Зейнетақы жүйесінің мәні, түрлері

сомасы  мынадай қорлардың салымшыларында болды:

       1.  «Қазақстан Халық Банкі» ЖЗҚ  АҚ - 642,3 млрд. теңге (31,3%)  

       2.  «ГНПФ» ЖЗҚ» АҚ - 333,2 млрд. теңге  (16,2%)

       3.  «Ұлар Үміт» ЖЗҚ АҚ - 292,4 млрд. теңге  (14,2%)

       4.   «БТА Казахстан» ЖЗҚ АҚ - 176,0 млрд. теңге (8,6%)

     Жиынтықта, осы 4 қорға жинақталған зейнетақы  қаражатының 70,3% келетін. 

       Қазіргі уақытта азаматтардың жинақталған  зейнетақы қаражатын сақталуын  қамтамасыз ету мен еліміздің  жинақтаушы зейнетақы жүйесіне сыртқы, сондай-ақ ішкі қаржы нарықтарында болып жатқан жағымсыз процесстердің  ықпалын төмендету зейнетақы  секторы үшін басым бағыттар болып  табылады.   
 

       3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІН РЕФОРМАЛАУДЫ ЖЕТІЛДІРУ 

       Даму  стратегиясын айқындау кезінде Президенттің «Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Қазақстан халқына жолдауында қойылған міндеттеріне, оның ішінде зейнетақы қорлары үшін өзекті мəселе - өмір сапасын жақсарту жəне əлеуметтік қорғауға баса назар аудару керек.

       Осыған  байланысты, болашақта бүгінгі салымшыларға зейнетақы төлемдерін жүзеге асыру үшін пайдаланылатын, зейнетақы активтерінің құны мен құндылығын сақтау мақсатымен оларды тиімді инвестициялық басқару - зейнетақы жүйесінің негізгі міндеті болып қала береді.

       Қазақстан зейнетақы жүйесі қызметінде зейнетақы қорларының саны 14 ұйымға дейін көбейді. Зейнетақы қорлары басқаратын жинақталған зейнетақы қаражатының көлемі 1,8 трлн. теңгеден асты. Əр жылдардағы жинақталған зейнетақы қаражатының жыл сайынғы өсу қарқыны 18-ден 40% құраған, бұл 30% деңгейіндегі орта жылдық өсімге сəйкеседі. Салымшылар саны 7,7 млн. адамнан асады. Оның ішінде, шамамен 72% төрт қордың салымшылары. Бұл қорлардың жинақталған зейнетақы қаражатының үлесі 71% құрайды.

       Негізгі мақсаттары:

1. Капитализация мен инвестициялық тартымдылығын арттыру.

       Қордың капитализациясын жəне сəйкесінше инвестициялық тартымдылығының артуына зейнетақы активтері бойынша инвестициялық кіріс көлемі, сондай-ақ зейнетақы активтерінің басқаруындағы Қордың пайдасын есептеу кезінде негізгі болып табылатын мəндердің көлемі əсер етеді. Осыған байланысты, алдағы кезеңде бар салымшыларды ұстап қалу мен жаңа салымшыларды тарту арқылы жинақталған зейнетақы қаражатының көлемін арттыру жоспарланып отыр. Сонымен қатар, зейнетақы активтерінің құнының артуына инвестициялық стратегия əсер етеді, оның мақсаты зейнетақы активтерінің номиналды инвестициялық кірістілігінің ең жоғары деңгейіне жету болып табылады.

       2. Қызмет көрсету сапалылығына шынайы берілгендік, ұмтылыс.

       Сапалық көрсеткіштерді дамыту - зейнетақымен қамсыздандыру қызметімен байланысты қызметтердің қосымша кешенін қатар алуға мүдделі салымшыларды ұстап қалу мен келуіне тікелей əсер ететін маңызды фактор болып табылады, осылайша клиенттерге қызмет көрсету форматы жетілдіріледі.

       Сапалық дамуды сипаттайтын көрсеткіштер ішінде мыналар қаралады:

       1) бизнес-процесстер мен ақпараттық  жүйелердің қаржы нарығының жəне заңнамасының өзгеріп тұратын жағдайларына жедел түрде бейімделу;

       2) жоғары білікті мамандардың клиенттерге қызмет көрсетуі;

       3) зейнетақы реформасы мен зейнетақымен қамсыздандыру мəселелері бойынша халықпен ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүзеге асыру;

       4) Интернет арналары бойынша интерактивті  қызмет көрсетуді қосқандағы, өзара  əрекеттесудің кез келген мүмкін  жəне қорғалған арналары арқылы  қызмет көрсету; 

       5) қаржы нарығының қатысушыларымен,  Қордың салымшылары мен қызметкерлерімен өзара əрекеттестікте əділдік жəне айқындылылық ұстанымдарына шынайы берілгендік, ұмтылыс.

       Осылайша, Қордың қаржылық жағдайын дамытумен  қатар, алдыға қойған мақсаттарды іске асыру, жинақталған зейнетақы қаражатын  сақтауға, көбейтуге жəне оны төлеуге, сондай-ақ зейнетақымен қамсыздандырудың отандық жүйесін дамытуға бағытталған ұзақ мерзімді қарым-қатынастарды құру арқылы азаматтарды əлеуметтік қорғау мүддесіне арналады.

       Қазақстандағы ЖЗҚ қызметтерін әрі қарай дамыту, зейнетақы жүйесіне жаңғырту жүргізу жетістікке жетуге мүмкіндік беретін бірқатар мәселелерді шешуді талап етеді. Ең алдымен зейнетақы жүйесінің сенімді институционалды инфрақұрылымын құру қажет. Бұл міндеттің орындалуы, міндетті жинақтау қағидаларына негізделген екінші деңгейдің жаңадан құрылуымен және үш деңгейлі зейнетақы жүйесіне көшуге байланысты қажетті болып табылады:

1. ЖЗҚ табысты қызметі олардың потенциалды салымшылары болып табылатын тұрғындар мен кәсіпорындардың сенім артуына байланысты. Олардың сенім артуы ЖЗҚ операцияларын бақылаумен және реттеумен тығыз байланысты.
2. Зейнетақы жүйесін жаңғырту міндеттерін ескере отырып, міндетті жинақтаушы жүйені қолданушы, екінші деңгейдегі мемлекеттік емес зейнетақы қорларының құрылуы жолдарын анықтау қажет. Бұл мәселе, жаңа қорларды құру және әрекет етуші ЖЗҚ біразын екінші деңгейдегі қор ретінде қайта құрылу мүмкіндігін қамтиды.
3. ЖЗҚ тиімді жұмыс істеуі активтерді басқарудың ашық және сатылы саясатынсыз мүмкін емес. Ол активтерді басқарумен айналысатын арнайы компаниялармен және қаржы институттарымен жүзеге асырыла алады. Активтерді басқару, ЖЗҚ зейнетақы активтерімен қатар өздерінің жеке меншік құралдарын инвестициялай алады ма деген сұрақтарға жауап іздейді.
4. ЖЗҚ активтерін салуға болатын сенімді қаржы құралдарын нақты анықтау қажет. Қорлардың инвестициялық тәуекелділігін анықтауға мүмкіндік беретін критериилерді, нақты құралдарға мүмкін болатын салымдар лимиттері өңделіп шығарылуы керек.

       Нәтижесінде ЖЗҚ ұзақ мерзімді инвестициялық жобаларға, бағалы қағаздар сатып алуға ұтымды салым жасай алады.

       Бірақ Қазақстанда, экономикалық дамудың  қазіргі кезеңінде тиімді және сенімді ұзақ мерзімді инвестициялау мүмкіндіктері шектеулі. Сондықтан, жинақтаушы зейнетақы қорларының қаржы потенциялын тиімді орналастыру айтарлықтай күрделі мәселе.