Нидерланды мен Қазақстан қарым-қатынасы

 Амстердам,   Ротердам,  Утерхт,   Харлем,  Амерсфорт   қалаларында   машина  жасаудың   әр  түрлі   салалары   (  әсіресе  электтехника   )     күшті  дамыған.   Кеме  жасаудың   орталықтары – Ротардам,  Схидам,   Дордрехт,   Амстрдам,   Флиссинген;  автомобил  жасау  орталықтары -  Борн  қаласында  ( жеңіл  автомобил ),    Эиндховер   қаласында  (  жүк  автомобилі ).  Мұнай  айыру  завоттары  қуатының  9\10  ( 91,3  млн  тонна ) бөлігі   Ротердам  өңірінде,   қалғаны   Амстердам  мен   Флиссингенде  тамақ   өнеркәсібі    өзінің   маңызы   жағынан    метмлл   өңдеуден   кейінгі  2 – орында.   Оның  1\3  бөлігінен    астамы  ет – сүт өнімдері   саласының   үлесіне тиеді.   Жеміс – овоц    консервелеу,   сыра   кокао,   школад  т.б.   өндіру   ісі    дамыған.     Жеңіл  өнеркәсіптен   мақта  мата  ( барлық  өндірістің   1\3   бөлігіне   жуық )  және   жасанды    жібек  тоқу   басым.  Химия  талшық  өндірісі  Арнем,  Бреда,  Эммен   қаласында,   жүн  мата   өндіру   Тилбург,  Лейден   аймақтарында   орналасқан.

Мұнай   газ   саласы  Нидерландықтардың   іскеулік   аясы   Каспий   теңізінің  шельфіндегі   мұнай   кен   орыны   өңдеу    жөнінеде   Қазақыстанмен    бірлестілікте  болуға   тұрақты   қызығушылық   етуімен  демонстранцияланды.   Осы   обылыстағы   негізгі  портнер   « Шелл »   компониясы  болып  табылады.  Қазақыстан   үшін   теңіз  шельфін  де  жұмыс   жүргізу   және  компанияның   сервистік   және  қолдаумылық   жағалайық    базаларын  құру   бойынша   Нидерландық  тәжірибе  маңызды.

 

 

 

II Тарау.  Қазақстан  республикасының   Нидерландымен  халықаралық  қарым – қатынысы.

2.1. Саяси   қарым – қатынасы.

 

1991 ж. 31 желтоқсан –  Нидерланды Корольдігі Қазақстан  Республикасының мемлекеттік егемендігін  мойындады.

1992 ж. 10 қыркүйекте –  дипломатиялық қатынастар орнатылды.

2000 ж. 20 желтоқсанда –  Атырау қаласында Нидерландтың  құрметті консулдығы ашылды.

2002 ж. 5 қарашада — Нидерланды  Корольдігінің Қазақстан Республикасындағы  Төтенше және Өкілетті Елшісі  болып П. Ван Леувен тағайындалды.

2003 ж. 17 маусымда –  ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың  Жарлығымен Амстердам қаласындағы  ҚР-ң Бас консулдығы құрылды (жұмыс бастаудың кезеңі – 2003ж. 20 тамыз).

2005 ж. 18 ақпанда — ҚР-ң  Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығымен  Амстердам қаласындағы Бас консулдығы  ҚР-дың Нидерланды Корольдігіндегі  Дипломатиялық миссиясы болып  қайта ұйымдастырылды (жұмыс бастаудың кезеңі – 2005ж. 18 шілде).

 

Королева Беатрикстің  шақыруы бойынша 2002 ж. 27-28 қарашадағы Президент Н.Назарбаевтың Нидерландыға ресми сапары Қазақстан Республикасы мен Нидерланды Корольдігі арасындағы қатынастардың қалыптасуындағы  маңызды кезеңі болып табылды.

Сапар әртүрлі саладағы Қазақстан-нидерландық қатынастарын белсендіру үшін салиқалы негізін құрды. Королева Беатрикспен, Премьер-Министрі Я-П.Балкенендемен, Парламент палаталардың төрағалары Г.Бронкспен және Ф.Вейсгласпен  келіссөздер жүргізу барысында екіжақты ынтымақтастықтың жағдайы мен келешегі талқыланды. Нидерланды тарапынан Қазақстанның Орталық Азияның аймақтағы бейбітшілікті, қауіпсіздікті және тұрақтылықты қамтамасыз етудегі рөліне, нарық экономикасымен бірге демократиялық қоғамды құру саласындағы Республиканың жетістіктеріне жоғары баға берілген.

Қазақстан Республикасының  Президенті «Қазақстан – инвестиция және сауда үшін тартымды нарығы»  атты бизнес-форумда нидерландық  іскер топтардың алдында сз сөйледі. Сапардың барысында инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы, тұрақты әуе қатынасы туралы, кеден істеріндегі ынтымақтастық және өзара көмек көрсету туралы келісімдерге қол қойылды.

Қазақстан-нидерланды ынтымақтастығының  әрі қарай дамуының маңызды қадамы 2004 ж. шілдеде Брюссельде ҚР Премьер-Министрінің орынбасары А.Есімовтің Нидерландының Сыртқы істер министрі Бернард Ботпемен ЕО-ғы голландық президенттілік шеңберіндегі келіссөздер болып табылды.

Сыртқы саяси ведомстволар арасындағы байланыстар белсенді дамып  келе жатыр. 2003 ж. шілдеде Қазақстанға ЕҚЫҰ төрағасы ретінде Нидерландының Сыртқы істер министрі Я. де Хооп Схеффердың сапары болды. Ол Президент Н.Назарбаевтың қабылдауында болды, Сыртқы істер министрі Қ. Тоқаевпен, Орталық сайлау комиссия төрағасы З.Бәлиевамен келіссөздер жүргізді.

2004-2005 жж. барысында Сыртқы  істер министрі Қ. Тоқаевтың  Нидерланды СІМ басшысы Б.Ботпен  екі кездесуі өткізіліп (2004 ж.  желтоқсан, Брюссель, 2005 ж. қыркүйек, Нью-Йорк), Нидерланды Сыртқы істер  министрінің Қазақстанға сапары  туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.

 

 

2.2. Халықаралық   сауда   қарым – қатынасы.

 

Қазақстанның   Нидерландымен   қарым – қатынасы   жергілікті   түрде   белсенді   дамып келеді.  Бұл   ел   Қазақстандық   экспорттың   жалпы   көлемінде   елеулі   орын  алады.   2000 жылы   Қазақстан    мен Нидерланды  арасындағы   тауар   айналым   304  млн.  Долларды,    оның  ішінде   экспорт 240  млн.   долларды  құрады.   Екі   ел  арасындағы    сырттқы   сауданың   елеслі   түрде   өсіміне   Роттердам   мен   Амстрдам   сияқты   ірі   теңіз    айлақтарының    болуы   ықпалды   етеді.    Қазақстандығы   10 – жуық   бірлескен   кәсіпорын   тіркелген.   Олардың   қызмет   жеміс – жидек  өнімдерін   өндіруге,  қызметтер   көрсетуге,   халық   тұтынатын тауарларды   өндіруге   бағытталған.  Бірқатар   жетекші   голландтық   фирмалар   Алматыда   өздерінің   өкілдіктерін   ашты.

Нидерланд  үкіменті   дамытуға   ықпал   ететін,   экспортқа   жәрдемдесу  бағдарламасына   Қазақстанды   қосу  туралы   шешім   қабылдады.  Осы   бағдарламаға  сәйкес   даму   жобалары   бойынша   голландық   тауарлар    жеткізілімі   құнының  40 пайызына   дейін  жабуға   арналған   Нидерлан  үкіментінің   грантин   бөлуді   көздейді.  Өнеркәсіп,   корпорация,  банк  ісі,   инвестиция,   мәдениет   және   білім    салаларында   біздің   елдеріміздің    жан – жақты    ынтымақтастығына   негіз   қаланған.

Сауда бүтіндей елдердің өмірінде үлкен роль атқарады. 1.1-суретте  көрсетілгендей Нидерландыда экспорттың үлесіне ЖІӨ-нің 70%-ынан астамы келеді, ал Канада, Германия, Франция мен Мексика елдерінде экспорт ЖІӨ-нің үштен бір бөлігін құрайды.

 

1.1-сурет. Кейбір  елдердегі ЖІӨ-ге шаққандағы пайыздық  қатыстағы  
тауарлар мен қызметтер экспорты (2004 жылғы мәліметтер)

 

 

 

Бірақта   факторлар   іс   жүзінде   халықаралық   өмірдің   барлық   салаларында   Қазақстанның   Голландиямен   қатынасы    одан   әрі   дамытудың    перспективалылығы     айтуға   мүмкіндік  берді.    Олардың   қатарына   Голландияның    тиімді   географиялық   жағдайы,    әлемнің    ірі айлақтарының    осы   елде   орналасуы,    экономикалық   салалық    құрлымы    жатады.    1994  жылғы   қаңтарда   Маастрихтегі  « Глобэл  пэнэл »   халықаралық   конференциясына    қатысуы    негізінде   Н.Назарбаев   Нидерланды  Пример – министрі  Р.  Любберспен   кездесті.   Екі   жақты   ынтымақтастықты,    оның   ішінде   ауыл  шаруашылығы    саласындағы    ынтымақтастықты   дамыту    мәселелері    талқыланды.

 

 

 

 

III. Қазақстан мен Нидерланды арасындағы ынтымақтастықтың дамуы

3.1. Қазақстан  Республикасының  Нидерландымен инвестициялық байланыстары

 

2011 жылы Нидерланды  мен Қазақстан арасындағы сыртқы  сауда айналымы 6,8 млрд АҚШ долларын  құраған. Бұл жөнінде Нидерландының  Астанадағы аптасына қатысты  өткен баспасөз мәслихатында  Қазақстандағы Нидерланды корольдігінің елшісі Питер ван Леувен мәлімдеді. «Нидерланды Қазақстан экономикасындағы ең ірі инвестор болып табылады. 2011 жылы Қазақстан мен Нидерланды арасындағы сыртқы тауар 6,8 млрд АҚШ долларын құраған, 1993 жылдан  2011 жыл аралығындағы республикаға тікелей құйылған инвестициялар 62 млрд АҚШ долларынан астам», -деді Питер ван Леувен.  
Оның айтуынша, капитал өңдеуші, тау-кен өндірісі, сонымен қатар құрылыс және білім беру салалары, денсаулық сақтау мен қаржы секторларына бағытталған.  
«Біздің елдеріміз арасында 20 жылдық бизнес ынтымақтастығы тәжірибесі бар, ендігі кезекте ілгері тағы бір қадам жасай аламыз», - деп өз түйіндеді Нидерланды елшісі. 
2011  жылғы қаңтар-наурыз кезеңі үшін Қазақстан тауарларының негізгі

импорттаушылары 1-суретте керсетілгендей, Италия (18,3%), Қытай (16,1%),  Ресей

Федерациясы (10,3%) және Нидерланды (9,3%) болып табылады.

 

 

 

 

2009 жылы шілденің 3-і  ҚР Парламенті Мәжілісінің Төрағасы  Орал Мұхамеджанов Нидерланды  Корольдігінің Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті елшісі  Клаас ванн дер Темпел мырзаны қабылдады.

Кездесуде Нидерланды Корольдігі Қазақстан экономикасына үлкен  көлемде инвестиция құйған ел екендігі айтылды

Соңғы жылдары екі  мемлекет арасындағы қарым-қатынастардың  дами түскені атап өтілді. Екі ел арасындағы сауда айналымы өткен жылы 5 млрд АҚШ долларынан асқан. Нидерланды Корольдігінің Қазақстанға құйған инвестициясы 45 млрд АҚШ доллары көлемінде болып отыр. Бұл елімізге келген барлық инвестиция көлемінің 34 пайызын құрайды. Ал Қазақстанның Нидерланды еліне жолдаған инвестициясы 5 млрд АҚШ доллары шамасында болды. Мұның бәрі инвестициялық байланыстарды дамыту жөніндегі келісімдердің нәтижесі екені анық.

Сонымен қатар, екі ел арасында гуманитарлық, мәдени байланыс та өз жолын тауып келеді. «Болашақ» бағдарламасы бойынша жастар білім алуда. «Қазір Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен «Еуропаға жол» бағдарламасы қабылданды. Осы бағдарламаны жүзеге асырып жатырмыз. Еуропаға жол дегеніміз - Нидерланды еліне де бағытталған жол деп түсініңіз. Қарым-қатынасымыз келешекте одан әрі арта түсетін болады»,- деді Мәжіліс Төрағасы Орал Мұхамеджанов.

Нидерланды елшісі Клаас  ванн дер Темпел Астанада өткен Әлемдік  және дәстүрлі діндер басшыларының съезіне  әлемнің ондаған елінен көптеген делегацияның келгеніне таңданғанын  жеткізді. Және де осы съездің жоғары деңгейде өткенін айтты. Елші алдағы уақытта Қазақстан мен Нидерланды елдері арасында энергетика, ауыл шаруашылығы салаларын дамыту бойынша бірқатар ортақ істер атқарылатынын мәлім етті. «Қазақстан  - Орталық Азия елдері ішінде өзіндік ерекшелігі бар ел. Әлемдік маңызы зор бастамаларды жиі көтеріп келеді»,- деді К. Темпел мырза.

 

Қазақстанға шетелдік тікелей инвестициялардың елдер  бойынша жиынтық ағыны																																		II.2-қосымша
																																		кезеңдегі, млн. АҚШ долл.
Елдер	2008	2009		2010		2011		1 тоқ		2 тоқ		3 тоқ		4 тоқ		2012  1 жарты жылдық
АҚШ	2,076.1	1,941.3		2,180.6		1,793.3		485.4		410.3		417.7		479.8		308.0
ЖАПОНИЯ	456.6	588.5		614.5		622.0		170.1		157.6		140.5		153.8		251.7
КАНАДА	1,053.2	493.2		415.9		575.7		337.5		107.1		524.1		-393.1		462.8
НИДЕРЛАНД	4,271.8	6,537.6		5,746.8		8,137.3		2,446.3		1,689.1		2,439.9		1,561.9		4,802.8
РЕСЕЙ ФЕДЕРАЦИЯСЫ	930.9	639.1		929.4		1,009.8		172.5		369.6		196.0		271.7		-50.9
ҰЛЫБРИТАНИЯ	1,909.6	1,255.7		1,020.8		799.2		188.2		237.7		239.1		134.2		120.4
ЖИЫНТЫҒЫ	19,760	19,017		19,036		20,809		5,813		5,282		5,877		3,836		10,896

 

2012 жылғы  30 маусымдағы жағдай бойынша негізгі инвестор елдердің Қазақстан экономикасына әкелген шетелдік инвестициялары*
					млн.АҚШ  долл.
Сала/Ел	30.06.12 ж. жағдайы	сала бойынша  жиынтығына  %-бен	оның ішінде:
			тікелей инвестициялар	портфель инвестициялары**	басқа инвестициялар
А	1	2	3	4	5
БАРЛЫҒЫ	171,974	100	101,658	20,842	49,475
КЕН ӨНДІРУ ӨНЕРКӘСІБІ ЖӘНЕ КАРЬЕРЛЕРДІ  ҚАЗУ	24,242.1	14.1	16,731.7	3,124.7	4,385.8
НИДЕРЛАНД	6,319.6	26.1	5,850.1	3.6	465.9
ҰЛЫБРИТАНИЯ	4,090.0	16.9	434.8	2,624.3	1,030.9
ҚЫТАЙ	3,399.6	14.0	3,103.4	13.6	282.6
АҚШ	3,067.6	12.7	2,549.2	462.3	56.0
КАНАДА	1,412.4	5.8	1,373.4	1.4	37.7
ВИРГИН АРАЛДАРЫ (БРИТАНДЫҚ)	1,380.4	5.7	1,009.1		371.3
РЕСЕЙ ФЕДЕРАЦИЯСЫ	716.3	3.0	82.6	2.0	631.8
КАЙМАН АРАЛДАРЫ (БРИТАНДЫҚ)	615.5	2.5		5.5	610.0
РУМЫНИЯ	577.7	2.4	421.8		156.0
ГЕРМАНИЯ	446.2	1.8	424.2	1.7	20.2
ФРАНЦИЯ	343.5	1.4	147.7	0.0	195.8
БАСҚА ЕЛДЕР	1,873.3	7.7	1,335.5	10.3	527.5