Қазақстан Республикасында туризмді дамыту болжамы

Шекарадан тыс жерлердегі келіп – кетушілердің тұтынушылық  сипаты әлемдік шаруашылықтағы ақша ағымының белгілі бағыттылығын білдіреді. Туристер мен экскурсаннтар тұрғылықты елінен қабылдаушы келуге ақша жиынын тасымалдайды. Ләззат үшін, іскерлік, емдіу және мәдени тағы басқа мақсаттарда саяхаттаушы азаматтар қабылдаушы елге валюта алып келеді және тең дәрежеде ол бюджетіне пайда түсіреді. Сондықтан, олардың келіп-кетушілердің жеке санатына біріктірілуі экономикалық жағынан ақталған.

Туризм инфрақұрылымын, ең алдымен орналастыру базасын дамытудың болашағын анықтау үшін саяхаттаушы тұлғалардың ішінен келіп-кетушілерді мынадай түрде бөліп алу маңызыд: түнеуші келіп-кетушілер яғни, туристер және бір күндік келіп-кетушілер, яғни эксурсанттар.

Сонымен «турист» ұғымына  келіп-кетушінің жеке жаағдайы ретінде  күнделікті ортасынан тыс жерге шығып, келген жерінде уақытша болатын, рекреациоондық, іскерлік және ағы басқа да туристік мақсаттармен саяхаттайтын тұлғалар жатқызылады. Тек осы белгілердің барлығының дерлік болуы ғана саяхаттаушы тұлғаның турист ретінде қарастырылуына мүмкіндік береді.

         Төменгі диаграммадан біз 2006 – 2011 жылдар арлығындағы негізгі туристер мен экскурсанттар санының құрылымын көре аламыз. Мұнда әрқайсысына тақталатын болсақ: -

• Резиденттер емес құрылым: 2006 жылы (29,5%) 2007 жылға (6,4%) қарғанда 23,1% жоғары; 2008 жылдан(34,5%) 2009 жыл (6,4%) 28,1% төмен; 2008 жылдан(34,5%) 2009  жыл (41,6%) 7,1% жоғары; 2009  жыл (41,6%) 2010 жылдан (24%) 17,6% жоғары; 2011 (19,1%) 2010 жылдан (24%) 4,9% төмен екендігін көреміз.
• Резиденттер: 2006 жыл (58,2%) 2007 жылдан (49,5%) 8,3% жоғары; 2007 жылдан (49,5%) 2009 жыл (41,6%) 7,9% төмен; 2009 жыл (41,6%) 2010 жылдан (53,1%) 11,5% жоғары; 2010 жылдан (53,1%) 2011 жыл (63,1%) 10% жоғары екендігін көреміз.
• Ішкі туризм: 2006 жыл (12,3%) 2007 жылдан (44,1%) 31,8% төмен; 2007 жылдан (44,1%) 2008 жыл (18,3%) 25,8% төмен; 2008 жылдан (18,3%) 2009 жыл (16,2%) 2,1% төмен; 2009 жыл (16,2%) 2010 жылдан (22,9%) 7,8% төмен; 2010 жылдан (22,9%) 2011 жыл (17,8%) 5,1% төмен екендігін көре аламыз.

     

 

Диаграмма 3. Туристер мен экскурсанттар санының құрылымы

 

          Туристік өнімнің калькуляциясы

                      Франция (50 путевка)

1. Жол ақысы                                            200$
2. Қонақ үй                                                100$
3. Трансфер                                                 15$    
4. Экскурсия                                              120$
5. Сақтандыру                                             50$
6. Қосымша қызмет                                    50$
7. Комиссия                                                 15$
8. Шығын соммасы                                     22$

                       Барлығы:                                           572$   

Греция (50 путевка)

1. Жол ақысы                                           100$ 
2. Қонақ үй                                                 50$
3. Трансфер                                                50$
4. Экскурсия                                             100$
5. Сақтандыру                                            50$
6. Қосымша қызмет                                   40$
7. Комиссия                                                15$
8. Шығын соммасы                                  457$

Барлығы:                                            852$

Турция (100 путевка)

1. Жол ақысы                                            100$
2. Қонақ үй                                                  50$
3. Трансфер                                                 50$
4. Экскурсия                                                50$
5. Сақтандыру                                             50$
6. Қосымша қызмет                                    45$
7. Комиссия                                                 15$
8. Шығын көлемі                                         22$

Барлығы:                                              382$

          Есептік бөлім.

          Маркетингтік зерттулерге сәйкес (бәсекелестер және тұтынушылар)  жылдық өткізу көлемі 350 ден 400 ге жуық саяхатты құрайды. Бірақ  қиын жағдайға түспес үшін  ең аз санды алайық.

          Бір саяхаттың орташа құны 600 –  700$.

1. 350 турды 600$ бағасымен өткізгенде, түсетін пайда: 210000$.

Орташа % комиссия 15% тең

210.000$: 100% × 15% жылына = 31.500$

2. 08.05.2007жыл 1 АҚШ доллар құны 119.28 теңге

210.000$ × 119, 28 теңге = 25.048.800 теңге

3)  Салықты қоспағандағы айналым = 25.048.800 теңге

4)  Сатылым айналымы салықты қоспағанда:

25.048.800 : 105% × 100% = 23.856.000 теңге

5)  Салық қосылмаған құн айналымы:

 23.856.000: 120% × 100% = 19.880.000 теңге

Шығын сметасы:

1. Жалақы көлемі = 2.100.000теңге
1. 20% сақтандыру қорына:

2.100.000 : 100% × 20% = 420.000 теңге

2)  Арендалық төлем: 20.000 теңге × 12 ай = 240.000 теңге

3)  Негізгі қор амортизациясы  10% құрал – жабдық құнынан:

20.000 – 2.000 + 3.000 + 4.000 = 25.000 теңге

4)  Ғимарат шығындары:

- жылуға қуатына төлем  – меншік иесі өзі төлейді

- электр қуатына 500 теңге (айына) × 12 ай = 6.000 теңге

5)  Телефон және факс байланыстарына төлем:

- қалалық, қала аралық  байланыстар және факс 5.000 теңге (айына) × 12 ай = 60.000 теңге

6)  Банк қызметі  – 20.000 теңге

7)  Жарнама – 500.000 теңге жылына

8)  Таныстыру шығындары – 40.000 теңге жылына

9)  Жолға шығу (командировка) – 50.000 теңге жылына

10) Кеңсе тауарлары,  бухгалтерия бланктер және т.б  – 20.000 теңге жылына

         Қорытынды: барлық шығын көлемі жылына 3.481.000 теңгені құрайды.

Енді табысымызды табамыз

210.000$ - 31.500$ (комиссия) = 178.500$ × 119,28 теңге (1$ құны) = 21.291.480 - 3.385.000 (жылдық шығын көлемі) = 17.810.480 теңге

Салық төлемі (НДС)

17.810.480 – 14% (2.493.467) = 15.317.013 теңге

          Басқа да салықтар ( әлеуметтік салық, зейнетақы қоры, меншік салығы, жер салығы және т.б салықтар) – 30%

         15.317.013 - 30% (4.595.103 теңге) = 10.721.910 теңге + 19.880.000 теңге (қалдық көлемі) = 30.601.910 теңге (таза пайда)

         Қорытындылай келе, өткізілген талдау, «Kami Travel» туристік фирмасы әрі қарай пайдамен жұмыс істейтінің көрсетті. Біз біздің тауардың бәсекеге қабілеттілігі мен сұранысын дәлелдедік.

          Туризм нарығы әлі де толығымен  зерттелмеген және әрі қарай  дамытуға ұмтылыс бар. 

          Бізлің мемлекеттеріміз бойынша «Kami Travel» туристік фирмасы – тек қана 350-400 ғана адам саяхатқа бара алатын ғана емес, сонымен қатар болашақта бірнеше адам жұмыспен қамтылатын нақты жоба.

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

БӨЛІМ 3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМДІ ДАМЫТУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ

3.1  Қазақстан Республикасында туризмді дамыту болжамы

 

          Соңғы кездері азақстанда туризмді дамыту арқылы экономикалық жағдайды жақсартып, бірқатар әлеуметтік мәселелерді шешуге болатыны жиі – жиі әнгіме болып отыр. Ресми мәліметтерге қарағанда, мемлекет қазынасына сырттан түсетін инвестицияның 10 пайызға жуығы осы туризмнен түседі екен.

          Қазақстан туристік ел болуға толық мүмкіндігі бар бірден – бір ел қатарына жатады. Алайда, Қазақстанда туризм бәсең дамып келеді. Оның дәлелі, елімізге шеттен келетін туристердің басым көпшілігі – келуге тиісті іс – сапарлармен, кәсіби жұмыс бабымен келгендерден құралып отыр (89,7 пайыз). Соған қарамастан, әрбір турист шамамен 700 АҚШ долларын қалдырады екен. Әйткенмен, бұл көрсеткіш әлемдік орташа бағадан (1000 доллар) әлдеқайда төмен.

          Қазақстанда туризмнің қанат жаюы үшін, шекаралық тексерулер мен туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, туристерді тасымалдау, яғни, көлік қатынасына жағдай жасау санды факторларды іске асыруды дұрыс жолға қою керек.

       Қазақстанда  қазіргі жаңа экономиканың қызмет етуі жағдайында, салаларды дамыту стратегиялық мінезге ие болады, болжау мәні бірден өседі, әлеуметтік, экономикалық және сыртқы экономикалық приоритеттерінің қалыптасуы негізінде қоғамдық ұдайы өндірістің барлық процестерін реттеуге алғышарттар жасалады. Республикада соңғы жылдары туристік саланы дамытуға бағытталған және мемлекет жағынан оны жан-жақты қолдау шараларының кешені жүргізілді. Сондықтанда жүргізілетін шаралардың күшті және әлсіз жақтарын анықтау және жүргізілген талдау негізінде туристік қызметтің жақсаруын қамтамасыз ететін шаралар ұсыну қажеттілігі туды (кесте 11).Туризм сферасында мемлекеттік басқару органдарының жүргізген ұйымды-экономикалық шаралары, толығымен, конструктивті мінезге ие, бірақта талдау туристік нарықта сәтті қызмет үшін белгілі бір резервтер бар екендігін көрсетті.11-шы кестеде көрсетілген деректерден келесідей шешімдер жасауға, белгіленіп отырған бірқатар шаралар саланың қыземтін жақсартуға мүмкіндік береді, экономикалық тиімділік көрсеткіштерін көтереді, туристік белсенділік дәрежелері көрсеткіштерін жоғарлатыды, ішке кіру туризмін дамытады, шетелдік туристерді тартады.

 

 

 

 

 

 

 

11-Кесте. Қазақстан Республикасында туризмді ұйымды-экономикалық қолдау бағасы

 

Сала деңгейінде туризмді ұйымдық және экономикалық қолдау шаралары
Мемлекетпен құрылған шаралар			Ұсынылатын шаралар
Мазмұны	Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
Интегра-циялық процестер	ДСҰ-мен қолдау және ынтымақтасу	Дүниежүзілік туристік агенттіктер ассоциациясының федерациясымен, Халықаралық туристік альянспен  мүлдем ынтымақтаспайды	Дүниежүзілік туристік агенттіктер ассоциациясының федерациясымен, Халықаралық туристік альянспен  ынтымақтастық құру
Ұлы Жібек Жолының  қайта жаңғыруы	Жібек Жолында визалық  рәсімдеулерді жеңілдеті, ескерткіштерді қалпына келтіру және қазіргі  жағдайға сай келетін инфрақұрылым құру, шетелдік инвестицияны тарту	Шетелдік туристер үшін ойын-сауықтық құралдардың шектелуі	Қазіргі ойын-сауықтық индустрияны  құру мақсатталынған
Саланы инвести-циялау	Инвестицияның негізгі бөлігі қонақүйлік секторды дамытуға,коммуника-цияны салуға, туристік  ескерткіштерді қалпына келтіру мен жаңартуға қолданылады	Демалысты ұйымдастырудың нысандарын дамыту үшін инвестициялар  қолданылмайды.	Қаржылық құралдардың  бір бөлігін шетелдік туристердің  қажеттіліктерді оқып-үйренуге, белсенді демалуға бағыттау
Маркетингті қолдану	Туристік биржар мен  көрмелерге қатысу, каталогтар мен  жарнамалық проспектілер шығару, топтық сапарлар үшін жеңілдіктер беру, сапарлар географиясын кеңейту	Белсенді кең масш-табты  жарнамалық компаниялар қолдан-байды, тұтынушылар сгементін есепке ала отырып бағаларды дифференциациялау және тұтынушыларды сегменттеу, туризм сферасында маркетингтік зерттеу жүргізбейді	Туристік маркетинг  институтын құру, арзан пэкидж–турларды  қалыптастыру
Статисти-калық есепті ұйымдас-тыру	Статистикалық есептілікті жетілдіру, ТЭ-1 есебін қалыптастыру	Туристердің барлық категорияларын есепке алу қамтамасыз етілмеген	Туристік, кедендік органдардың  бірігіп жұмыс істеуі мақсатталынған
Визалық режим	Визалық рәсімдеудің  жеңілдетілуі, ішке кіру визасын алуды жеңілдету	Еуропалық елдер мен  Америкаға виза алудың қиындылығы,ішке кіру визалары құнының жоғарлығы	Ішке кіру визаларының  құнын төмендету

 

Туристік фирмалар қызметінің экономикалық жағдайларының шамалас  жүйесін және оның әкімшілікпен және басқа органдармен өзара әрекеттері кезіндегі мүдделерін, сонымен қатар дамытудың негізгі приоритеттерін анықтау қажет (кесте 12).

Туристік фирмалардың  қызметтерін жақсартуға мүмкіндік  беретін негізгі шаралар –  бұл шағын бизнес кәсіпорындарын капиталдандыру, фирмалардың қызметін маркетинг принциптеріне қайта бағыттау, лицензиялық жүйені жетілдіру. Қазақстанда туристік қызметтің әлеуметті-экономикалық механизмдерін оқып-үйренумен қатар, туристік ағымдар болжамын есептеуді жүргіземіз және мемлекеттік бағдарламамен ұсынылған болжаммен талдау.

Қазақстанда «Қазақстан Республикасында туризм индустиясын  дамытудың ұлттық бағдарламасы»  құрылды, онда 2010 жылға дейінгі туризм бойынша көрсеткіштер мен туристік ағымдардың болжамы есептелінді. Осы  кезде болжамдарды есептеу кезінде қонақ үйлер мен басқа орналастыру құралдарының максималды сыйымдылығы есепке алынды. Орналастыру орындарында қажеттілік пен туристердің жалпы болжамды ағымының құрылымы математикалық әдістер көмегімен өткен көрсеткіштер негізінде бағаланатын болжамның сандық әдісі негізінде анықталынған.

          Қазақстан туризм саласында дүниежүзілік  тәжірибені, ғаламдар болжамын ескере  ортырып, төл туристік бизнесін  жедел дамытуға күш салуы тиіс. Жалпы, тарихи, мәдени байланыстар халықтың пиғылын, мемлекет азаматтарының ой - өрісін көрсетеді. тарихи мұрағаттар да, туристік бизнес те болашаққа қызмет етеді, стартегиялық идеяларды жүзеге асыруға тартылар көпір болады.

          Дүниежүзілік туристік ұйымның  болжамы бойынша, 2020 жылға қарай  саяхатшыларды ең көп қабылдайтын ел Қытай болмақ. Ал, осы елге жетудің тиімді де қысқа жолының екеуі де Қазақстан арқылы өтпейді ме?

          Өркениетті елдерде туризмді дамыту басты мақсаттардың біріне жатады және туризм елдің мәртебесін (имидж) қалаптастыратын құрал болып есептеледі. Елінің сұлу табиғатымен әлемді тандандыру арқылы мемлекет бюджетіне ақша түсірі, кіріс келтіру ең пайдалы іс екені де белгілі.

          Осы туризм арқылы қалтасын  қампайтып отырған елдерде жетерлік. Кіп – кішкентай Израильдің  бюджетіне тек қана туризмнен – 2 млрд. доллар, Тайландқа – 7 млрд. доллар, ал АҚШ – тың қоржынына 50 – млрд. доллар пайда түседі екен.

          Ал, бізде сыртқа шығатын туристік  сапарлардың  мөлшері – 50 пайызға  жуық ьолса, елімізге келетіе  туристік сапарлар – 16 пайызды ғана құрайды. Туристер ағының қайткенде көбейтуге болады? Осы орайда Туркия мен Тайландтың туризмнен түсетін кірісті көбейту үшін визаны арзандатып, кейбір елдер үшін визасыз жүе кіргізгені нәтижелі болған. Туркия мен Тайландты туристер тасқыны басып қалды. Тайланд визасы небәрі 8 доллар тұрады.