikalar Diyarı[36] gibi eğlence yerlerinin sayısı hiç de az değildir. Ayrıca Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi bulunur. Bu hayvanat bahçesi Orta Doğu ve Balkanlar'ın en büyük, Dünya'nın ise 6. en büyük hayvanat bahçesidir.[37] Gaziantep'te gezilecek diğer yerlere hâlâ inşaat halinde olan planetaryum[38] ve botanik bahçesi örnek verilebilir.

Eğitim [değiştir] 

Cumhuriyetin ilk yıllarında ildeki okuma yazma oranı %8'di. Şimdi ise ildeki okur yazarlık oranı %90'ı aşmıştır.[39] İlde çok sayıda okul bulunmaktadır. 1988 yılında ilde 6'sı özel 162 ilköğretim okulu, 5'i özel 14 genel lise, 19 mesleki ve teknik lise, 3 fen lisesi, 2 halk eğtim okulu, 2 çıraklık eğitim merkezi, 1 eğitim araçları donatım merkezi, 1 rehberlik ve araştırma merkezi ve 1 sağlık eğitim merkezi bulunmaktadır. Ayrıca 27 özel kurs ve 1 öğretmenler evi bulunmaktadır.

Ayrıca Gaziantep'te şu an 3 tane üniversite bulunmaktadır. Bunlar Gaziantep ve Gazikent Üniversiteleri ve daha yeni açılan Zirve Üniversitesidir.[40] Gaziantep Üniversitesi, Kilis ili ve Nizip ve Oğuzeli ilçelerine de yayılarak 17 fakülte, 12 yüksekokul, Türk Musikisi Devlet Konservatuarı, 12 enstitü ve 9 meslek yüksekokuluna sahiptir.[41]

Gaziantep'te 3 adet kütüphane vardır. Bunlar Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, Şahinbey İlçe Halk Kütüphanesi ve Şehitkamil Bilgi Yılı İlçe Halk Kütüphanesi'dir.[42]

Spor [değiştir] 

Gaziantep'te çok çeşitli spor aktiviteleri yapılmaktadır. Bunlar arasında futbol, basketbol, voleybol, tenis, yüzme, boks, karete, judo, tekvando, güreş ve dağcılıktir.[43]

Futbol [değiştir] 

Gaziantep'te en çok rağbet görülen spor, diğer çoğu ildeki gibi futboldur.[44] Gaziantep'te amatör takımlar dışında 2 futbol takımı yer alır. Bunlardan Gaziantepspor, Türkiye'de Spor Toto Süper Lig'de oynayan çok az takımdan biridir. Ayrıca 2000-2012 yılları arası Süper lig puan durumuna bakıldığında Gaziantepspor 4 büyük takımdan sonra 5. sıradadır.[45] Diğer bir takım olan Gaziantep Büyükşehir Belediyespor ise Bank Asya 1. Lig'de oynamaktadır. Bu iki takım da 16.981 kişilik kapasitesi ve gece aydınlatması olan Kamil Ocak Stadı'nı kullanmaktadır.[46] Ayrıca stadın bir koşu parkuru da bulunmaktadır.[47]

Ulaşım [değiştir]

Dosya:Gaziantep'te Ulaşım Çift.png

Gaziantep caddelerinden manzara 

Gaziantep, Anadolu ile Mezopotamya arasında yer aldığı için tarih boyunca hep ticaret yolları  üzerinde yer almıştır. Bunlardan en önemlisi İpek Yolu'dur. Bu sebepten dolayı ilde kara ve hava ulaşımı çok gelişmiştir. Gaziantep'in denize kıyısı olmadığı için kentte deniz ulaşımı yapılamamaktadır. En yakın liman kenti İskenderun'dur.

Kara ulaşımı [değiştir] 

Gaziantep, tarih boyunca önemli ticaret yolları üzerinde olduğu için kara ulaşımında da çok gelişmiştir. Özellikle Avrupa'dan Asya ve Afrika'ya geçişi sağlayan E-24 otoyolu, kentin gelişiminde önemli rol oynar. Ancak ildeki en önemli yol Gaziantep-Adana-Tarsus Otoyolu'dur. Gaziantep Çevre Yolu ise hâlâ inşaat hâlindedir.[48]

Gaziantep kentinden her gün Adana, Ankara, Birecik, Elazığ, İstanbul, Kahramanmaraş, Karkamış, Malatya, Nizip, Nusaybin ve Osmaniye'ye demiryolu seferleri yapılır. 1954 yılında hizmete giren gar, hâlâ ulaşımda önemli bir yere sahiptir. Başka bir terminal ise 2001 yılında hizmete açılmıştır.[48]

Kentte halk ve belediye otobüsleri, dolmuş ve taksiyle ulaşım yapmak mümkündür. Ayrıca hafif raylı sistemde aktif durumdadır.[49]Gaziantep'e önemli kentlerden karayolu mesafeleri

Şehir İstanbul Ankara İzmir Adana Bursa Antalya Konya Samsun Mersin Kayseri Diyarbakır Balıkesir Van

Uzaklık (km) 1126 673 1106 206 1043 764 562 726 275 353 313 1100 690

Karayolları Genel Müdürlüğü[50] 

Hava ulaşımı [değiştir]