Еңбек нарығы және оның теориялық мәні

    Сұраныс та, ұсыныс та әр түрлі факторлардың әсерімен қалыптасқан баға дәрежесімен, шығындармен, жалақымен, еңбек өнімділігімен, адамдардың санымен, жұмыскерлердің квалификациялық – мамандық құрылымымен, несие – қаржы, салық, заң жүйесімен, кәсіподақтардың, мәдени, діни және басқа ұйымдардың қызметтерімен қалыптасады.

    Еңбек нарығында сұраныс пен ұсыныс заңдары әрекет етіп, жұмыс күшіе сатып алу және сату жетілген және жетілмеген  бәсеке жағдайларында жүреді. Еңбек нарығында сұраныс пен ұсынысты теңдесиіретін ерекше “ баға тепе – теңдігі” орнпйды. Мемлекет пен кәсіподақтың еңбек нарығына әсері ерекше.

    Жұмыссыздык проблемаларын шешуде еңбек биржалары (тұрғындарды жұмыспен қамту қызметі) айтарлықтай орын алады. Нарық қатынастары дамыған елдерде еңбек биржасы алғашқыда жұмыссыздарға жәрдем беру мақсатында адамгершілік институттары ретінде пайда болды. Уақыт өте келе және еңбек қатынастарының дамуына сәйкес, оның мақсатымен және атқаратын қызметтсрі өзгерді. Еңбек биржасы - бұл еңбекті жалдау барысында жұмыскерлер мен кәсіпкерлердің арасында делдалдық келісім жасалатын, тұрақты жұмыс істейтін мекеме. Бұрынғы КСРО - да ең соңғы еңбек биржасы 1932 жылы жабылған болатын. Казіргі нақты жағдай - еңбек нарығының барлық элементтерін қайта жаңғыртудың кажеттігін көрсетіп отыр. 1991 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстанда барлық жерде тұрғындарды еңбекпен қамту қызметі жұмыс істей бастады.

    Еқбек биржаларының негізгі атқаратын қызметтері мыналар енбек нарығындағы сұраным мен ұсынымды анықтау, жұмыссыздарды есепке алу жәнс бос жұмыс орындарын тіркеу, жұмысын ауыстыруға және жұмысқа тұруға тілек білдіретін адамдарға ақпараттар беру, жұмыс іздеп жүрген кадрларды оқыту мен қайта дайындауды ұйымдастыру, жастар арасында кәсіптік бағдар беру жұмысын жүргізу; аламдарды жұмысқа орналастыру үшін делдалдық қызмет көрсету және жұмыссыздыққа байланысты жәрдемақы тағайындау. Мемлекет кәсіпорындар мен ұйымдардың мүдделерін есепке ала отырып, биржалар арқылы еңбек нарығына әсер етеді. Енбек биржасы беретін жұмысқа жолдама кәсіпкерлер үшін міндстті балмайды, ол тек қана ұсынымдылық сипатта болады, себебі олардың жұмыскерлерді еркін түрде таңдауға хұқы бар және оны өздерінің кадр бөлімі арқылы жүзеге асыруға тырысады.

    Казіргі еңбек биржасында, жұмыс күшіне сұраным мен ұсыным туралы мағлұматтар банкісі болуы қажет. Осы бағытта өнеркәсібі дамыған Батыс елдерінін тәжірибесін қолдануға болады. АҚШ-та, мысалы, аймақты және жергілікті деңгейде жұмыс күшінің электронды банктері құрылған. Онда жұмысқа орналасқан кезде жоғары сапалы консультациялық көмек көрсетілсді. Нәтижссінде барлық мамандық топтарындағы жұмыссыздардың 40 проценті бір айдың ішінде жұмысқа орналасады. Сондай-ақ, жұмыссыздарды қаржыландырудың жаңа бағдарламасы ендірілген. Әсіресе, Вашингтон штатында федералдық үкімет тиісті білім, жұмыс тәжірибесі бар және өз ісінің маманы болғысы келген 400 жұмыссыз адамға белгілі бір уақытқа дейін мүмкіндік беріп, алдынала жәрдемақы төлейді. Бұның өзі, олардың жұмыс жобасының экономикалық дәлелі бар, әдейі курстарды өткен, сондай-ақ жаңа істі консультант көмегімен бастаған жұмыссыздарға беріледі

Жаңа ұғымдар

 3.Қазақстандағы  жұмыспен қамту  бағдарламалары    және   нәтижелері 

          Жұмыспен қамту  мәселелерін шешуге, еңбек рыногындағы  шиеленістікті төмендету және жұмыссыздарды  әлеуметтік қорғаумен қамтамасыз ету  үшін одан әрі жағдайлар жасауға бағытталған шаралар қабылдануда. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының 2005-2007 жылдарға арналған халықты жұмыспен қамту бағдарламасы әзірленді, оның мақсаты – тиімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, жұмыссыздық деңгейін төмендету, жұмыс күшінің сапалы параметрлерін жоғарылату.